ჰააგის სასამართლომ 2008 წლის ომის საქმეზე გამოძიება დაასრულა. რას ნიშნავს ეს? შეფასებები
ჰააგის სასამართლოს გამოძიება აგვისტოს ომზე
ჰააგის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ დაასრულა აგვისტოს ომის პერიოდში (2008 წლის 1 ივლისიდან 10 ოქტომბრის ჩათვლით) ჩადენილი დანაშაულების შესწავლა ადამიანურობისა და ომის დანაშაულების კონტექსტში.
საქმის პროკურორმა კარიმ ხანმა აღნიშნა, რომ გადაწყვეტილება გამოძიების ფაზის დასრულების შესახებ ჰააგის სასამართლოს 20-წლიან ისტორიაში პირველად იქნა მიღებული.
„დღეს შემიძლია დავადასტურო, რომ სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს წარმოებაში არსებული საქმეების გარდა, ჩემი ოფისი აღარ გააგრძელებს გამოძიებას ახალი მიმართულებით საქართველოს სიტუაციის ფარგლებში სხვა პირთა სავარაუდო სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობასთან ან სხვა ქმედებებთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ვინაიდან გარემოებები არსებითად არ შეცვლილა, საქართველოს სიტუაციის გამოძიების ეტაპი დასრულდა. აღნიშნული გადაწყვეტილების შესახებ მე უკვე ვაცნობე საქართველოს ხელისუფლებას“, – ნათქვამია პროკურორის განცხადებაში.
პროკურორმა აღნიშნა, რომ გამოძიებისას მისმა ოფისმა შეისწავლა ყველა ის მტკიცებულება, რომელიც კონფლიქტის მხარეებმა წარადგინეს სავარაუდოდ ჩადენილ დანაშაულებთან დაკავშირებით.
ჰააგის სასამართლოს არც ერთი ქართველი რიგითი სამხედრო თუ მაღალჩინოსანი არ დაუდანაშაულებია ადამიანურობისა და ომის დანაშაულების კონტექსტში.
მანამდე, 2022 წლის ზაფხულში, ჰააგის სასამართლომ აღნიშნული გამოძიების ფარგლებში სამხრეთ ოსეთის სამი ყოფილი თანამდებობის პირის დაკავების ორდერი გასცა, რადგან გამოიკვეთა მათი ბრალეულობა ადამიანურობისა და ომის დანაშაულების კონტექსტში.
საუბარია მიხეილ მინძაევზე (2005-2008 წლებში – სამხრეთ ოსეთის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა მინისტრი),
ჰამლეტ გუჩმაზოვზე (2008 წელს – სამხრეთ ოსეთის შს სამინისტროს წინასწარი დაკავების იზოლატორის უფროსი)
და დავით სანაკოევზე (2008 წელს – სამხრეთ ოსეთის პრეზიდენტის კომისარი ადამიანის უფლებათა საკითხებში. ამჟამად დეპუტატია, იყო ასევე პრეზიდენტობის კანდიდატი).
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს (ICC) თანახმად, ეს პირები სავარაუდოდ პასუხისმგებელნი არიან თავისუფლების უკანონო აღკვეთაზე, წამებასა და არაადამიანურ მოპყრობაზე, ადამიანის ღირსების შელახვაზე, მძევლების აყვანასა და მშვიდობიანი მოსახლეობის უკანონო გადაადგილებაზე.
გარდა ამისა, სასამართლომ გამოავლინა რუსეთის ფედერაციის შეიარაღებული ძალების გენერალ-მაიორის, ვიაჩესლავ ბორისოვის სამხედრო დანაშაულებებში მონაწილეობა. ბორისოვი 2008 წელს საჰაერო სადესანტო ძალების მეთაურის მოადგილე იყო. ამჟამად იგი გარდაცვლილია, ამიტომ მასზე ორდერი არ გამოწერა.
თბილისის რეაქცია
საქართველოში ჰააგის სასამართლოს გადაწყვეტილებას დადებითი შეფასებები მოჰყვა როგორც ხელისუფლების, ისე ოპოზიციის მხრიდან.
“ჰააგის სასამართლოს გადაწყვეტილებით ნათლად დადასტურდა ის, რომ სიმართლე თავიდან ბოლომდე არის საქართველოს მხარეს… ჰააგამ თქვა ერთხელ და სამუდამოდ, რომ ამ ომში სიმართლე იყო ქართველი ხალხისა და ქართველი გმირების მხარეზე,” – განაცხადა იუსტიციის მინისტრმა რატი ბრეგაძემ.
“კიდევ ერთხელ ნათლად დადასტურდა, რომ ჩვენს გმირებს, რომლებიც იბრძოდნენ 2008 წლის ომში, არ დაუშვიათ არცერთი შეცდომა და დაიცვეს ზედმიწევნით ყველა ის სამართლის ნორმა, რომელიც მოქმედებს ომის პერიოდში. დიდება მათ ხსოვნას კიდევ ერთხელ”, – აღნიშნა მან.
ბრეგაძის თქმით, ამ გადაწვეტილებაში ლომის წილი მიუძღვის მმართველ პარტიას „ქართულ ოცნებას“, რომელმაც “ქართველი გმირების ხსოვნის უკვდავსაყოფად ყველაფერი გააკეთა” და “იუსტიციის სამინისტრომ, ყველა სხვა უწყებასთან ერთად, გასწია ძალიან დიდი შრომა”, რათა ეთანამშრომლა ჰააგის სასამართლოსთან.
ოპოზიციური პარტიის, “ნაციონალური მოძრაობის” ლიდერის ნიკა მელიას თქმით, ჰააგის სასამართლომ საქართველო სრულად გაამართლა იმ ომში, რომელსაც მთელი ამ წლების განმავლობაში „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების წარმომადგენლები მიხეილ სააკაშვილს აბრალებდნენ.
„უარყოფილია ყველა ბრალდება ქართველი სამხედროების მიმართ, უარყოფილია ყველა ბრალდება საქართველოს უმაღლეს მთავარსარდალ მიხეილ სააკაშვილის მიმართ. საქართველო გამართლდა… არცერთი ქართველის მიერ ჩადენილი არანაერი დანაშაული არ დასტურდა!” – აღნიშნა მელიამ.
ექსპერტი პაატა ზაქარეიშვილი ტელეკომპანია „პირველის“ ეთერში ჰააგის სასამართლოს მიერ აგვისტოს ომის საქმეზე მიღებულ გადაწყვეტილებას გამოეხმაურა და აღნიშნა, რომ მეტის მოლოდინი ჰქონდა.
„შედეგი არის მწირი, დაისაჯა მხოლოდ ერთი მკვდარი, რუსი გენერალი და სამი ოსი. დაინდეს როგორც საქართველო ისე რუსეთი. ეს აშკარად ჩანს და არც ცხინვალის მიმართულებით გამოავლინეს განსაკუთრებით მკაცრი დამოკიდებულება.
მე ვიტყოდი რომ საქმე ჩაფარცხეს და ყველას შეუძლია მშვიდად დაიძინოს – მოსკოვსაც და თბილისსაც. მე მეტს ველოდებოდი, კოკოითი არ მოხვდა ამ სიაში. პრაქტიკულად არავის არ შეეხნენ. მეგონა კიდევ გაგრძელდებოდა, მაგრამ ეს არის ერთ-ერთი გამონაკლისი შემთხვევა, როცა უკვე საქმე დაიხურა და გაგრძელდება ამ სამი ოსის დაჭერასა და გამოჭერაში.
როცა ჰააგის სასამართლო საქმეში შევიდა, მაშინ რუსეთის მიმართ დამოკიდებულება უფრო ფრთხილი და გაწონასწორებული იყო. კარგად ესმოდათ, რომ „ახლა არ არის დრო რუსეთის დასჯის“. ამიტომ, საქმე თავიდანვე, ჩემი აზრით, წავიდა მსუბუქი, შუალედური გადაწყვეტილებებისაკენ. რაც ახლა შედეგი გვაქვს, ეს ომამდე დაიდო. შემდეგ გვეგონა გაგრძელდებოდა, მაგრამ უკრაინის ომმა ეტყობა ეს ყველაფერი გააჩერა და „რა დროს საქართველოს ეს პრობლემაა, როცა საქართველო ჩუმადაა, დუმს უკრაინის ომში“, – ამბობს ზაქარეიშვილი.
● თბილისმა სარჩელი რუსეთის წინააღმდეგ ICC-ში 2008 წელს შეიტანა. 2016 წლის იანვარში პირველმა წინასასამართლო პალატამ თანხმობა გასცა დაწყებულიყო გამოძიება სამხედრო დანაშაულებისა და კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების გამოსავლენათ, რომლებიც შეიძლება ჩაედინათ ქართულ, ოსურ და რუსულ მხარეებს საომარი მოქმედებების დაწყებამდე, უშუალოდ საომარი მოქმედებების დროს და შემდგომ დღეებში – კონკრეტულად 2008 წლის 1 ივლისიდან 2008 წლის 10 ოქტომბრამდე შუალედში.
● მიმდინარე წლის მარტში ცნობილი გახდა, რომ გამოვლინდა ეთნიკურად ქართველი მშვიდობიანი მოქალაქეების უკანონო დაკავების, არასათანადო მოპყრობის, მძევლების აყვანის და შემდგომში უკანონო გასახლების სავარაუდო ფაქტები.
● ICC-ის იურისდიქცია ვრცელდება რომის სტატუტის მონაწილე სახელმწიფოების ტერიტორიაზე ჩადენილ დანაშაულებზე (საქართველოც ერთ-ერთი მათგანია), განურჩევლად დამნაშავეთა ეროვნებისა. საერთაშორისო სამართლის თვალსაზრისით, სამხრეთ ოსეთი საქართველოს ტერიტორიის ნაწილია, რაც ნიშნავს, რომ ICC-ის იურისდიქცია ვრცელდება სამხრეთ ოსეთში მომხდარ დანაშაულებზე, რომლებზეც პასუხისმგებელნი არიან რუსეთის მოქალაქეები, მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთი არ არის რომის სტატუტის მხარე.
