გაყინული სეზონი. რა გავლენა იქონია პანდემიამ საქართველოს ზამთრის კურორტებზე
2021 წლის თებერვალში საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ზამთრის კურორტი ბაკურიანი თითქმის მთლიანად დაცარიელებულია.
ადგილობრივი მოსახლეობის და მეწარმეებისა უკმაყოფილების მიუხედავად, კორონავირუსის პანდემიის გამო, საქართველოს მთავრობამ მთლიანად დახურა ყველა ზამთრის კურორტი 2020-2021 წლების სეზონისთვის.
კურორტების ნაწილობრივ გახსნის შესახებ გადაწყვეტილება მხოლოდ 24 თებერვალს გამოცხადდა. თუმცა, ექსპერტების აზრით, მარტში ზამთრის კურორტები ვერ მოასწრებენ სრულად ამუშავებას და მათი სეზონის ბოლოს გახსნა ეკონომიკას და ზამთრის ტურიზმში დასაქმებულ ადამიანებს მნიშვნელოვან შედეგს ვერ მისცემს.
შეზღუდვებმა პრაქტიკულად გაანადგურა არა მხოლოდ საერთაშორისო, არამედ შიდა ტურიზმი საქართველოში, რის გამოც ათიათასობით ადამიანი შემოსავლის გარეშე დარჩა.
დაგვიანებული გახსნა
24 თებერვალს, საქართველოს მთავრობამ პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვების ეტაპობრივი მოხსნის შესახებ გააკეთა განცხადება.
მათ შორის, მოიხსნა შეზღუდვები ზამთრის კურორტებისთვისაც.
25 თებერვლიდან ზამთრის კურორტებზე ამუშავდა სასტუმროები მკაცრი სანიტარული ზომების დაცვით.
8 მარტიდან კი, ამუშავდება საბაგიროები, ხოლო რესტორნებსა და კაფეებს საშუალება ექნებათ სტუმრები მიიღონ შენობაში (15 თებერვლიდან მათ უფლება მისცეს მომხმარებლები მხოლოდ ღია სივრცეებში მიეღოთ).
24 თებერვლის მონაცემებით, საქართველო მსოფლიოში მე -14 ადგილზეა კორონავირუსის შემთხვევების მიხედვით მილიონ ადამიანზე. ინფიცირებისა და სიკვდილიანობის რაოდენობის მიხედვით, საქართველომ გაუსწრო მეზობელ სომხეთსა და აზერბაიჯანს.
____________________________________________________________________
- ტურიზმი პანდემიის დროს – კაცი, რომელიც შეზლონგებს აქირავებს
- პანდემიის ეკონომიკა – სად არის გამოსავალი კრიზისიდან? საუბარი ბესო ნამჩავაძესთან და ანდრია გვიდიანთან
- საქართველო: რა ბედი ელის ტურიზმს?
__________________________________________________________________
საქართველომ თავისი საზღვრები უცხოელი ვიზიტორებისთვის პანდემიის დასაწყისიდანვე დახურა. თითქმის ერთი წელია, უცხოელი ტურისტებისთვის ქვეყანა პრაქტიკულად მიუწვდომელია.
თუმცა, ზაფხულში კურორტები მუშაობდნენ შიდა ტურისტებისთვის.
შემოდგომის დაწყებისთანავე, საქართველოში კორონავირუსის სწრაფი გავრცელება დაიწყო და ქვეყანა ეპიდაფეთქების ფაზაში შევიდა. ნოემბერია შუა რიცხვებიდან ხელისუფლებამ მკაცრი შეზღუდვები და კომენდანტის საათი დააწესა.
მკაცრი რეგულაციები შეეხო კურორტებსაც, შესაბამისაც, ჩაიშალა ზამთრის ეზონი.
ეკონომიკის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი ოთარ აბესაძე მიიჩნევს, რომ ზამთრის კურორტების სრული დახურვა გაუმართლებელი იყო, ვინაიდან, მისი თქმით, ზამთრის კურორტებზე ვირუსის გავრცელების ყველაზე დაბალი რისკი იყო.
აბესაძის აზრით, კურორტების დახურვით ქვეყანას ბევრად დიდი ეკონომიკური ზარალი მიადგა.
”ახლა კურორტების გახსნა, ჩემი აზრით, ძალიან გვიანია და უკვე აზრი არ აქვს”, – ამბობს ის.
ლოქდაუნი და ეკონომიკა
ბაკურიანის პარკში, რომელიც სეზონზე ყოველთვის სავსეა ბავშვებითა და მშობლებით, ახლა კანტი-კუნტად თუ გაივლის დამსვენებელი.
სულ რამდენიმე ჯიხური დგას, სადაც კანფეტები, ბუშტები და სათამაშოები იყიდება. იქვე, ახლოს ჩაწყობილი ციგებიც ამაოდ ელიან დამქირავებელს.
როდესაც ჩვენს კამერას ხედავენ, ვაჭრები სახეზე ხელს იფარებენ და გვთხოვენ არ გადავუღოთ.
“რა გგონიათ, რომ გადაგვიღებთ, რამე გვეშველება? ერთხელ გადაგვიღეს და შემდეგ უარეს დღეში ჩავცვივდით. მეორე დღესვე დაგვადგნენ თავზე და აგვყარეს აქედან“, – გვეუბნება ვერცხლისფერთმიანი ცხენის პატრონი.
„ისეთ დღეში ვართ, არც კი ვიცი რა გვეშველება. ვეღარ ვაზროვნებთ. მთლიანად ჩაგვივარდა სეზონი. მესამედი კი არა, მეოთხედიც კი არ არის წელს დამსვენებელი, ეს ბანკებიც ხომ ყოველდღიურად გვახრჩობენ. არ ვიცი რას ვაპირებთ, ღმერთის იმედად ვართ დარჩენილები”, – ამბობს გამყიდველი ქალი პატარა ჯიხურიდან.
საქართველოს სტატისტიკის დეპარტამენტის მონაცემებით, 2021 იანვარში გასული წლის იგივე თვესთან შედარებით საქართველოს ეკონომიკა 11 პროცენტით შემცირდა, რაც ვარდნის რეკორდული მაჩვენებელია.
◤ გალტ & თაგარტის (Galt & Taggart) კვლევის მიხედვით, 2020 წელს საქართველოს ეკონომიკა 6.1%-ით შემცირდა. დღეში ქვეყანა საშუალოდ 16 მილიონ ლარს კარგავს. ჯამურად, 2020 წელს კი ქვეყანამ 1 მილიარდის ლარის ზარალი ნახა. ◢
ყველაზე დიდი დარტყმა ტურიზმის სექტორმა მიიღო, რომლის შემოსავლებმაც 2020 წელს 80 პროცენტი დაიკლო გასულ წელთან შედარებით.
Policy and Management Consulting Group (PMCG) კვლევის მიხედვით, 2021 წლის იანვარში წინა წლის იანვართან შედარებით საერთაშორისო მოგზაურთა რიცხვი 94.5 პროცენტით არის შემცირებული.
2014-2019 წლებში საქართველოს სათხილამურო ტრასების ვიზიტორთა 21-პროცენტიანი მზარდი სტატისტიკა კი 2019 წელს 20 პროცენტით შემცირდა, ხოლო 2020-2021 წლების სეზონზე სრულად გაუქმდა.
ამავე კვლევის თანახმად, წინა წლის იანვართან შედარებით, მიმდინარე წლის იანვარში 3, 4 და 5 ვარსკვლავიანი სასტუმროების ფასების ინდექსი ქვეყანაში 18.5 პროცენტით, ხოლო საოჯახო სასტუმროების ფასების ინდექსი 20.7 პროცენტით შემცირდა.
ხოლო მათ, ვინც ბაკურიანში სახლს მაინც აქირავებს, ქირის თანხის თითქმის 80 პროცენტამდე შემცირება მოუწია. ვინც წინა წლებში სახლს 40-50 ლარად აქირავებდა, ახლა იმავე სახლის ფასი 10 და 20 ლარია.
ორგანიზაციის „დაიცავი მთის კურორტები“ დამფუძნებელი, გიორგი სალუქვაძე ჰყვება, რომ ხელისუფლებისა და დაავადებათა კონტროლის ცენტრის წარმომადგენლებს შეხვდა და მათ მთის კურორტებზე არსებული ბიზნესის წარმომადგენლებისა და ასოციაციების მიერ ჩატარებული მოკვლევა წარუდგინა. ამ კვლევის მიხედვით, რეგულაციების დაცვის შემთხვევაში მთის კურორტების გახსნა სრულიად უსაფრთხო იქნებოდა.
თუმცა, ხელისუფლების წარმომადგენლებმა რეკომენდაციები არ გაითვალისწინეს, ამბობს ის.
„ჩვენ მათ დამატებით გამკაცრებული რეგულაციებიც კი შევთავაზეთ, როგორიცაა მაგალითად მთაზე სასმელისა და მუსიკის აკრძალვა. ასევე, მათ ყველა შეკითხვას ამომწურავი და დასაბუთებული პასუხი გავეცით. იმასაც კი გავუსვით ხაზი, რომ წლევანდელ წელი ერთგვარი რეპეტიცია იქნებოდა იმ შემთხვევაში, თუ მომავალ წელსაც მოგვიწევდა ვირუსთან ბრძოლა, მაგრამ ჩვენ მაინც არავინ მოგვისმინა და ყველაფერი მაინც ისე გააკეთეს, როგორც თავად უნდოდათ.“
ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს დაქვემდებარებაში მყოფი შ.პ.ს. „მთის კურორტების განვითარების კომპანიის“ პრეს-სამსახურში გვეუბნებიან, რომ პრიორიტეტი ამ ეტაპზე ადამიანების ჯანმრთელობასა და ეპიდემიოლოგების გადაწყვეტილებას ენიჭება.
„მთლიანად ქვეყანა არის უმძიმეს დღეში და სრულიად ტურიზმის სფეროს მიადგა უდიდესი ზიანი. ეს მხოლოდ მთის კურორტების პრობლემა არ არის. ჩვენ რასაც გვეუბნებიან, იმას ვაკეთებთ, სხვა რა დაგვრჩენია.“ – აღნიშნავს JAMnews-სთან საუბარში თამთა იაშაღაშვილი, „მთის კურორტების განვითარების კომპანიის“ საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსი.
ამ ეტაპზე, მსოფლიოში მთლიანობაში 315 სამთო კურორტი ფუნქციონირებს და დამატებით 80 კურორტიც მალე გაიხსნება. ძირითადად, ეს კურორტები ჩრდილოეთ ამერიკისა და სამხრეთ ამერიკის კონტინენტებზე, კანადასა და ავსტრალიაშია.
რაც შეეხება ევროპას, რეგულაციების დაცვით საბაგიროები ღიაა შვეიცარიასა და ავსტრიაში, თუმცა, მხოლოდ ლოკალური დამსვენებლებისათვის. დიდი მოლოდინის მიუხედავად, ლოქდაუნის ფარგლებში საბაგიროები არ გახსნილა საფრანგეთსა და იტალიაში.
“ვინც ჩამოვიდა, პურს ყიდულობენ მარტო”
„ჩვენ მხოლოდ ეს სეზონი გაგვაჩნია, ამით ვარსებობთ, სხვა შემოსავალი არ გვაქვს. მიტინგები თუ ტარდება და მეტრო და ავტობუსები გაიხსნა, ორი ადამიანი რომ დაესვათ დისტანციით საბაგიროზე, რა მოხდებოდა? ცოტა ხომ გვეშველებოდა?“, – ამბობს მოხუცი გამყიდველი მაღაზიაში.
კიდევ ერთი გამყიდველი ქალი აღნიშნავს, რომ დამსვენებლების რაოდენობის გარდა, მათი გადახდისუნარიანობაც მნიშვნელოვნად შემცირდა:
„ვინც ჩამოვიდა, ვერაფერს ყიდულობს. ფული არ აქვთ. უბრალოდ, იძულებულები არიან ჰაერი გამოიცვალონ, თორემ ფულის დასახარჯად კი არ ჩამოვიდნენ. პურს ყიდულობენ მარტო.“
წელს ბაკურიანის დამსვენებლისთვის დროის გატარების ერთადერთი საშუალება სეირნობა და გუნდაობაა, თუმცა მათ არც ამ შემთხვევაში გაუმართლათ – ახლა თოვლიც არ არის. მზე ჩახჩახებს და რამდენიმე დღის წინ დადებული თოვლიც ნელ-ნელა დნება.
მხოლოდ რამდენიმე ბავშვი ე.წ. „25-იანების“ ფაქტობრივად დამდნარ, ცარიელ ტრასაზე მიათრევს ციგას და ჩამოსრიალებას ცდილობს.
ცოლ-ქმარი სალომე და იაკობი ყოველწლიურად თხილამურებს აქირავებენ ბაკურიანში.
„ჩვენ სხვა სოფლიდან ჩამოვდივართ, მთელი სეზონი აქ ვმუშაობთ და შემდეგ ამ თანხით ვცხოვრობთ. შარშან, ნახევარი სეზონი უწყლობის გამო გაგვიცდა და წელს საერთოდ დავიღუპეთ. აქაური მოსახლეობა ისეთ გაჭირვებაშია ჩავარდნილი, არ ვიცი რა უნდა ეშველოთ.“
სახელმწიფოსგან მხოლოდ ერთჯერადი, 300 ლარიანი დახმარება მიიღეს. 200 ლარიანი დახმარების კრიტერიუმი მათ ვერ დააკმაყოფილეს.
„ახლახანს, თებერვალში ჩამოვედით. ახლა მარტო იმაზე ვფიქრობ, უკან დასაბრუნებელი გზის ფული მაინც ვიშოვო,“ – ამბობს სალომე.
სალომეს და იაკობის მოპირდაპირედ, ცხენებზე რამდენიმე ბიჭი ზის, ფოტოს გადაღებას გვთხოვენ.
„ხალხი არ არის და ჩვენ მაინც გადაგვიღეთ საკუთარ ცხენებზე ფოტო“ – ხუმრობენ.
ეკონომისტი ოთარ აბესაძე იხსენებს, რომ ზამთრის კურორტებისთვის კრიზისი 2019 წლის ბოლოს დაიწყო, მაშინ როცა პანდემია და ვირუსი ჯერ კიდევ არ არსებობდა. შარშანდელი კრიზისის მიზეზი უწყლობა იყო – ბაკურიანში პატარა თუ მსხვილი სასტუმროები გაგანია სეზონზე უწყლოდ დარჩნენ.
”საქართველოში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის 40 პროცენტი მოდის ზამთრის კურორტებზე. ამ სფეროში დასაქმებულია 120 ათასამდე ადამიანი და ისინი უკვე მეორე წელია შემოსავლის გარეშე არიან”, – ამბობს აბესაძე.
ბუნდოვანი მომავალი
ამასობაში, 2023 წელს ბაკურიანში თავისუფალი სტილით სრიალში მსოფლიო ჩემპიონატი უნდა ჩატარდეს. წესით, ახლა კურორტი მომავალი ჩემპიონატისთვის დიდ სამზადისში უნდა იყოს ჩართული.
„როცა ასეთი სერიოზული ჩემპიონატისთვის ემზადები, გჭირდება კარგი სასტუმროები და კარგი სერვისი, რადგან ძალიან ბევრი ტურისტი ჩამოვა და კიდევ მეტი ადამიანი გაიცნობს ბაკურიანს, – ამბობს გიორგი სალუქვაძე, ორგანიზაციის „დაიცავი მთის კურორტები“ დამფუძნებელი – მაგრამ რადგან წელს სეზონი სრულად ჩავარდა, კურორტი ვერ მოახერხებს მომზადებას და ჩემპიონატისთვის ინფრასტრუქტურის განვითარებას. შესაბამისად, სტუმრებს დახვდებათ ის, რაც არის დღეს – მოუვლელი და განუვითარებელი კურორტი. ესეც მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი არსებულმა პატარა სასტუმროებმა და აპარტ-ოტელებმა გადარჩენა შეძლეს.“
ბაკურიანის ინფრასტრუქტურა პანდემიამდეც დიდ პრობლემას წარმოადგენდა. ბოლო წლების ქაოტური და დაუგეგმავი განაშენიანება საკმაო ხანია მოუგვარებელ საკითხად რჩება.
არქიტექტორ-ურბანისტი, პროფესორი ლადო ვარდოსანიძე უკვე წლებია საყვარელ კურორტზე აღარ ჩასულა.
„აღარ დავდივარ, რადგან ბოლოს რომ ვიყავი ვნახე ის, რაც ხდება ყველგან – დაუოკებელი სწრაფვა მიწის დაგლეჯის, შუაზე გახლეჩვისა და წართმევისაკენ. ჩვენი მდგომარეობა არის ველური კაპიტალიზმის ნამდვილი სახე გამოვლენილი სრულიად გაუაზრებელ, დაუგეგმავ მშენებლობებსა და მოშლილ ინფრასტრუქტურაში. ჩვენ, ვერ შევდექით საზოგადოებად და ბაკურიანი ამის ერთ-ერთი კარგი მაგალითია.“
თუმცა, პანდემიისა და სრული ლოქდაუნის პირობებში ისიც გაურკვეველია, რამდენად შეძლებს არსებული ინფრასტრუქტურა თუნდაც დღევანდელი მდგომარეობის შენარჩუნებას.
„ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტია ის, რომ ადამიანებს ეს კურორტი მოწყობილი და განვითარებული აქვთ საბანკო ვალდებულებების ხარჯზე. ჩემი აზრით, სახელმწიფომ ზამთრის კურორტებს მინიმუმ ერთწლიანი სრული საგადასახადო ამნისტია უნდა შესთავაზოს. სხვა შემთხვევაში, ამ სფეროს მინიმუმ 5 წელი მაინც დასჭირდება, რომ 2019 წლის ნიშნულს დაუბრუნდეს. ეს კი რამხელა ზიანია ჩვენი ეკონომიკისთვის, მე მგონი ყველასთვის ცხადია“, – ამბობს ეკონომისტი ოთარ აბესაძე.
მიხომ პატარა საოჯახო სასტუმრო 2019 წლის მიწურულს გახსნა. დიდი იმედებით დაწყებული ბიზნესი მალევე, რამდენიმე თვეში გაჩერდა. ზაფხულისთვის მისმა სასტუმრომ მუშაობა რეგულაციების დაცვით განაახლა, თუმცა დამსვენებელი ფაქტობრივად არ იყო.
„ჩავარდნილი ზაფხულის შემდეგ, ამ ზამთრის იმედი გვქონდა, მაგრამ მთელი სეზონია დაკეტილები ვართ. ამხელა საქმეს გადანახული ფულით არავინ იწყებს. ასეთი საქმეები იმედით და ბანკის ვალებით იწყება. საბოლოო ჯამში, სესხი სესხად დაგვრჩა, იმედები კი გაგვიცრუვდა. არ ვიცი, კიდევ რამდენი ხანი გავძლებთ ასე.“
27 წლის ბაჩო გულს არ იტეხს და წელსაც, როგორც ყოველთვის, სნოუბორდისა და თხილამურის ინსტრუქტორად მუშაობს. თუმცა მისი თქმით, წელს მისი ყოველდღიური შემოსავალი წინა წლებთან შედარებით 95 პროცენტით ნაკლებია.
მთაზე საბაგირო არ მუშაობს, ამიტომ ბავშვებს ხელით უწევთ ტრასის შუამდე თხილამურების აზიდვა. ზოგიერთი მათგანი ბორანს ქირაობს და ისე ადის მთაზე, თუმცა იშვიათად, რადგან ბორანით ერთი ასვლა 10 ლარი ღირს.
კოხტას მთის ძირი კიდევ უფრო ცარიელია, ვიდრე „25-იანების“ ტრასა. აქ, შედარებით გამოცდილი რამდენიმე ბავშვი ცდილობს მთაზე ფეხით აძრომას და ჩამოსრიალებას.
მშობლები იქვე სხედან და გვიყვებიან, რამდენად ძვირი დაუჯდათ წელს ბაკურიანში ბავშვების წამოყვანა. ფიქრობენ, რომ საბაგიროების დაკეტვა სწორი გადაწყვეტილება იყო.
„ახლა, აქ 200-მდე ადამიანი იქნებოდა საბაგიროს რიგში შეჯგუფებული და ეს ძალიან მძიმე შედეგს მოგვიტანდა.“
საბედნიეროდ, ნელ-ნელა თოვას იწყებს და კოხტას წვერში გაჩერებული საბაგირო ნისლში ეხვევა. თუმცა, წელს თოვლის მოსვლა ბაკურიანის მდგომარეობას ნამდვილად ვერ გააუმჯობესებს.
„საერთოდ, ბაკურიანი მსოფლიო მნიშვნელობის კურორტია და ტუალეტიც კი არ მუშაობს, ისეა მიგდებული,“ – მამალოს გვაწვდის ხანშიშესული ქალი, რომელიც კოხტას ძირში კამფეტების გასაყიდად წაღვერიდან ჩამოვიდა.
