ბაჩანა შენგელიას საქმე - რა ღირს პოლიტიკური შეხედულებების საჯაროდ გამომჟღავნება
ნოტარიუს ბაჩანა შენგელიას ფეისბუკის საკუთარ გვერდზე გამოქვეყნებული პოსტების გამო იუსტიციის სამინისტრომ საქმიანობის უფლება შეუჩერა – მის წინააღმდეგ დისციპლინური წარმოებაა დაწყებული. არასამთავრობო ორგანიზაციები და სამოქალაქო აქტივისტები შენგელიას წინააღმდეგ დისციპლინური წარმოების დაწყებას სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვად მიიჩნევენ და მისთვის საქმიანობის შეჩერების უკან პოლიტიკურ მოტივს ხედავენ. იუსტიციის სამინისტროსა და ბაჩანა შენგელიას შორის არსებულმა დავამ უკვე საკონსტიტუციო სასამართლოში გადაინაცვლა.
ბაჩანა შენგელია უკვე რვა წელია ნოტარიუსია. ზუგდიდის სანოტარო ბიუროში ის ყოველდღიურად ათობით ადამიანს ემსახურება – ამოწმებს საბუთებს და დამოწმების შემდეგ ამ დოკუმენტებს სანოტარო რეესტრში ტვირთავს. საბუთებს იურიდიული ძალა მხოლოდ ამ სისტემაში ატვირთვის შემდეგ აქვს.
19 მაისს ის სანოტარო რეესტრის სისტემაში ვეღარ შევიდა. დაბლოკილი დახვდა კანცელარიის ქსელი და სამსახურის ელფოსტაც. როცა საქმის გარკვევა დაიწყო, ნოტარიუსთა პალატაში უთხრეს, რომ იუსტიციის სამინისტროდან იყო დაბლოკილი და პალატა ვერაფრით დაეხმარებოდა.
დისციპლინური წარმოება ფეისბუკზე გამოქვეყნებული პოსტების გამო
იუსტიციის სამინისტროდან გამოგზავნილი, 24 ივნისით დათარიღებული წერილი ბაჩანა შენგელიამ 29 ივნისს მიიღო. წერილში წერია, რომ მინისტრის ბრძანებით, მის წინააღმდეგ დისციპლინური წარმოება დაიწყო.
წერილში დისციპლინური წარმოების დაწყების მიზეზიც არის განმარტებული:
“გენერალური ინსპექციის სამსახურეობრივი შემოწმების სამმართველოს თანამშრომლის მიერ გადამოწმდა თქვენი, როგორც ნოტარიუს ბაჩანა შენგელიას Facebook-გვერდზე საჯაროდ გამოქვეყნებული ინფორმაცია (შემოწმდა ბოლო ერთი თვის პერიოდი). შედეგად დადგინდა, რომ თქვენ – ნოტარიუსი ბაჩანა შენგელია საჯარო სოციალური გვერდის მეშვეობით ახორციელებთ მიკერძოებული პოლიტიკური შეხედულებების საჯაროდ გამომჟღავნებას და აკეთებთ პოლიტიკურ შეფასებებს”, – წერია შენგელიასთვის მიწერილ წერილში.
თავად ბაჩანა შენგელია დისციპლინური წარმოების დაწყებას დედის, ია კერზაიას საქმეზე გამოძიების დაწყების მოთხოვნას უკავშირებს. ის ამ საქმეზე დავას ახლა უკვე სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა სასამართლოში აგრძელებს.
ია კერზაიას საქმე
ზუგდიდის მე-6 საჯარო სკოლის დირექტორი, ია კერზაია ინსულტით 2018 წლის 9 დეკემბერს გარდაიცვალა. ბაჩანა შენგელია დედის ჯანმრთელობის გაუარესებას და გარდაცვალებას სკოლაში დაწყებულ შემოწმებას უკავშირებს. მისი განცხადებით, განათლების სამინისტროს ინსპექტირების სამსახური ზუგდიდის მე-6 საჯარო სკოლაში ია კერზაიას “დასასჯელად” შევიდა, რადგან საპრეზიდენტო არჩევნებისას კერზაიამ მმართველ პარტიას – “ქართულ ოცნებას” სახელისუფლებო კანდიდატის – სალომე ზურაბიშვილის სასარგებლოდ მუშაობაზე უარი უთხრა.
საქართველოს პროკურატურა 2019 წლის თებერვლიდან იძიებდა ზუგდიდის მე-6 საჯარო სკოლაში 2018 წლის ნოემბერში ჩატარებული ინსპექტირებისას სავარაუდო კანონდარღვევის ფაქტებს. 23 აგვისტოს კი პროკურატურამ განცხადება გაავრცელა, სადაც აღნიშნული იყო, რომ დანაშაულის ნიშნების არარსებობის გამო, ზუგდიდის მეექვსე საჯარო სკოლის ინსპექტირებასთან დაკავშირებულ სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიება შეწყდა.
სარჩელი სახელწოდებით – “შენგელია საქართველოს წინააღმდეგ” სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა სასამართლოში 2019 წლის ნოემბერში დარეგისტრირდა. ბაჩანა შენგელია დარწმუნებულია, რომ მის წინააღმდეგ დაწყებული დისციპლინური წარმოება მის აქტივობას და ია კერზაიას საქმის სტრასბურგში წაღებას უკავშირდება.
“ამ საქმის ირგვლივ, რომელზეც ფორმალურად დაწყებულია წარმოება, არაფერი ვიცი, გარდა იმისა, რაც წერილში წერია. ზოგადად, ვფიქრობ, რომ ეს უკავშირდება ჩემს აქტივობას. როგორც ჩანს, არ მოსწონთ. ვუკავშირებ სტრასბურგში გაგზავნილ სარჩელსაც. ეს რომ სამართლებრივი პროცესი არ არის, ამაში დარწმუნებული ვარ”, – ამბობს შენგელია.
შენგელიას საქმეში კიდევ ერთი საგულისხმო გარემოებაა – 2020 წლის 22 მაისს გამოცემული ბრძანებით, იუსტიციის მინისტრმა ნოტარიუსებს შეზღუდვა დაუწესა. ბრძანების თანახმად, ნოტარიუსს ევალება პოლიტიკოსებთან და პოლიტიკურ საკითხებთან მიმართებით მხოლოდ ნეიტრალური შინაარსის განცხადებების კეთება, ხოლო პოლიტიკური განცხადებების კეთება, მათ შორის, პირად facebook-გვერდზე, აკრძალულია.
პირველი და ჯერჯერობით, ერთადერთი ადამიანი, ვის წინააღმდეგაც იუსტიციის სამინისტრომ ეს შეზღუდვა გამოიყენა, ბაჩანა შენგელიაა.
ბაჩანა შენგელიამ თბილისის საქალაქო სასამართლოში სარჩელი შეიტანა. ის იუსტიციის სამინისტროს იმ გადაწყვეტილებას ასაჩივრებს, რომლის საფუძველზეც სანოტარო რეესტრზე წვდომა შეუჩერდა.
სასამართლომ იუსტიციის სამინისტროს ბაჩანა შენგელიასთვის სანოტარო საქმიანობისთვის საჭირო ყველა პროგრამასთან წვდომის აღდგენა დაავალა.
სასამართლოს განჩინება ძალაშია მანამდე, სანამ სასამართლო ბაჩანა შენგელიას სარჩელს არსებითად განიხილავს და გადაწყვეტილებას გამოიტანს.
თუმცა, იუსტიციის სამინისტრო სასამართლოს გადაწყვეტილების შესრულებას არ ჩქარობს.
“არც ვიცი, რა ვთქვა, ეს რომ სამართლებრივი პროცესი არ იყო, დასაწყისშივე ჩანდა, თუმცა სააღსრულებო ფურცლის ამოწერის მოთხოვნა და იძულებითი აღსრულების დაწყება თუ მომიწევდა, მართლა არ მეგონა,” – ამბობს ბაჩანა შენგელია.
სასამართლოს გადაწყვეტილების იძულებითი აღსრულების მოთხოვნით მან უკვე მიმართა აღსრულების ეროვნულ ბიუროს.
კითხვაზე, რატომ არ სრულდება სასამართლოს გადაწყვეტილება, იუსტიციის სამინისტროს ოფიციალური პასუხი დღმდე არ აქვს.
დავა საკონსტიტუციო სასამართლოში
ამასობაში კი დავამ საკონსტიტუციო სასამართლოში გადაინაცვლა.
ბაჩანა შენგელიას სახელით საკონსტიტუციო სასამართლოს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ” (საია) მიმართა. საია იმ ნორმას ასაჩივრებს, რომელიც ნოტარიუსს პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის პრინციპის დაცვას ავალდებულებს და დარღვევის შემთხვევაში მას მძიმე დისციპლინურ გადაცდომად მიიჩნევს.
“ნოტარიუსის ფეისბუქის პირად გვერდზე პოლიტიკური სიმპათიის ან ანტიპათიის გამოხატვის გამო ნოტარიუსის დასჯა არის არაპროპორციული ღონისძიება და წარმოადგენს ნოტარიუსის, როგორც საქართველოს მოქალაქის პოლიტიკური გამოხატვის თავისუფლებაში მძიმე ფორმით ჩარევას. ასეთი ღონისძიება ვერ იქნება გამართლებული ვერცერთი ლეგიტიმური მიზნით”, – განმარტავენ საია-ში.
ორგანიზაციაში აღნიშნავენ, რომ საქართველოს კონსტიტუციით გამოხატვის შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ საქართველოს კანონმდებლობით და, შესაბამისად, იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით მსგავსი რეგულაცია ვერ დაწესდება.
მოსარჩელე მხარე ფიქრობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო გადაწყვეტილებას არსებითი სხდომის გამართვის გარეშე მიიღებს, რადგან ამავე სასამართლომ მსგავსი საქმეების არაკონსტიტუციურად ცნობის პრაქტიკა უკვე დაადგინა.
“სოციალურ ქსელში სტატუსების გამო სამსახურიდან გაშვება საქართველოში რუსული ცენზურის დაბრუნების ნიშანია,” – რას წერენ ფეისბუკში
შენგელიას წინააღმდეგ დისციპლინური წარმოების დაწყებას გამოეხმაურა ყველა – ოპოზიციაც, არასამთავრობო სექტორიც და სამოქალაქო საზოგადოებაც.
ფეისბუკპოსტების გამო შენგელიასთვის სანოტარო საქმიანობის შეჩერება მიუღებელი აღმოჩნდა იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც ერთი შეხედვით, ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული პოლიტიკური გემოვნება და ინტერესები აქვთ.
მათ შორის ბევრი პარალელს ავლებს ჩეჩნეთთან – სადაც პრეზიდენტმა რამზან კადიროვმა 23 წლის მადინა უმაევას დედას, რომელიც შვილის ოჯახის წევრებს მის მკვლელობაში ადანაშაულებდა, ბოდიში მოახდევინა.
“კადიროვები არიან. რუსეთშიც კი, მარტო კადიროვი და მისნაირი ნაძირლები კადრულობენ ეგეთ რამეებს. იქაც კი არ აწერს ყველა ხელს ეგეთ არაადამიანობას.”
“იუსტიციის მინისტრს, თეა წულუკიანს თანამშრომნლები ყავს, რომელთა ერთადერთი დავალება თანამშრომლების ფეისბუქ სტატუსების კითხვაა.”
“კაცს დედა მოუკლეს და ახლა სამსახურიდან ათავისუფლებენ, ჩვენზე გაბრაზებული რატომ ხარ და პოლიტიკურად მიკერძოებულ სტატუსებს რატომ წერო. ორუელის ფანტაზიას გაცდნენ უკვე”
“საბჭოთა კავშირში, ადამიანს რომ ხვრეტდნენ, ტყვიის ფულს ოჯახს ახდევინებდნენ. ეს იყო ყველაზე წარმოუდგენელი დამცირება და სულში ჩაფურთხება.
ჰოდა, ადამიანს ხომ ჯერ დედა მოუკლეს და, მერე, საუკეთესო საბჭოთა ტრადიციებში, საქმიანობა შეუწყვიტეს, აქაოდა, როგორ ბედავ და ფეისბუქზე გვაკრიტიკებო.”
“წინასაარჩევნოდ “ოცნების” რეპრესიულმა მანქანამ მუშაობა დაიწყო. სოციალურ ქსელში სტატუსების გამო სამსახურიდან გაშვება და დაკითხვებზე დაბარება საქართველოში რუსული ცენზურის დაბრუნების ნიშანია,” – წერენ ფეისბუკში.
7 ივლისს, იუსტიციის სამინისტროსთან ბაჩანა შენგელიას მხარდაჭერის მიზნით აქცია – “შეწყდეს პოლიტიკური დევნა” გაიმართება.
“ეს არის ღია ანგარიშსწორება და ღია დევნა” – აცხადებენ არასამთავრობოები
სამოქალაქო სექტორში აცხადებენ, რომ ბაჩანა შენგელიასთვის სანოტარო საქმიანობის შეჩერება უკანონოა.
“ისეთ საჯარო სამსახურში ყოფნა, როგორიც არის ნოტარიუსობა, სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანს ეკრძალება გამოხატვის თავისუფლება,” – აცხადებს საია-ს თავმჯდომარე, სულხან სალაძე.
IDFI-ს თავმჯდომარე, გიორგი კლდიაშვილი მიიჩნევს, რომ ეს “დოკუმენტურად დამტკიცებული დევნაა”.
“ჩვენ ვიცით, რა დიდი უბედურება გადახდა ბაჩანა შენგელიას შარშან, როდესაც დედამისი გარდაიცვალა, ეს არის უდიდესი ტრაგედია. ახლა უკვე პირდაპირ მიმდინარეობს ბაჩანას დევნა. მას უკვე პროფესიულად დევნიან. ეს არის ღია ანგარიშსწორება და ღია დევნა მის მიმართ,” – ამბობს კლდიაშვილი.
საია-ს სამართლებრივი დახმარების პროგრამის დირექტორი, ნონა ქურდოვანიძის აზრით კი არსებული ფაქტები ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ ბრძოლა უშუალოდ ბაჩანა შენგელიას წინააღმდეგ არის მიმართული:
“ძალიან მნიშვნელოვანია ის, რომ კანონში ცვლილებები შევიდა ერთი თვის წინ, რომლის მიხედვითაც, პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის პრინციპის დარღვევა, როგორც დისციპლინური გადაცდომა, ჩაითვალა მძიმე კატეგორიის გადაცდომად და მძიმე კატეგორიის გადაცდომას პასუხისმგებლობის სახით მოჰყვება საქმიანობის შეჩერება, მათ შორის შეიძლება ეს იყოს 2 წლამდე ვადითაც, რაც აშკარად არაპროპორციული სანქციაა და ეს არის კანონმდებლობის ხარვეზი.”
როდის განაახლებს სანოტარო საქმიანობას, ბაჩანა შენგელიამ ჯერ კიდევ არ იცის. ის აპირებს, რომ იუსტიციის სამინისტროდან მისთვის გამოგზავნილი წერილი ია კერზაიას საქმეს დაურთოს.
შენგელიამ პროკურატურასაც მიმართა. ის ითხოვს, რომ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მოხელეების ან/და პოლიტიკური თანამდებობის პირის მიერ სამსახურეობრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე გამოძიება დაიწყოს.
