"მოდი, დანაშაულს „ტრადიცია“ დავარქვათ". როგორ ხდება ბავშვთა ქორწინება საქართველოში ტრაგედიების მიზეზი
ბავშვთა ქორწინება საქართველოში
2023 წლის 6 ოქტომბერს 14 წლის აითაჯ შახმაროვა იძულებითი ქორწინებიდან თავის დაღწევას და გაქცევას ცდილობდა, რა დროსაც მას „ქმარმა“, ასიმ ასლანოვმა იარაღიდან რამდენიმე ტყვია ესროლა. აითაჯი ადგილზე გარდაიცვალა.
ეს ამბავი კახეთში, სოფელ ლამბალოში მოხდა, სადაც აითაჯის „ქმრის“ ოჯახი ცხოვრობდა.
მალევე გაირკვა, რომ 14 წლის აითაჯი 28 წლის ასიმ ასლანოვთან ორი თვის განმავლობაში ცხოვრობდა იძულებით ქორწინებაში.
გოგონა დმანისის რაიონის სოფელ უსეინქენდიდან იყო და წელს
მეცხრე კლასში უნდა წასულიყო. ახალ სასწავლო წელს გოგონა სკოლაში არ გამოჩენილა, თითქმის ყველამ იცოდა, რომ იგი „გათხოვდა“.
14 წლის ბავშვის გათხოვების შესახებ იცოდნენ მის მშობლიურ სოფელშიც და „ქმრის“ სოფელშიც, სადაც 600-ზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს, თუმცა ამ „ქორწინების“ წინააღმდეგ არავის ხმა არ ამოუღია.
ამ დროისთვის აითაჯ შახმაროვას მკვლელობის საქმეზე ხუთ პირს აქვს ბრალი წარდგენილი. ხუთივე დაკავებულია.
დაკავებულებს შორისაა გოგონას დედა, რომელმაც გამოძიების ინფორმაციით, შვილის დაქორწინებას შეუწყო ხელი და გოგონას ბიძა. გამოძიების თანახმად, აითაჯ შახმაროვა 13 წლის იყო, როცა გასული წლის შემოდგომაზე, დედამ და ბიძამ მისი დაქორწინება დაგეგმეს და მოზარდი მასზე გაცილებით უფროს და შეძლებულ კაცზე, 27 წლის ასიმ ასლანოვზე დანიშნეს.
დაკავებულია ასევე ასიმ ასლანოვი ოჯახის ორი წევრი – ბიძა და ბიძაშვილი. მათ ქორწინების იძულება და დანაშაულის შეუტყობინებლობა ედებათ ბრალად.
რომ არა შემზარავი მკვლელობა, აითაჯი ერთ-ერთი იქნებოდა იმ ათეულობით გოგონას შორის, რომლებსაც საქართველოში ნაადრევად ათხოვებენ.
კანონი არის, პრობლემა რჩება
მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში კანონმდებლობა გამკაცრდა, ადრეული ქორწინებები საქართველოში გადაუჭრელ პრობლემად რჩება.
გათხოვილი სკოლის მოსწავლე, ოჯახური პრობლემით დახუნძლული, არც თუ იშვიათი მოვლენაა ქვემო ქართლში, რეგიონში, სადაც კომპაქტურად ცხოვრობს აზერბაიჯანული თემი.
UNICEF-ის განსაზღვრების თანახმად, ბავშვთა ქორწინებად მიიჩნევა ფორმალური ან არაფორმალური კავშირი 18 წლამდე მიუღწეველ პირთან.
სახალხო დამცველის გასული წლის ანგარიშის მიხედვით, (წლევანდელი ჯერ არ არის გამოქვეყნებული), მხოლოდ 2022 წელს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ არასწრულწოვან ასაკში შესაძლო ქორწინების 171 ფაქტზე დაიწყო გამოძიება.
ამავე წელს, საქართველოში 815 არასრწულწოვანი ორსული დარეგისტრირდა და მათგან 434-მა იმშობიარა.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1108-1 მუხლის შესაბამისად, ქორწინება დაიშვება 18 წლის ასაკიდან.
2017 წლამდე მოქმედებდა წესი, რომლის თანახმად, 16 წელს მიღწეულ პირთა ქორწინება მშობლების თანხმობით და სასამართლოს ნებართვით დაიშვებოდა. თუმცა, დღეს ყოველგვარი გამონაკლისი კნონმდებლობით გამორიცხულია.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 140-ე მუხლის თანახმად, სექსუალური ხასიათის შეღწევა თექვსმეტი წლის ასაკს მიუღწევლის სხეულში, ითვლება მძიმე დანაშაულად და ისჯება თავისუფლების აღკვეთით 7-დან 9 წლამდე. ოჯახის შექმნის განზრახვა გამამართლებელ მიზეზად არ ითვლება.
● “მე და ემინეს ერთი ქმარი გვყავდა. დებივით გვიყვარდა ერთმანეთი”. სამი ქალის ისტორია საქართველოდან
● ფემიციდი საქართველოში: გამოცხადებული სიკვდილების ქრონიკა გრძელდება
● “სიმართლე მაინც ვერ დავამტკიცე”. დღიური, რომელსაც ნინი თვითმკვლელობამდე წერდა, ახლა პოლიციაშია
კანონმდებლობით კრიმინალიზებულია იძულებითი ქორწინებაც. აქ სასჯელს სისხლის სამართლის კოდექსის 150-ე პრიმა მუხლი განსაზღვრავს, სადაც წერია, რომ ქორწინების (მათ შორის, არარეგისტრირებულის) იძულება, ისჯება საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ორასიდან ოთხას საათამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე. იგივე ქმედება, ჩადენილი წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის მიმართ, ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორიდან ოთხ წლამდე“.
„კანონები გვაქვს, მაგრამ კანონის აღსრულება და პრაქტიკაში გამოყენებაა პრობლემური. დანაშაულის შეუტყობინებლობაზე და ცრუ ჩვენებებზე მკაცრი რეაგირება უნდა მოხდეს, ქვეყანას ამ მიმართულებით მკაცრი პოლიტიკა უნდა ჰქონდეს,“ – ამბობს საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის გენდერის დეპარტამენტის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელი, სოფო რუსეცკი.
სახალხო დამცველის სტატისტიკის თანახმად, ადრეული ქორწინებები ყველაზე ხშირია ქვემო ქართლში, კახეთის რეგიონში, აჭარასა და იმერეთში. ასევე თბილისში.
სახალხო დამცველის ანგარიშის მიხედვით, ბავშვთა ქორწინებისას ორივე სქესის უფლება ირღვევა, თუმცა გოგონების შემთხვევაში გართულებები მეტია – სრულად გამორიცხავს მათ მონაწილეობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.
გოგონები იზოლირებული ხდებიან ოჯახისა და მეგობრებისგან, უმეტეს შემთხვევაში ტოვებენ სკოლას, ორსულობის შემთხვევაში აქვთ უფრო მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობა და ხშირად ხდებიან ოჯახური ძალადობის მსხვერპლი.
მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ წევრი და გენდერული თანასწორობის მუდმიმოქმედი საპარლამენტო საბჭოს თავმჯდომარე ნინო წილოსანი ეთანხმება იმას, რომ ბავშვთა ქორწინების პრობლემა ქვეყანაში ძალიან მწვავედ დგას:
„ჩვენს რეალობაში ერთ-ერთ მწვავე გამოწვევად და ძალადობის ფორმად ქალების და გოგოების მიმართ, რჩება ადრეულ ასაკში ქორწინება, ბავშვთა ქორწინება”.
თუმცა, მისი თქმით, უსამართლობა იქნება მთელი პასუხისმგებლობის დაკისრება მხოლოდ სახელმწიფოსა და სამართალდამცავ უწყებებზე.
“როდესაც ადრეული ასაკში ბავშვთა ქორწინება ხდება, ხშირ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, თავად ამ ბავშვის, მისი ახლობლების, მეგობრების, საზოგადოების წარმომადგენლების მხრიდან არ არის ხოლმე ინფორმაცია დროულად მიწოდებული სამართალდამცავებისთვის და ამადროულად, გადამწყვეტი როლი აქვს სკოლას, მასწავლებლებს, სოციალურ მუშაკებს, ვინც თავიდანვე უნდა აღმოაჩინონ და დააფიქსირონ აღნიშნული ფაქტები” – ამბობს წილოსანი.
ზეიდეს ნიშნობა
23 წლის ზეიდეს ლაღი ბავშვობა ჰქონდა. დედა და მამა გოგონას ანებივრებდნენ და სიყვარულით ზრდიდნენ. ზეიდე შერეულ ოჯახში გაიზარდა – დედა ქართველი, მამა – აზერბაიჯანელი.
„თავი ყოველთვის ქართველი მეგონა. არ ვიცოდი განსხვავება ქართველს და აზერბაიჯანელს შორის. ჩვენი სოფელი შერეული იყო, როგორც ჩემი ოჯახი. ძირითადად, ქართველებთან ერთად ვიზრდებოდი.“
14 წლის იყო, როცა მის სახლში უცხო სტუმრები მოვიდნენ. ეს ოჯახი მეზობელ სოფელში ცხოვრობდა, ბიჭი შვილი ჰყავდათ. ისინი ზეიდეს დასანიშნად მოვიდნენ.
მამას ზეიდეს ადრე გათხოვება არ უნდოდა, თუმცა გადაწყვეტილება ბებიამ მიიღო – ოჯახის უფროსი ის იყო, მის სიტყვას დიდი წონა ჰქონდა.
„არავის არაფერი დაუძალებია. მითხრეს, რომ კარგი ბიჭია, კარგი ოჯახიდან. თან საჩუქრები მომიტანეს, ყურადღებას მაქცევდნენ, მაქებდნენ. მეც მომეწონა ეს ყველაფერი,“ – გვიყვება თავის ამბავს ზეიდე.
მამის დაჟინებული მოთხოვნით, მთავარი შეთანხმება იყო, რომ ზეიდე აუცილებლად დაამთავრებდა სკოლას, ატესტატს აიღებდა და ქორწილი მხოლოდ მა შემდეგ შედგებოდა, რაც ზეიდე 18 წლის გახდებოდა.
„იძულება არ ყოფილა. ნიშნობას ნებაყოფლობით დავთანხმდი. მშობლებმა მითხრეს, რომ კარგი ოჯახია და მეც დავთანხმდი. ბევრი არ მიფიქრია, ძალიან პატარა ვიყავი. თავისთავად მოხდა.“
დანიშვნიდან ერთი კვირის თავზე, ახალმა ოჯახმა ახალი პირობები წამოაყენა. მათ მოითხოვა, რომ ზეიდე სხვა სკოლაში გადასულიყო, სადაც ნაცნობობით სიაში ფორმალურად გაფორმდებოდა და გაკვეთილებზე დასწრება არ მოუწევდა.
„უცებ აღმოჩნდა, რომ არ უნდათ, რომ სკოლაში ვიარო. მაგრამ მე წინააღმდეგობა გავწიე. ძალიან ჯიუტი ვარ. მოვახერხე და ჩემს სკოლაში დავრჩი. უბრალოდ ყველამ იცოდა, რომ დანიშნული, „დაკავებული“ გოგო ვიყავი, რომელიც დადიოდა სკოლაში, ამიტომ თანატოლები უფრო მორიდებით მექცეოდნენ.“
ორ წელიწადში, როდესაც ზეიდე 16 წლის გახდა და მეთერთმეტე კლასში გადავიდა, სიძის ოჯახმა გადაწყვიტა, რომ უკვე ქორწილის დრო იყო.
„შეთანხმებულები ვიყავით, რომ 18 წლამდე არ ვიქორწინებდით, მაგრამ რადგან დანიშნული ვიყავი, ჩემებს წინააღმდეგობის გაწევა აღარ შეეძლოთ. უკვე ამ ახალ ოჯახს ვეკუთვნოდი და როგორც ისინი იტყოდნენ, ისე იქნებოდა.“
კანონთან პრობლემებიც ბიჭის ოჯახმა თავად მოაგვარა, ისე, როგორც ამას ბევრი აკეთებს ამ რეგიონში:
„მათი ნათესავი პოლიციაში მუშაობდა, მის სიტყვას ძალა ჰქონდა და უპრობლემოდ მოაგვარეს – არასრულწლოვანი გამათხოვეს. მარტო ჯარიმა გადაიხადეს,“ – ჰყვება ზეიდე.
ის ამბობს, რომ სკოლაში, სოფელში, პოლიციაში – ირგვლივ ყველამ იცოდა, რომ ის არასრულწლოვანი იყო.
ნიშნობა – ყველაფერი აქედან იწყება
ნიშნობის „ინსტიტუტს“ ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად მიიჩნევს სახალხო დამცველიც.
სტატისტიკის თანახმად, გაზრდილია მიმართვიანობა სახალხო დამცველის აპარატის მიმართ არასრულწლოვანთა შესაძლო ნიშნობის ფაქტებზე, თუმცა ვითარებას ართულებს ის, რომ ნიშნობის ფაქტის დადასტურება რთულია და ასევე ისიც, რომ კანონში არაფერი წერია ნიშნობის შესახებ.
ნიშნობა გავრცელებული პრაქტიკაა განსაკუთრებით საქართველოში მცხოვრებ აზერბაიჯანულ თემში.
ნიშნობის ტრადიციის თანახმად, ბიჭის ოჯახი მიდის გოგოს ოჯახთან, მიაქვთ ნიშანი – ბეჭედი და ასევე საჩუქრები. მართალია, ნიშნობის შემდეგ გოგო ფორმალურად კვლავ მშობლების სახლში აგრძელებს ცხოვრობს, მაგრამ რეალურად მომავალი ქმრის ოჯახის ნება-სურვილს ემორჩილება. ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომავალი ქმარი აიძულებს დანიშნულს შეწყვიტოს სკოლაში სიარული, თანატოლებთან ურთიერთობა და ა.შ.
„ნიშნობის დროს, ასე ვთქვათ გოგოს „დარეზერვება“ ხდება. ვინაიდან, კანონში ნიშნობის შესახებ არაფერი წერია, შესაბამისად არ არსებობს არანაირი სამართლებრივი ბერკეტი მის თავიდან ასაცილებლად. გოგოებს, რომლებიც დასახმარებლად მოგვმართავენ, ჩვენ ვერ ვეხმარებით. ოჯახი ამბობს, რომ შვილს იძულებით კი არ ათხოვებს, მხოლოდ დანიშნა და გათხოვდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც გაიზრდება,“ – ამბობს უფლებადამცველი სამირა ისმაილოვა, სამოქალაქო თანასწორობის პლატფორმის თავმჯდომარე, რომელიც თავადაც აზერბაიჯანული თემის წარმომადგენელია და სიღრმისეულად იცნობს თემის პრობლემებს.
● სკოლის მოსწავლე გოგონას ნიშნობა საქართველოში. როგორ მოხდა ეს?
● მიმდინარე წლის პირველ 5 თვეში, არასრულწლოვანი დაზარალებულად სექსუალური ძალადობის 75 საქმეზე ცნეს
● “მშობლებმა არ იციან როგორ ელაპარაკონ შვილებს”. ანიმაციური გმირები სექსუალური განათლებისთვის
● “მეც შვილი ვარ”. როგორ იბრძვიან საქართველოში ქალები მშობლების მემკვიდრეობისთვის
„კანონს აუცილებლად უნდა დაემატოს პუნქტი ნიშნობის შესახებ, – ამბობს თოზუ გულმამედლი, სამოქალაქო აქტივისტი, ასევე აზერბაიჯანული თემის წარმომადგენელი – „ბავშვთა ნიშნობა უნდა იყოს აკრძალული. ნებისმიერი შეთანხმება ბავშვის დაქორწინებაზე უნდა იყოს დასჯადი. დღევანდელ რეალობაში სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ ერევა პრობლემაში, როდესაც შედეგი უკვე დამდგარია – ქორწინება შედგა ან არასრულწლოვანმა იმშობიარა. ჩვენი მიზანი ბავშვთა ქორწინების თავიდან არიდება უნდა იყოს და არა დანაშაულზე რეაგირება.“
კითხვაზე, ხომ არ არის გეგმაში კანონმდებლობაში ცვლილებების შეტანა ნიშნობის პრაქტიკის წინააღდეგ, ნინო წილოსანმა თქვა, რომ აქვთ კონსულტაციები გაეროს ოჯახის ორგანიზაციასთან, თუმცა კონკრეტულად რა გეგმები არსებობს, არ აზუსტებს.
“ჩემთვის და საერთაშორისო პრაქტიკითაც, ნიშნობა არის იძულების ფორმა, რომლითაც ხდება გოგოების ობიექტივიზაცია ანუ მათი საგნად მოხსენიება და მათი პოზიციის იგნორირება. ამას უნდა ვებრძოლოთ ერთი მხრივ კანონმდებლობის კუთხით, მისი კარგად აღსრულების კუთხით და რა თქმა უნდა, საზოგადოებრივი ნორმების და სტიგმების შეცვლის კუთხით. წარმოუდგენელია, სახელმწიფომ მიაღწიოს წარმატებას საზოგადოების ჩართულობის გარეშე”.
ზეიდეს ქორწილი
ნოემბერი იყო, 16 წლის ზეიდეს დიდი ქორწილი რომ გადაუხადეს. სუფრას მასწავლებლებიც ესწრებოდნენ.
ქორწილში გოგონა დაძაბული იყო. დღეს ისიც კი არ ახსოვს, როგორი კაბა ეცვა.
ქმარი კლასელებთან ცეკვას და ბიჭებთან ლაპარაკს უკრძალავდა.
„მანამდე მარტოებს ერთმანეთი არ გვყავდა ნანახი. სულ ოჯახებთან ერთად ვხვდებოდით. ქორწილში ძალიან უხეში იყო და საშინლად შემეშინდა.“
უცებ, შუა ქორწილში, უცნობმა ქალებმა ზეიდეს ორივეს ხელი მოჰკიდეს და ოთახში აიყვანეს. იქ ქმარი დახვდა.
„ქალები გავიდნენ. კარი მოხურეს თუ არა, ყვირილი დამიწყო. მეჩხუბებოდა, მუშტებს ურტყამდა კედელს. მერე კარი გაიჯახუნა და გავიდა.“
მეორე დილით, ცოლ-ქმრის ოთახში ქალი მოვიდა, რომელსაც ზეიდეს ზეწარი უნდა წაეღო. ზეწარი სუფთა იყო. ამ დროს მის ოთახში დედამთილი და მული შემოცვივდნენ.
„ატეხეს პანიკა, სოფელში სახელი გაგვიფუჭდებაო. ქათამი დავკლათ და იმის სისხლი დავაწვეთოთო. მერე ჩემმა მულმა ბამბა მოიხსნა თითიდან – გაჭრილი ჰქონია და თავისი სისხლი წაუსვა ჩემს ზეწარს. არავინ არაფერი მათქმევინა. ხმის ამოღებაც კი ვერ მოვასწარი, ისე წაიღეს ეს სისხლიანი ზეწარი.“
ქვემო ქართლი – კანონი სტერეოტიპების ტყვეობაში
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ბავშვთა ქორწინების საკითხებზე ოფიციალურ სტატისტიკას არ აწარმოებს. თუმცა, გროვდება და ქვეყნდება ინფორმაცია არასრულწლოვანთან ქორწინების მოტივითჩადენილი შესაძლო დანაშაულების შესახებ.
სახალხო დამცველის 2022 წლის ანგარიშის მიხედვით, ქორწინების მოტივით ჩადენილ დანაშაულზე ყველაზე მეტი სისხლის სამართლებრივი დევნა ქვემო ქართლში დაიწყო, სადაც მოსახლეობის 41 პროცენტზე მეტი ეთნიკურად აზერბაიჯანელია.
არსებობს სტერეოტიპი, რომ ბავშვთა ქორწინება საქართველოში უმეტესად მუსლიმთა რელიგიასთან არის დაკავშირებული და უპირატესად აზერბაიჯანული თემის ტრადიციაა.
მკვლევართა თქმით, მსგავსი წინასწარი განწყობა და სტერეოტიპული დამოკიდებულება ეთნიკური აზერბაიჯანელების მიმართ სამართალდამცავებსაც აქვთ, რაც კანონის აღსრულებას ხელს უშლის.
„სამართალდამცავები ხშირად არ ერევიან საქმეში ბოლომდე, ან გამოძიება წყდება იმ მოტივით, რომ ეს არის თემის ტრადიცია, კულტურა, რელიგია. „სისხლში აქვთ, რჯულს ვერ მოუშლი“ – არსებობს ასეთი შეფასებები და დამოკიდებულება, რაც ძალიან ართულებს კანონის აღსრულებას,“ – ამბობს გენდერის მკვლევარი ელენე ქაიხოსროშვილი.
სამოქალაქო აქტივისტ თოზუ გულმამედლის ისეთი შემთხვევაც ჰქონია, რომ პოლიციას შეატყობინეს, მაგრამ ის საქმეში არ ჩარეულა.
„112-ში დავრეკე ბავშვთა ქორწინების შემთხვევის შესახებ და პოლიციამ მიპასუხა, რომ ბავშვთა ქორწინება აზერბაიჯანელებისთვის მიღებულია და არ ღირდა მათ პირად ამბებში ჩარევა. მაინტერესებს, იარაღის ტარების ტრადიცია რომ მქონდეს, ან ადამიანის მოკვლის – მომცემენ ამის უფლებას?!“
● როგორ ათხოვებენ საქართველოში არასრულწლოვან გოგონებს
სამირა ისმაილოვას თქმით, ტრადიციულად, აზერბაიჯანული თემი ნებისმიერ არჩევნებზე ყოველთვის ხელისუფლებას აძლევს ხმას და ხელისუფლებისთვის მნიშვნელოვანი, გარანტირებული ელექტორატია, ამიტომ ყველა ხელისუფლება, რომელიც საქართველოში ქვეყნის სათავეში მოდის, ერიდება აზერბაიჯანულ თემთან კონფრონტაციას და რეგიონში არსებულ ბევრ პრობლემაზე ხუჭავს თვალს.
„აზერბაიჯანულ თემთან დაპირისპირებას ყველა გაურბის. ამიტომ, ყველასათვის მოსახერხებელი გამოსავალი მოიძებნა – მოდით, დანაშაულს „ტრადიცია“ დავარქვათ და შემდეგ არ ჩავერიოთ, თემი არ გავაღიზიანოთ. ეს უფრო მარტივია, ვიდრე კანონზე მუშაობა, სტერეოტიპების წინააღმდეგ ბრძოლა და დანაშაულზე სწორი რეაგირება.“
ტრადიცია თუ პრობლემა
დეპუტატი ნინო წილოსანი ამბობს, რომ ადრეული ქორწინების პრაქტიკას „ტრადიციად” არ მიიჩნევს, თუმცა აღნიშნავს, რომ სტატისტიკა მიუთითებს, რომ ზოგიერთ რეგიონში ადრეული ქორწინება უფრო ხშირად ხდება.
“ტრადიცია არ შეიძლება ეწოდოს მავნე პრაქტიკას, ეს არ შეიძლება არც ერთი თემის ან არც ერთი ჯგუფის ტრადიცია იყოს. ეს არის მავნე გადმონაშთი და მავნე პრაქტიკა, რომელიც არღვევს ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებას. არ მინდა ამ პრობლემას მივანიჭო ეთნიკური წარმომავლობა, თუმცა გვაქვს კონკრეტული გეოგრაფიული არეალები სადაც უფრო ხშირად ვეჯახებით ამ პრობლემას,” – ამბობს წილოსანი.
ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ სინამდვილეში, ქვემო ქართლში ბავშვთა უფრო ხშირი ქორწინებების მთავარი მიზეზი არა აზერბაიჯანული ტრადიცია ან კულტურა, არამედ რეგიონში ახალგაზრდებისთვის პერსპექტივის არ არსებობა, გადაუჭრელი სოციალურ-ეკონომიკური და ინფრასტრუქტურული პრობლემებია, რომლებიც ხელს უშლის თემის მოსახლეობის განვითარებას.
„ეთნიკურ უმცირესობებში დაბალია ხელმისაწვდომობა განათლებაზე, დასაქმებასა და სოციალური განვითარების შესაძლებლობებზე. აზერბაიჯანული სოფლები ინფრასტრუქტურულად ძალიან ჩამორჩება ეთნიკურად ქართულ სოფლებს. ბევრ სოფელს დღემდე წყლის პრობლემა აქვს. მათ აქვთ სამჯერ ნაკლები ბაღი, ვიდრე დანარჩენ მოსახლეობას. ბევრ აზერბაიჯანულ სოფელში არ ფუნქციონირებს სკოლა. აზერბაიჯანულ სკოლებში მასწავლებლების რაოდენობა ბევრად ნაკლებია, ვიდრე ქართულში. ჩვენი ბოლო კვლევის მიხედვით, აზერბაიჯანელი მოქალაქეების 60 პროცენტზე მეტი ვერ საუბრობს ქართულად, სახელმწიფო კი ვერ უზრუნველყოფს მათთვის სახელმწიფო სერვისების თარგმანს. ეს ყველაფერი ქმნის სოციალური და ეკონომიკური უსამართლობის ჯაჭვს, რომლის ერთ-ერთი შედეგიც ბავშვთა ქორწინებაა,“ -აღნიშნავს სოციალური სამართლიანობის ცენტრის თანასწორობის პოლიტიკის პროგრამის დირექტორი, თამთა მიქელაძე.
დეპუტატი ნინო წილოსანი კატეგორიულად უარყოფს, რომ ეროვნულ უმცირესობათა დასახლებებში უფრო მეტი ინფრასტრუქტურული პრობლემაა, ვიდრე სხვაგან ქვეყანაში.
„კატეგორიულად არ დავეთანხმები იმას, რომ ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ პუნქტებში რაიმე სახის განსხვავებული ინფრასტრუქტურული პრობლემები არის, ვიდრე ეს მთლიანი ქვეყნის მასშტაბით. ყველგან შეიძლება ვაწყდებოდეთ გზის, საზოგადოებრივი ტრანსორტის თუ ამგვარ შეფერხებებს, თუმცა ამას არ აქვს არანაირად გეოგრაფიუი მდგომარეობა ან რაღაცა მიკუთვნებადობა”, – ამბობს წილოსანი.
ქვემო ქართლის რეგიონში არსებული პრობლემათა ჯაჭვის ყველაზე სუსტ რგოლად უფლებადამცველებს სკოლა და განათლების სისტემა მიაჩნიათ:
„გოგონების ნაადრევ ქორწინებაში ყველაზე დიდი პასუხისმგებლობა განათლების სისტემას ეკისრება. სკოლა სრულად უნდა იაზრებდეს პასუხისმგებლობას ბავშვის მიმართ და აუცილებელია, რომ დროულად მოახდინოს რეაგირება, თუ ბავშვი სკოლაში არ დადის, “ – ამბობს სამირა ისმაილოვა.
„შეუძლებელია, რომ სკოლამ არ იცოდეს ბავშვების ნიშნობის შესახებ. ქცევა, ჩაცმულობა – ყველაფერი იცვლება. სკოლები არ თანამშრომლობენ სამართალდამცავებთან და მალავენ ამ ინფორმაციას,“ – ამბობს თოზუ გულმამედლი.
„სკოლა არათუ არ თანამშრომლობს სამართალდამცავებთან, ხშირად დირექტორებს და მასწავლებლებს ბავშვების ქორწილებშიც კი ვხედავთ,“ – გვეუბნება ელენე ქაიხოსროშვილი.
ასე გამოიყურება სკოლა სოფელ მამიშლოში
დმანისის მუნიციპალიტეტის სოფელ მამიშლოში, სადაც JAMnews-ის ჟურნალისტები იმყოფებოდნენ, სკოლას დანგრეულ ერთსართულიან შენობას ეძახიან.
აქ ბავშვები ოთხ კლასში სწავლობენ, მეხუთედან კი მეზობელ სოფელში უნდა გააგრძელონ სწავლა.
ამ ვიდეოში მამიშლოს მცხოვრები სალათინ ისმაილოვა hყვება, როგორ დარჩა მისი ქალიშვილი განათლების გარეშე, რადგან მეზობელ სოფელში სასწავლებლად ვერ დადიოდა.
ზეიდეს ისტორია
ქორწილის შემდეგ ზეიდეს სკოლაში აღარ უვლია, აუკრძალეს.
უფლება აღარ ჰქონდა არც ძველებურად ჩაეცვა. დედამთილმა მისი საყვარელი დიდ-ფარფლებიანი ქუდის დახურვის უფლება აღარ მისცა – „ბავშვი აღარ ხარ, მოიძვრე ეგ ქუდი, ახლა ჩვენი რძალი ხარ და სხვანაირად უნდა გეცვასო“, უთხრეს.
ზეიდე ამბობს, რომ მაგ ქუდს დღემდე ინახავს.
ქმართან ფიზიკური კავშირი არ ჰქონია, თუმცა ეს საიდუმლოდ უნდა შეენახა, ოჯახის გარეთ არავის არ უნდა გაეგო.
წყვილის წარუმატებელი სექსუალური ცხოვრება ზეიდეს დაჰბრალდა.
ქმრის ოჯახმა მისი ექიმებთან ტარება დაიწყო – გინეკოლოგთან და სექსოლოგთან.
„სამხარაულშიც მიმიყვანეს, ექსპერტიზაზე [ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიურო_JAMnews]. დედა ტიროდა, მამა ბრაზობდა, დედამთილი მეჩხუბებოდა. მეუბნებოდნენ, რომ ავადმყოფი ვარ,“ – იხსენებს ზეიდე.
ორი თვის შემდეგ სიტუაცია ისე დამძიმდა, რომ ორ ოჯახს შორის კონფლიქტი გაჩნდა. ზეიდეს სახლში დაბრუნება უნდოდა, მაგრამ მშობლები მაქსიმალურად ცდილობდნენ, რომ მისი ქორწინება შენარჩუნებულიყო.
საბოლოოდ, ზეიდემ მტკიცე გადაწყვეტილება მიიღო და „ქმრის“ ოჯახიდან წამოვიდოდა. მშობლები ჯავრობდნენ, მაგრამ ხელი მაინც არ ჰკრეს.
„დედამ ვეღარაფერი მითხრა და დამაბრუნა. მამა გაბრაზდა – თუ დაბრუნდება, ერთ თეთრსაც არ მოგცემთ მაგის სწავლისთვისო. არადა, ძალიან მიჭირდა სკოლაში დაბრუნდება, გამრავლების ტაბულაც კი აღარ მახსოვდა. დედამ ოქრო დაალომბარდა, რომ მასწავლებლებთან მევლო,“ – იხსენებს იგი.
მას შემდეგ, რაც ქმრის ოჯახი დატოვა, გოგონამ თავი მიუძღვნა სწავლას, ჩააბარა გამოცდები, გახდა სტუდენტი და თბილისში გადავიდა საცხოვრებლად. ახლა ის მეგობართან ცხოვრობს ნაქირავებ ბინაში, სწავლობს, ჰყავს ბევრი მეგობარი და სულ სხვა ცხოვრება აქვს.
ზეიდეს დღეს თვითონაც არ სჯერა, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე სწავლობს. თავის ამბავს თითქმის არასდროს ჰყვება და ცდილობს ბავშვობის ქორწინების ის ორი თვე სამუდამოდ დაივიწყოს.
„დღეს ვიცი, რომ ავად არ ვიყავი და არც არაფერი მჭირდა. ყველაფერი, რაც ჩემს თავს მოხდა, გაუნათლებლობის ბრალი იყო. ერთადერთი, რითაც შემიძლია ამ ყველაფერს დავუპირისპირდე, განათლების მიღებაა. გინეკოლოგი უნდა გამოვიდე და სხვა გოგოებს დავეხმარო,“ – ამბობს ის.
მშობლების როლი
14 წლის აითაჯ შახმაროვას მკვლელობის შემდეგ, რამდენიმე დღეში, მედიაში გავრცელდა ცნობა, რომ მარნეულის მუნიციპალიტეტიდან, საკუთარი სახლიდან გაიქცა 14 წლის გოგონა. 2 ნოემბერს პროკურატურამ დააკავა ბავშვის დედა, რომელიც არასრულწლოვან შვილს დაქორწინებას აიძულებდა.
არც თუ იშვიათია შემთხვევები, როდესაც გოგონებს ძალით კი არ იტაცებენ, არამედ მშობლები და მეურვეები ინტენსიურად მონაწილეობენ შვილების დანიშვნასა და ქორწინებაში.
ექსპერტის თქმით, მშობლების მხრიდან ბავშვთა ქორწინების ხელშეწყობის ერთ-ერთი მთავარი მოტივაცია უკეთესი ფინანსური პერსპექტივა და სიღარიბისგან თავის დაღწევაა.
გავრცელებული ინფორმაციით, აითაჯის დედაც იმიტომ არ იყო არასრულწლოვანი შვილის ქორწინების წინააღმდეგი, რომ ასიმ ასლანოვის ოჯახი შეძლებულად ითვლებოდა.
„ხშირ შემთხვევაში, თავად ბავშვებიც თანახმა არიან ქორწინებაზე,“– ამბობს ელენე ქაიხოსროშვილი, – მათ არ აქვთ სივრცე გართობისა და სოციალიზაციისათვის და შესაბამისად, თავადაც ერთადერთ პერსპექტივად ქორწინებას ხედავენ“.
„ ამიტომ რის მნიშვნელოვანი, რომ პრობლემას სიღრმისეულად შევხედოთ, მის გამომწვევ მიზეზებს ვებრძოლოთ და დავივიწყოთ შეფასება, რომ თითქოს ეთნიკურ უმცირესობებს საკუთარი შვილები ნაკლებად უყვართ.“
„ბევრ მშობელს დაქორწინება შვილისთვის საუკეთესო პერსპექტივა ჰგონია, მას ასე ესმის, განა შვილი არ უყვარს,“ – ამბობს სამირა ისმაილოვა. „აუცილებელია ამ პრობლემაზე სერიოზულად და ღრმად მუშაობა: მშობლების ინფორმირებით დაწყებული, სკოლის ჩართულობით და სამართალდამცავების რეაგირებით დამთავრებული. კომპლექსური საკითხია, რომელიც ერთ დღეში ვერ მოგვარდება.“
