გენდერული კვოტები. მომხრეების და მოწინააღმდეგეების მთავარი არგუმენტები
საქართველოს საარჩევნო კოდექსში შევიდა ცვლილებები, რომლებიც გენდერულ კვოტირებას ითვალისწინებს. ცვლილებების თანახმად, არჩევნებში მონაწილე პარტიამ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას უნდა წარუდგინოს ისეთი პარტიული სია, სადაც ყოველი მეოთხე კანდიდატი ქალი იქნება.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ცესკო სიას არ დაამტკიცებს და პარტია არჩევნებში მონაწილეობას ვერ მიიღებს.
საქართველოში გენდერული კვოტირება 2028 წლამდე იმოქმედებს.
დღეს საქართველოს პარლამენტში 150 წევრიდან მხოლოდ 21 ქალია. ახალი კანონმდებლობის გათვალისწინებით, მომავალ პარლამენტში მინიმუმ 30 ქალი იქნება. მინიმუმ 37-მდე გაიზრდება ქალთა რაოდენობა 2024 წლის პარლამენტში, ხოლო 2028 წლიდან კი უკვე ყოველი მესამე კანდიდატი პარტიულ სიაში ქალი იქნება. ანუ 150 დეპუტატიანი პარლამენტის მინიმუმ მესამედი – 50 დეპუტატი, ქალი იქნება.
გენდერული კვოტების მთავარი იდეა ის არის, რომ რაც შეიძლება მეტი ქალი ჩაერთოს პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღებაში.
კვოტირების მთავარი მიზანია, ქალები აღარ იყვნენ პოლიტიკურ იზოლაციაში და კაცებთან ერთად, თანაბრად მონაწილეობდნენ ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
გენდერულ კვოტირება მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაშია, მათ შორის, ევროპულ ქვეყნებში და ყველგან იგი დროებითი ზომაა – როგორც კი აღდგება გენდერული ბალანსი, კვოტირება საჭირო აღარ იქნება.
- უხამსი წინადადება: საქართველოს პარლამენტი გენდერულ კვოტებს განიხილავს
- ვინ გამოუცვლის ბავშვს საფენს და ვინ მართავს ქვეყანას? გენდერული როლები საქართველოში
როგორც სპეციალისტები ამბობენ, დემოკრატიულ ქვეყნებში გენდერული ბალანსი ბუნებრივადაც აღდგება, ოღონდ ამას შეიძლება დიდი დრო 70-100 წელიც კი დასჭირდეს. კვოტირება კი, ამ პროცესს მნიშვნელოვნად დააჩქარებს.
გენდერულ კვოტირება ყველგან დიდი დისკუსიის საგანია. ამ მიდგომას მოწინააღმდეგეები ჰყავს საქართველოშიც, მათ შორის ფემინისტების რიგებშიც.
JAMnews-მა შეაგროვა მთავარი არგუმენტები, რომლებიც აქვთ კვოტირების მომხრეებს და მოწინააღმდეგეებს:
მომხრეების არგუმენტები:
1. კანონით, ქალებს და კაცებს თანაბარი უფლებები აქვთ, მაგრამ რეალურად, ქალისთვის უფრო რთულია გახდეს პოლიტიკოსი ან ტოპ-მენეჯერი. ქალებსა და კაცებს შორის რეალური თანასწორობა არ არსებობს, რადგან ქალები და კაცები არათანაბარ სასტარტო პირობებში არიან.
ქალი, რომელსაც კარიერული წინსვლა უნდა, ბევრად მეტ კონკრეტულ ბარიერს აწყდება, ვიდრე კაცი.
ჯერ ეგ ერთი, როგორც წესი, სწორედ ქალის კისერზეა და სწორედ ქალის პირდაპირ მოვალეობად მიიჩნევა საოჯახო საქმე – სადილი, სარეცხი, დალაგება, ბავშვების და მოხუცების მოვლა. როდესაც ამდენი საქმე აქვს გასაკეთებელი, ცხადია, სამსახურისა და სწავლისთვის ქალს ნაკლები დრო რჩება, ამბობენ კვოტირების მომხრეები.
მეორე კონკრეტული ბარიერი, რომელსაც ქალი აწყდება, არის საზოგადოებრივი სტერეოტიპები და ამ სტერეოტიპების ტყვეობაში მყოფი ოჯახის წევრები – ქმარი, მამა, ძმა, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ პოლიტიკა ქალის საქმე არ არის.
კიდევ ერთი დაბრკოლებაა ე.წ. “შუშის ჭერი” – უხილავი ბარიერი, რომელიც უშლის ხელს ქალებს მიაღწიონ ისეთივე სიმაღლეებს კარიერაში, როგორსაც აღწევენ კაცები. მაგალითად, ზოგჯერ ქალებს შეგნებულად არ იყვანენ სამსახურში იმის “შიშით”, რომ ქალი შეიძლება დაფეხმძიმდეს და დეკრეტში გავიდეს.
ამიტომ, კვოტირების მომხრეების აზრით, რომ თუკი ქალებს კაცებისგან განსხვავებით, დამატებით ბარიერები აქვთ, მაშინ სამართლიანი იქნება, თუ მათ დამატებითი ბერკეტიც ექნებათ, რათა ამ ბარიერებს გაუმკლავდნენ და კაცებს გაუთანაბრდნენ.
შესაბამისად, კვოტა არა დისკრიმინაციული, არამედ საკომპენსაციო და სამართლიანი ზომაა, რომლის მიზანია დაეხმაროს ქალებს რეალური ბარიერების გადალახვაში, ამბობენ კვოტირების მომხრეები.
2. გენდერული კვოტირება საშუალებას აძლევს ქალებს, რომ მაღალი ტრიბუნიდან ისაუბრონ ისეთ პრობლემებზე, რომლებსაც კაცები არ აღიქვამენ მნიშვნელოვნად და არა აქვთ მგრძნობელობა მათ მიმართ. მაგალითად, ოჯახში ძალადობაზე.
3. კვოტირების მომხრეები ამბობენ, რომ საქართველო პატრიარქალური ქვეყანაა, სადაც დღემდე არსებობს „ქალური“ და „კაცური“ საქმეები, პროფესიები და ქცევის წესები.
საზოგადოების დიდი ნაწილი მიიჩნევს, რომ პოლიტიკა არ არის ქალის საქმე; რომ კაცი უკეთესი მმართველია, უკეთ მოაგვარებს პრობლემებს, უფრო ძლიერია. “დირექტორი”, “პოლიტიკოსი”, მინისტრი” – ამ სიტყვების მიღმა კაცს ბევრად ხშირად წარმოიდგენენ, ვიდრე ქალს.
ამიტომ, ხშირად ქალებს, რომლებსაც პოლიტიკაში საქმიანობა უნდათ, დაბალ კვალიფიკაციას ან პროფესიონალიზმს კი არ უწუნებენ, არამედ არ ირჩევენ სწორედ ამ სტერეოტიპის გამო, იმის გამო, რომ ქალები არიან.
როდესაც ხალხის დაინახავს ბევრ ქალს პოლიტიკაში, ეს სტერეოტიპიც გადაილახება, ფიქრობენ კვოტირების მომხრეები. მათი აზრით, ბევრი ქალი პოლიტიკაში თანდათან შეცვლის მენტალობასაც – კაცებისთვის არ იქნება ისეთი უცხო და მიუღებელი საკუთარი ცოლის, შვილის, დის ხილვა პოლიტიკურ ტრიბუნასთან. მაგალითად, სულ რამდენიმე წლის წინ, ბევრს საქართველოში მიუღებლად მიაჩნდა ქალი საჭესთან. თუმცა, დღეს, როდესაც ლამის ყოველი მეორე მძღოლი ქალია, აღარავინ ფიქრობს, რომ საჭესთან ქალის ყოფნა რაიმე პრობლემაა (თუმცა, კვლავ დარჩა სტერეოტიპი, რომ ქალები ცუდი მძღოლები არიან. არადა, სტატისტიკა ამბობს, რომ ავტოსაგზაო შემთხვევების მიზეზი სწორედ კაცი მძღოლები უფრო არიან)
4. ასევე, კვოტირების მომხრეები მიიჩნევენ, რომ პოლიტიკურ სიებში გენდერული დისბალანსი არა საზოგადოების, არამედ პარტიული ბოსების არჩევანია, რადგან სწორედ ისინი (და არა ამომრჩეველი) ადგენენ სიებს.
ასევე, კვოტირების მომხრეები შეახსენებენ საზოგადოებას, რომ პარტიული სიები ყოველთვის კვალიფიკაციისა და პროფესიონალიზმის გათვალისწინებით როდი დგება. პარტიული ლიდერები სიის შედგენისას ხშირად კანდიდატის ფინანსურ მდგომარეობას, გავლენას, ცნობადობას უწევენ ანგარიშს და არა კვალიფიკაცია და პროფესიონალიზმი.
ქალებს კი, შეზღუდული რესურსები აქვთ – მათ, როგორც წესი, არც საკმარისი ფული აქვთ და ხშირად არც საკმარისი დრო საარჩევნო კამპანიისთვის, ამომრჩევლებთან შესახვედრად, კვალიფიკაციის ასამაღლებლად, რადგან როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მათ კისერზეა ძალიან მძიმე არაანაზღაურებადი შრომა სახლში.
5. კვოტირების მომხრეები მიიჩნევენ, რომ გენდერული კვოტები დამატებითი მოტივაცია იქნება ქალებისთვის, რომ მეტი იბრძოლონ და იმუშაონ საკუთარ განვითარებაზე. ბევრი ქალი პოლიტიკაში – ეს იქნება გადამდები მაგალითი სხვა ქალებისთვის, ახალგაზრდა გოგონების თაობისთვის.
ასევე, კვოტირება, ეს იქნება დამატებითი სტიმული პარტიებისთვისაც, რომ საკუთარ რიგებში მოიზიდონ მეტი კვალიფიციური ქალი და დაუთმონ მეტი დრო და რესურსი მათ განვითარებას, რათა კონკურენტ პარტიებზე უფრო პროფესიონალი კადრები ჰყავდეთ.
მოწინააღმდეგეების არგუმენტები:
1. კვოტების მოწინააღმდეგეების მთავარი არგუმენტი არის ის, რომ კვოტები ეწინააღმდეგება თანასწორობის პრინციპს, რადგან უპირატეს მდგომარეობაში აყენებს ქალებს. ბევრი ქალი ამბობს, რომ მათთვის შეურაცხმყოფელია, თუკი სადმე დანიშნავენ ან მიიღებენ სქესის გამო. კვოტირება ვერ იქნება დემოკრატიული პროცესის ნაწილი, რადგან ის „ზღუდავს“ სხვა კანდიდატებს.
2. კვოტების მოწინააღმდეგეთა აზრით, კვოტირების სისტემა ქალების დისკრედიტაციას ახდენს და მათ “სუსტ სქესად” და არაკონკურენტუნარიანებად წარმოაჩენს. ქალებს თავად შეუძლიათ მიაღწიონ წარმატებას პოლიტიკაში და ამისთვის არ სჭირდებათ დამამცირებელი ფორა, ამბობენ კვოტირების მოწინააღმდეგეები. კვოტირება იმ ქალების უსამართლო სტიგმატიზაციას ახდენს, რომლებმაც კვოტის გარეშე მიაღწია წარმატებას.
3. კვოტირების მოწინააღმდეგები ამბობენ, რომ გენდერული კვოტების შემთხვევაში დაზარალდება საპარლამენტო პროცესი – შეიძლება მივიღოთ ნაკლები პროფესიონალი დეპუტატი, რადგან დეპუტატები აირჩევიან გენდერული ნიშნით და არა მათი კვალიფიკაციითა და უნარებით. შესაძლოა, არჩევანი იდგეს უფრო კვალიფიციურ კაცსა და ნაკლებადკვალიფიციურ ქალს შორის და პარტია იძულებული იქნება სიაში ქალი შეიყვანოს, რადგან კანონი ავალდებულებს, ამბობენ კვოტების მოწინააღმდეგეები.
4. საქართველოში ქალს შეუძლია მიაღწიოს წარმატებას, თუკი ამის სურვილი და კვალიფიკაცია აქვს და მეტი ქალი მხოლოდ იმიტომ არ არის წარმოდგენილი პოლიტიკაში, რომ მათ ეს ან არ სურთ ან არასაკმარისად იბრძოლეს მიზნისთვის. კვოტის გარეშე წარმატებული ქალების მაგალითები როგორც ქართულ პოლიტიკაში, ისე მის მიღმა მრავლადაა, ამბობენ კვოტირების მოწინააღდეგეები.
5. კი, კვოტირების შედეგად პოლიტიკაში მეტი ქალი იქნება, მაგრამ საერთოდ არ არის აუცილებელი, რომ ყველა მათგანი ფემინისტი იყოს. მიზოგინიას სქესი არ აქვს და ბევრი ქალი პარლამენტში არ ნიშნავს იმას, რომ ქალებთან დაკავშირებული საკითხების განხილვა წამოიწევს. ბოლო კვლევებით, საქართველოში ქალების მეოთხედი მიიჩნევს, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ცოლის ცემა გამართლებულია, მაშინ, როდესაც ასე გამოკითხული კაცების ერთი მესამედი ფიქრობს. უფრო მეტიც, ქართველი ქალების ერთ მეოთხედს სჯერა, რომ ცოლი ქმარს მაშინაც კი უნდა დაემორჩილოს, როცა ის მას არ ეთანხმება. ეს იმ დროს, როცა ასე ორჯერ მეტი კაციც კი არ ფიქრობს, მიიჩნევენ კვოტირების მოწინააღმდეგეები.
ასევე, არსებობს კიდევ ასეთი მაგალითი: არგენტინაში 1991 წელს 30 პროცენტიანი კვოტირება შემოიღეს, თუმცა პარტიულ სიაში მოხვედრილი ქალების უმრავლესობა კაცი-პოლიტიკოსების ცოლები ან საყვარლები იყვნენ. ამიტომ, ცხადია, ამ ქალების პარლამენტში ყოფნამ არ შეცვალა განსახილველი საკითების დღის წესრიგი – ისინი თავიანთი ქმრების მორჩილები იყვნენ და კაცი-პოლიტიკოსების მიერ იმართებოდნენ.
