ხანგრძლივი ომი, დიპლომატია, გადატრიალება. ომის ხუთი სცენარი BBC-ის ანალიტიკოსისგან
როგორ დამთავრდება ომი უკრაინაში
უკრაინაში ომი გაჭიანურდა, რუსეთის შეჭრას არ მოჰყვა მომენტალური წარმატება, როგორი გათვლაც ჰქონდა კრემლს – მიაჩნიათ დასავლელ ექსპერტებს. ამის გამო მოვლენების სამომავლო განვითარების რამდენიმე ვერსია არსებობს. BBC-ის საერთაშორისო მიმომხილველი ჯეიმს ლენდეილი ცდილობს შეაჯამოს ამ ომის დასრულების ხუთი სავარაუდო სცენარი.
ომის ნისლში ძნელია წინსვლის გზის დანახვა. ახალი ამბები ბრძოლის ველიდან, დიპლომატიური მოლაპარაკებები, მგლოვიარე და იძულებით გადაადგილებული პირების ემოციები – ეს ყველაფერი შეიძლება გამაოგნებელი იყოს.
მაგრამ მოდი ცოტა ხნით შევხედოთ და ვნახოთ, როგორ შეიძლება განვითარდეს კონფლიქტი უკრაინაში. რა შესაძლო სცენარებს ხედავენ პოლიტიკოსები და სამხედრო ექსპერტები? ცოტა ვინმეს თუ შეუძლია დანამდვილებით მომავლის წინასწარმეტყველება, მაგრამ აი, რამდენიმე შესაძლო შედეგი. მათი უმეტესობა ბნელია.
ხანმოკლე ომი
ამ სცენარზე აგებს რუსეთი თავის სამხედრო მოქმედებებს. უკრაინაზე ხორციელდება სულ უფრო და უფრო მეტი საარტილერიო და სარაკეტო დარტყმა. რუსული ავიაცია, რომელიც აქამდე თავშეკავებული იყო, გამანადგურებელ თავდასხმებს ახორციელებს.
უკრაინაზე ხდება მასობრივი კიბერთავდასხმები, რომლებიც მიმართულია ეროვნულ საკვანძო ინფრასტრუქტურაზე. ენერგომომარაგება და კავშირგაბმულობა ითიშება. იღუპება ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქე.
გმირული წინააღმდეგობის მიუხედავად, კიევს იპყრობენ რამდენიმე დღეში. ხელისუფლება იცვლება პრორუსული მარიონეტული რეჟიმით. პრეზიდენტი ზელენსკი ან იღუპება, ან დასავლეთ უკრაინაში ან საზღვარგარეთ გარბის, რათა იქ შექმნას მთავრობა.
პრეზიდენტი პუტინი აცხადებს გამარჯვების შესახებ და სამხედრო ძალის ნაწილი ქვეყნიდან გაჰყავს, მაგრამ საკმარისად ტოვებს, რომ გარკვეული კონტროლი შეინარჩუნოს. ათასობით დევნილი აგრძელებს გაქცევას დასავლეთში. უკრაინა უერთდება ბელარუსს როგორც მოსკოვის კლიენტი სახელმწიფო.
ეს შედეგი არავითარ შემთხვევაში არ არის გამორიცხული, მაგრამ რამდენიმე ფაქტორის ცვლილებას მოითხოვს: რუსული ჯარების უფრო ეფექტიან მოქმედებას, კიდევ უფრო მეტი ძალების განთავსებას და უკრაინის არაჩვეულებრივი მებრძოლი სულის ჩაქრობას.
პუტინმა შეიძლება მიაღწიოს კიევში რეჟიმის ცვლილებას და უკრაინის დასავლეთთან ინტეგრაციის შეჩერებას. მაგრამ ნებისმიერი პრორუსული მთავრობა არალეგიტიმური და დაუცველია მეამბოხეების მხრიდან.
ასეთი შედეგი არასტაბილური იქნებოდა, კონფლიქტის განმეორებით წარმოქმნის ალბათობა კი – მაღალი.
ხანგრძლივი ომი
შესაძლოა და უფრო სავარაუდო, რომ კონფლიქტი გაჭიანურებულ ომში გადაიზრდება. შესაძლოა, რუსული ძალები ჩაეფლონ დაბალი მორალური სულის, ცუდი ლოგისტიკისა და უვიცი ხელმძღვანელობის გამო.
შესაძლოა რუსულ ძალებს უფრო მეტი დრო დასჭირდეთ, რათა ისეთი ქალაქი გაწმინდონ, როგორიც კიევია, რომლის დამცველებიც ყოველი ქუჩისთვის იბრძოლებენ. ხანგრძლივი ალყა დაიწყება. საბრძოლო მოქმედებები შეგვახსენებს რუსეთის ხანგრძლივ და სასტიკ ომს 1990-იანი წლებიდან, რომელიც ჩეჩნეთის დედაქალაქის, გროზნოს დაპყრობითა და სრული განადგურებით დასრულდა.
და მას შემდეგაც კი, თუკი რუსული ძალები გარკვეულ წარმატებას მიაღწევენ უკრაინის ქალაქებში, სრულიად შესაძლებელია, რომ რუსეთმა ვერ მოახერხოს იქ საკმარისი ჯარების შენარჩუნება, რათა ასეთი უზარმაზარი ქვეყანა გააკონტროლოს.
უკრაინის თავდაცვის ძალები ეფექტიან პარტიზანულ მოძრაობად გადაიქცევა, რომელიც კარგად მოტივირებული და ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ მხარდაჭერილი იქნება. დასავლეთი გააგრძელებს იარაღისა და საბრძოლო მასალის მიწოდებას.
შემდეგ, შესაძლოა მრავალი წლის შემდეგ, მოსკოვში ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, რუსული ჯარები ბოლოს და ბოლოს დატოვებს უკრაინას, გამოფიტული და სისხლისგან დაცვლილი, ზუსტად ისე, როგორც მათმა წინამორბედებმა დატოვეს ავღანეთი 1989 წელს, ისლამისტ აჯანყებულებთან ათწლიანი ბრძოლის შემდეგ.
ევროპული ომი
შესაძლოა, რომ ეს ომი უკრაინის ფარგლებს გასცდეს? პრეზიდენტ პუტინს შეიძლება ეცადა ყოფილი რუსეთის იმპერიის დიდი ნაწილის დაბრუნება, გაეგზავნა ჯარები ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში, ისეთებში, როგორებიცაა მოლდოვა და საქართველო, რომლებიც არ არიან ნატოს წევრები.
ან შეიძლება არასწორი გათვლა და ესკალაცია მოხდეს. პუტინმა შესაძლოა აგრესიის აქტად შეაფასოს დასავლეთის მიერ უკრაინისთვის შეიარაღების მიწოდება, რომელსაც პასუხის გაცემა ესაჭიროება. ის შეიძლება დაიმუქროს ბალტიის ქვეყნებში ჯარების გაგზავნით, რომლებიც ნატოს წევრები არიან, მაგალითად, ლიეტუვაში, რათა სახმელეთო დერეფანი ჰქონდეს რუსეთის ანკლავ კალინინგრადთან.
ეს ძალიან სახიფათო და ნატოსთან ომის ტოლფასი იქნებოდა. სამხედრო კავშირის წესდების მეხუთე მუხლის თანახმად, ერთ წევრზე თავდასხმა ყველაზე თავდასხმას ნიშნავს. მაგრამ ბატონი პუტინი შესაძლოა ასეთ რისკზე წასულიყო, რომ გრძნობდეს, რომ ეს მისი ლიდერობის გადარჩენის ერთადერთი შანსია.
თუკი მას უკრაინაში დამარცხების საფრთხე დაემუქრება, შესაძლოა შემდგომი ესკალაციის ცდუნება გაუჩნდეს.
ახლა ჩვენ ვიცით, რომ რუსეთის ლიდერი მზად არის დაარღვიოს ძირძველი საერთაშორისო ნორმები. იმავე ლოგიკას შეიძლება დაეყრდნოს ბურთვული იარაღის გამოყენებასთან დაკავშირებითაც. ამ კვირაში პუტინმა მომატებულ საბრძოლო მზადყოფნაში მოიყვანა თავისი ბირთვული იარაღი.
ანალიტიკოსების უმეტესობა ეჭვობს, რომ ეს შესაძლოა იმას ნიშნავდეს, რომ მათი გამოყენება მოსალოდნელი ან გარდაუვალია. მაგრამ ეს იმის შეხსენება იქნებოდა, რომ რუსული დოქტრინა ბრძოლის ველზე ტაქტიკური ბირთვული იარაღის გამოყენებას უშვებს.
დიპლომატიური გადაწყვეტა
ყველაფრის მიუხედავად, შეიძლება არსებობდეს დიპლომატიური გადაწყვეტა.
„ახლა ქვემეხები ლაპარაკობენ, მაგრამ დიალოგის გზა ყოველთვის ღიად უნდა დარჩეს“, – განაცხადა გაეროს გენერალურმა მდივანმა, ანტონიო გუტერეშმა.
რა თქმა უნდა, დიალოგი გრძელდება. საფრანგეთის პრეზიდენტი მაკრონი პრეზიდენტ პუტინს ტელეფონით ელაპარაკა. დიპლომატები ამბობენ, რომ მოსკოვის გამოკვლევა მიმდინარეობს.
და რა გასაოცარიც უნდა იყოს, რუსეთისა და უკრაინის ოფიციალური პირები მოლაპარაკებებისთვის ერთმანეთს ბელარუსის საზღვარზე ხვდებიან. შესაძლოა, მათ დიდ პროგრესს ვერ მიაღწიეს, მაგრამ ამ მოლაპარაკებებზე დათანხმებით, როგორც ჩანს, პუტინმა სულ მცირე დაუშვა ცეცხლის შეწყვეტის მოლაპარაკებების გზით შეწყვეტის შესაძლებლობა.
საკვანძო საკითხი იმაში მდგომარეობს, შეძლებს თუ არა დასავლეთი შესთავაზოს ის, რასაც დიპლომატები „off ramp“-ს უწოდებენ – ამერიკული ტერმინი, რომელიც მთავარი ავტომაგისტრალიდან გასასვლელს ნიშნავს. დიპლომატების თქმით, მნიშვნელოვანია რუსეთის ლიდერმა იცოდეს, რა იქნება საჭირო დასავლური სანქციების მოსახსნელად, რათა მაინც შესაძლებელი იყოს რეპუტაციის გადასარჩენად გარიგება.
ამ სცენარის განხილვისას. ომი რუსეთისთვის ცუდად მიდის. სანქციები მოსკოვის შეშფოთებას იწყებს. ოპოზიცია იზრდება, როდესაც ტომრებით გვამების სახლში დაბრუნება დაიწყება.
პუტინი სვამს კითხვას, უფრო მეტი ხომ არ მოკბიჩა, ვიდრე გადაყლაპვა შეუძლია. მას ესმის, რომ ომის გაგრძელება შესაძლოა უფრო დიდი საფრთხე იყოს მისი ხელისუფლებისთვის, ვიდრე დამცირება, რომელიც მის დასრულებასთან იქნება დაკავშირებული.
ჩინეთი ერევა, აიძულებს მოსკოვს კომპრომისზე წასვლას, აფრთხილებს, რომ არ აპირებს რუსული ნავთობისა და გაზის ყიდვას, თუკი ის დეესკალაციაზე არ წავა.
ასე რომ, პუტინი გამოსავლის ძიებას იწყებს. ამავდროულად, უკრაინის ხელისუფლება კვლავინდებურად ხედავს თავისი ქვეყნის განადგურებას და აკეთებს დასკვნას, რომ პოლიტიკური კომპრომისი შესაძლოა უკეთესი იყოს, ვიდრე ასეთი გამანადგურებელი ადამიანური მსხვერპლი.
ამრიგად, დიპლომატები ერევიან და შეთანხმება ფორმდება. უკრაინა, ვთქვათ, აღიარებს რუსეთის სუვერენიტეტს ყირიმსა და დონბასის ნაწილზე. თავის მხრივ, პუტინი აღიარებს უკრაინის დამოუკიდებლობას და მის უფლებას ევროპასთან კავშირების გაღრმავებაზე. ეს ნაკლებსავარაუდოდ შეიძლება მოგვეჩვენოს. მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ ასეთი სცენარი შეიძლება გამოჩნდეს სისხლიანი კონფლიქტის გარეკანზე.
პუტინის დამხობა
მაგრამ რაც შეეხება თავად ვლადიმირ პუტინს? როდესაც მან შეჭრა დაიწყო, განაცხადა: „მზად ვართ ნებისმიერი შედეგისთვის“.
მაგრამ რა მოხდება, თუკი შედეგად ძალაუფლებას დაკარგავს? ეს შეიძლება წარმოუდგენლად მოგეჩვენოთ. თუმცა, ბოლო დღეებში მსოფლიო შეიცვალა და ახლა უკვე ასეთ რაღაცებზეც ფიქრობენ. პროფესორმა ლოურენს ფრიდმანმა, ლონდონის კინგსის კოლეჯის სამხედრო კვლევების პროფესორმა, ამ კვირაში დაწერა: „ახლა რეჟიმის ცვლილება მოსკოვში იმდენად შესაძლებელია, რამდენადაც კიევში“.
რა აძლევს მას ასე ფიქრის საფუძველს? თუკი დავუშვებთ, რომ პუტინი გააგრძელებს კატასტროფულ ომს, რომლის დროსაც ათასობით რუსი ჯარისკაცი დაიღუპება. ეკონომიკური სანქციები მტკივნეულია. პუტინი ხალხის მხარდაჭერას კარგავს. შესაძლოა, არსებობდეს სახალხო რევოლუციის საფრთხე.
ის რუსეთის შიდა უსაფრთხოების ძალებს ოპოზიციაზე ზეწოლისთვის იყენებს. მაგრამ ეს ზომები არ ამართლებს და პირიქით, მის წინააღმდეგ აღდგება რუსეთის სამხედრო, პოლიტიკური და ეკონომიკური ელიტის წარმომადგენელთა საკმარისი რაოდენობა.
დასავლეთი ღიად აგრძნობინებს, რომ თუკი პუტინი წავა და მას ზომიერი ლიდერი შეცვლის, მაშინ ზოგიერთი სანქცია გაუქმდება და აღდგება ნორმალური დიპლომატიური ურთიერთობები.
ხდება სისხლიანი კარის გადატრიალება და პუტინს ამხობენ. ისევ, ახლა ეს შესაძლოა ნაკლებსავარაუდოდ ჩანდეს. მაგრამ ეს გამორიცხული არ არის, თუკი ადამიანები, რომლებმაც სარგებელი ნახეს პუტინის მმართველობიდან, უკვე აღარ დაიჯერებენ, რომ ის მათი ინტერესების დაცვას შეძლებს.
დასკვნა
ეს სცენარები ერთმანეთს არ გამორიცხავს – ზოგიერთი მათგანი შეიძლება ერთმანეთთან გაერთიანდნენ სხვადასხვა შედეგით. მაგრამ როგორც უნდა განვითარდეს ეს კონფლიქტი, მსოფლიო შეიცვალა. ის აღარ დაუბრუნდება ძველ სტატუს-კვოს.
რუსეთის ურთიერთობა გარესამყაროსთან განსხვავებული იქნება. ევროპის დამოკიდებულება უსაფრთხოების მიმართ შეიცვლება. და ლიბერალურმა, წესებზე დაფუძნებულმა საერთაშორისო წესრიგმა შესაძლოა ხელახლა აღმოაჩინა ის, რისთვისაც თავდაპირველად შეიქმნა.
