გაგრძელდება ლარის გაუფასურება? ოთხი სავარაუდო სცენარი

უკვე წლებია ლარი ყოველ შემოდგომაზე იწყებს გაუფასურებას. თუმცა, 2020 წელს, კორონავირუსის გამო ეს ტრადიცია დაირღვა და ლარის კურსმა ვარდნა ჯერ კიდევ გაზაფხულზე დაიწყო – 27 მარტს ოფიციალურმა კურსმა დღემდე რეკორდულ მაჩვენებელს –  3.48-საც კი მიაღწია.

ვითარების დასტაბილურება ეროვნულმა ბანკმა ხელოვნურად შეძლო – არტში თავისი რეზერვებიდან 100 მლნ დოლარი გაყიდა.

ამას დაემატა ისიც, რომ ქვეყანამ დონორებისგან სოლიდური დახმარება მიიღო და ასევე, აპრილ-აგვისტოში ეროვნულმა ბანკმა კიდევ დამატებით 230 მლნ დოლარი გაყიდა. შედეგად, პანიკა შესუსტდა, ლარმა გამყარება დაიწყო და ზაფხულში 3.06-ის ფარგლებში დასტაბილურდა.

•რამდენს კარგავს საქართველო კორონავირუსის გამო? საგარეო ვაჭრობა პანდემიის დროს – ციფრები

•”სამსახურის დაკარგვაზე დიდი პრობლემებიც არსებობს”. როგორ ებრძვიან ქართველი მიგრანტები პანდემიას

•NDI: რას ფიქრობს ხალხი არჩევნებამდე თვენახევრით ადრე

თუმცა, დროებით. კორონავირუსის გავრცელების მატებასთან ერთად ვარდნა დაიწყო ლარმაც.

რა არის ლარის ვარდნის მიზეზი და სანამდე შეიძლება იგი გაუფასურდეს.

ლარის გაუფასურების მიზეზები

● მთავარი მიზეზი, რატომაც უფასურდება ლარი არის ტურიზმის ფაქტობრივად განულება.

მარტიდან სექტემბრამდე პერიოდში ქვეყანამ ტურიზმის გაჩერების გამო 2 მილიარდ დოლარამდე შემოსავალი დაკარგა.

უცხოელი ტურისტების დანაკარგი ვერ შეავსო ვერც იმან, რომ საქართველოს მოქალაქეები ვერ გადიოდნენ სხვა ქვეყნებში დასასვენებლად და ქვეყნის შიდა ტურიზმში ხარჯავდნენ ფულს.

● კიდევ ერთი მიზეზია – კორონავირუსის შემთხვევების ზრდის გამო მოსახლეობაში გაჩენილი უარყოფითი მოლოდინები – ნათელი გახდა, რომ ეკონომიკური კრიზისი გახანგრძლივდებოდა და ლარი გაუფასურდებოდა, ამიტომ ხალხმა კვლავ დოლარის შესყიდვა დაიწყო, რაც ლარს ეგრევე დაეტყო.

● ასევე, მნიშვნელოვანი ფაქტორია ისიც, რომ სექტემბრიდან გაუფასურება დაიწყო საქართველოს ორი უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნის ვალუტამ: თურქულმა ლირამ და რუსულმა რუბლმა. (31 აგვისტოს შემდეგ ლირა 4.5%-ით გაუფასურდა, ხოლო რუბლი 3.1%-ით. როცა ამ ქვეყნების ვალუტები უფასურდება, ეს ლარზე დამატებითი ზეწოლაა).

●. დამატებითი ფაქტორია ისიც, რომ პანდემიის დროს გაზრდილი ხარჯების გამო მთავრობა გაცილებით მეტ ლარს უშვებს ეკონომიკაში, ვიდრე ეკონომიკიდან ამოაქვს. ამ ლარების ნაწილი სავალუტო ბაზარზე ხვდება დოლარის შესაძენად, რაც დოლარზე მოთხოვნას ზრდის და ლარს აუფასურებს.

● ლარის გაუფასურების მნიშვნელოვანი მიზეზია ასევე საგარეო წყაროებიდან შემოსავლების მნიშვნელოვანი შემცირება. სწორად საგარეო წყაროებიდან ვიღებთ შემოსავალს დოლარებში, რაც კურსის სტაბილურობის გარანტი უნდა იყოს.

მარტიდან აგვისტოს ჩათვლით საქართველოს იმპორტი 1,100 მლნ დოლარით შემცირდა, ექსპორტი – 387 მლნ დოლარით.

ასევე, შემცირდა საგარეო შემოსავლების კიდევ ერთი, ძალიან მნიშვნელოვანი წყაროც – ემიგრანტების ფულადი გზავნილები. მარტ-მაისში ემიგრანტებმა საქართველოში 80 მლნ დოლარით ნაკლები გამოაგზავნეს. (თუმცა, საინტერესოა, რომ ემიგრანტების გზავნილებმა ივნისიდან ზრდა დაიწყო და ივნის-აგვისტოში თითქმის 100 მლნ დოლარით გაიზარდა. ამ ზრდის ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ წელს ემიგრანტებმა სამშობლოში ჩამოსვლა ვერ მოახერხეს და დაზოგილი ფულიც გზავნილების სახით გამოაგზავნეს ოჯახებთან).

რომ შევაჯამოთ, მხოლოდ ვაჭრობის, ფულადი გზავნილების და ტურიზმის ჯამი საბოლოოდ 800 მლნ დოლარის დანაკლისს გვაძლევს.

სწორედ ეს დანაკლისი შეავსო ნაწილობრივ ეროვნულმა ბანკმა ამ პერიოდში გაყიდული 410 მლნ დოლარით.

გაგრძელდება ლარის გაუფასურება? ოთხი სავარაუდო სცენარი

რადგან სექტემბრიდან ლარის გაუფასურების ახალი ტენდენცია გამოიკვეთა 10 და 16 სექტემბერს ეროვნულმა ბანკმა 40-40 მლნ დოლარი გაყიდა. ამ ჩარევამ ლარის გაუფასურება შეანელა, თუმცა ვერ შეაჩერა. 22 სექტემბერს ლარის კურსმა 3.25-ს მიაღწია.

გაგრძელდება თუ არა ვარდნა?

საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს ექსპერტი, ეკონომისტი ბესო ნამჩავაძე ლარის გაუფასურებების შეჩერების ოთხ შესაძლო სცენარზე საუბრობს:

1. საქართველოს ეკონომიკაში სიტუაცია რადიკალურად უნდა გამოსწორდეს

რაც პანდემიის პირობებში შეუძლებელია;

2. საგარეო ფაქტორები მნიშვნელოვნად უნდა გამოსწორდეს

გაიზარდოს ექსპორტი, ინვესტიციები, შემოვიდეს ტურისტები. ესეც შეუძლებელია, რადგან სხვა ქვეყნებშიც საქართველოზე არანაკლებ ცუდი მდგომარეობაა პანდემიის და ეკონომიკის კუთხით;

3. ეროვნულმა ბანკმა დოლარის გაყიდვა უნდა გააგრძელოს:

ეს სცენარი შესაძლებელია, მაგრამ იგი ვერ გახდება ლარის სტაბილურობის გარანტი, სანამ ჩვენი სავაჭრო პარტნიორების ვალუტები უფასურდება და ლარზე ზეწოლა იზრდება. თუმცა, ეროვნული ბანკი ეცდება ლარი მნიშვნელოვნად აღარ გაუფასურდეს;

4. ლარის კურსი მიაღწევს ისეთ ნიშნულს, რომლის ქვემოთაც ვეღარ გაუფასურდება.

ეს ყველაზე რეალური სცენარია, ოღონდ სამწუხარო ის არის, რომ არავინ იცის, ეს რა ნიშნულია.

შესაძლოა, ეს დღევანდელი კურსიც იყოს.

უფრო მარტივად რომ ავხსნათ, რას ნიშნავს ეს სცენარი – ლარის გაუფასურება ხომ იგივე დოლარის გაძვირებაა. ანუ თუკი ლარი ძალიან გაუფასურდება, ეს იმას ნიშნავს, რომ დოლარი ძალიან გაძვირდება. ხოლო, ძალიან გაძვირებულ დოლარს ხალხი ნაკლებად შეიძენს და მასზე მოთხოვნა შემცირდება, რაც ლარის გაუფასურებას შეაჩერებს.