უკრაინის ომმა და მისმა მოსალოდნელმა შედეგმა შეიძლება სერიოზული ცვლილება შეიტანოს მსოფლიოს და განსაკუთრებით, პოსტსაბჭოთა სივრცის გეოპოლიტიკურ სიტუაციაში. აზერბაიჯანელი პოლიტოლოგი შაჰინ ჯაფარლი ფიქრობს, რომ შექმნილ ვითარებაში სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები იძულებულნი იქნებიან დასავლეთის ქვეყნებს დაუახლოვდნენ. მისივე თქმით, „დასავლეთი არ განიხილავს სამხრეთ კავკასიას რუსეთის ინტერესების ზონად“.
“ევროკავშირი მეტად არის მიდრეკილი ორმხრივი მოლაპარაკებებისკენ”
აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებს შორის, 2021 წლის ბოლოს სოჭში და 2022 წლის 6 აპრილს ბრიუსელში გამართული მოლაპარაკებების შედარებისას, შაჰინ ჯაფარლი ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზე, რომ ევროსაბჭოს ხელმძღვანელის შუამავლობით გამართული შეხვედრის შემდეგ გაკეთებულ განცხადებებში ზუსტი თარიღები გაჩნდა:
„სოჭშიც და ბრიუსელშიც აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის საზღვრის დელიმიტაციის საკითხები განიხილეს. მაგრამ აქ ჩვენ ვხედავთ კონკრეტულ თარიღებს – აპრილის ბოლომდე უნდა შეიქმნას ერთობლივი კომისია. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
ასევე მნიშვნელოვანია კიდევ ერთი მომენტი. სოჭის განცხადებაში საუბარი იყო კომისიის მუშაობაში კონსულტანტად რუსული მხარის მონაწილეობაზე. ბრიუსელის განცხადებაში, მიუხედავად იმისა, რომ საუბარია სოჭის შეთანხმებებზე, რუსეთის როლზე არაფერია ნათქვამი. პირიქით, შარლ მიშელი აცხადებს ევროკავშირის მზადყოფნას მხარი დაუჭიროს პროცესს. ევროკავშირი უფრო მეტად არის მიდრეკილი კონფლიქტის მხარეებს შორის ორმხრივი მოლაპარაკებებისკენ“.
„დასავლეთი სამხრეთ კავკასიას რუსეთის ინტერესების ზონად არ განიხილავს“
BBC-სთან ინტერვიუში ჯაფარლიმ ასევე აღნიშნა, ჯერჯერობით ინიციატივა ევროკავშირის ხელში არ არის:
„მაგრამ, ხაზს ვუსვამ, რომ დასავლეთი ამ რეგიონს რუსეთის ინტერესების ზონად არ განიხილავს. რუსეთი მთელ პოსტსაბჭოთა სივრცეს თავისი ექსკლუზიური ინტერესების ზონად მიიჩნევს და მოითხოვს, რომ დასავლეთმა ეს გარემოება მიიღოს. უკრაინის ომი ამის კიდევ ერთი დადასტურებაა”.
როგორც უკრაინასთან შექმნილ სიტუაციაში, ასევე დასავლეთის მისწრაფებაში, ჩაერიოს აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო პროცესში, შეგვიძლია დავინახოთ დასავლური სამყაროს უარი ამ ტერიტორიების რუსეთის ინტერესების ზონად აღიარებაზე. ეს მნიშვნელოვანი მომენტია
”მეტოქეობის ელემენტები წინა პლანზე წამოვიდა”
აზერბაიჯანელი პოლიტოლოგი დარწმუნებულია, რომ დასავლეთი რუსეთს სომხეთ-აზერბაიჯანის სამშვიდობო ხელშეკრულების მომზადების საკითხს ბოლომდე აღარ დაუთმობს.
„თუ 44-დღიან ომამდე პერიოდს გავიხსენებთ, დასავლელი შუამავლები – აშშ და საფრანგეთი – შეთანხმდნენ, რომ ეს საკითხი რუსეთს უნდა გადაეწყვიტა. თითქოს, არაოფიციალურად რუსეთის ფედერაციის ლიდერობა აღიარეს.
მაგრამ გეოპოლიტიკური ვითარების შეცვლამ, ისევე როგორც დაძაბულობამ დასავლეთსა და რუსეთს შორის, დასავლეთი აიძულა თავისი პოლიტიკა შეეცვალა. ახლა დასავლეთის ქვეყნები უფრო მეტად არიან მიდრეკილი მოსკოვთან კონკურენციისკენ.
ჩემი აზრით, უკრაინის ომის შემდეგ დასავლეთი აღარ სცემს პატივს რუსეთის ინტერესებს, როგორც ადრე. ამ პოლუსებს შორის დაპირისპირების ელემენტები წინა პლანზე წამოვიდა.
“აზერბაიჯანი და სომხეთი პოზიციების შეცვლას დაიწყებენ”
„მაგრამ, თუ რუსეთი შეამჩნევს, რომ სამხრეთ კავკასიაში პროცესები მისი კონტროლიდან გადის, მას შეუძლია ჩაერიოს“, – დასძენს შაჰინ ჯაფარლი.
მისი თქმით, ჯერჯერობით არც აზერბაიჯანი და არც სომხეთი რუსეთთან დაპირისპირებით დაინტერესებულნი არ არიან.
„მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ უკრაინის კრიზისის შედეგები სერიოზულად იმოქმედებს რუსეთის ავტორიტეტსა და შესაძლებლობებზე რეგიონში. თუ რუსეთი ვერ მოიგებს უკრაინაში დაწყებულ ომს, ეს გამოიწვევს გეოპოლიტიკური ბალანსის შეცვლას და დასავლეთის გავლენის გაძლიერებას.
ასეთ ვითარებაში, აზერბაიჯანი და სომხეთი დაიწყებენ პოზიციების შეცვლას, მსოფლიოში არსებული ახალი გეოპოლიტიკური სიტუაციიდან გამომდინარე. თუ დასავლეთი გამარჯვებული გამოვა, მაშინ სამხრეთ კავკასიის ორივე ქვეყანა იძულებული იქნება დაუახლოვდეს დასავლურ ცივილიზაციას და უფრო მეტად გაითვალისწინოს მისი ინტერესები“.
ყარაბაღის ამ ნაწილში სიტუაციის ბატონ-პატრონი რუსეთია
ჯაფარლის თქმით, ყარაბაღიდან არალეგალური სომხური შეიარაღებული ძალების გაყვანის პრობლემა რუსეთთან უნდა გადაწყდეს.
„სომხეთის მიერ 2020 წლის 10 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების მე-4 პუნქტის შეუსრულებლობის საკითხი დადგა ბრიუსელში მოლაპარაკებების დროს.
ვფიქრობ, რომ ფაშინიანი არ არის მიდრეკილი ამ საკითხიდან პრობლემის შექმნაზე. აქ უფრო მნიშვნელოვანი რუსეთის პოზიციაა, რადგან ყარაბაღში რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო კონტინგენტი იმყოფება. ყარაბაღის ამ მხარეში სიტუაციის ბატონ-პატრონი რუსეთია. ამიტომ, ვფიქრობ, რუსეთის გარეშე იქ რაიმე შეთანხმების მიღწევა შეუძლებელია.
მაგრამ შესაძლებელია, აზერბაიჯანული მხარის მიერ ყარაბაღში მცხოვრები სომხებისთვის უსაფრთხოების მტკიცე გარანტიების მიცემის სანაცვლოდ, სომხეთი აზერბაიჯანის ამ რეგიონიდან სამხედრო პერსონალის გაყვანას დათანხმდეს.
ჩემი აზრით, ფაშინიანი არ არის დესტრუქციული ამ საკითხში. მაგრამ გასათვალისწინებელია ყარაბაღში შეიარაღებული ადგილობრივი სომეხი მცხოვრებლების ფაქტორი. თუმცა, ისინი ამჟამად რუსეთს უფრო ემორჩილებიან, ვიდრე სომხეთს“.
