„ვირუსზე შემოწმება“ - როგორ გაიარა ის აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ და საზოგადოებამ

აზერბაიჯანში, COVID-19-ისგან გამოჯანმრთელებულ ადამიანთა რაოდენობა ნელ-ნელა ინფიცირებულთა საერთო რაოდენობას უთანაბრდება. ქვეყანა კი 4 მაისს, ბოლოს და ბოლოს, კარანტინის რეჟიმიდან უნდა გამოვიდეს. რა პროცესები მიმდინარეობდა აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში გასული ორი თვის განმავლობაში?

• მოსაზრება: აზერბაიჯანის “ბრწყინვალე გამარჯვება კორონავირუსზე” – რა არ არის წესრიგში?
• როგორ გამოიყურება ქალაქი, რომელმაც, ოფიციალური ვერსიით, თითქმის დაამარცხა კორონავირუსი
• ნავთობი და კორონავირუსი – აზერბაიჯანის ეკონომიკის ორი უბედურება

მოკლედ რომ ვთქვათ, თვითონ კორონავირუსი ყველაზე ნაკლებად ანაღვლებთ აზერბაიჯანის მცხოვრებლებს. მთელი ემოციები ერგო არა დაავადებას, არამედ თანამოქალაქეებსა და ხელისუფლებას და ყველაზე ხშირად, ესაა შიში და ბრაზი. შევეცდებით გავარკვიოთ, რატომ მოხდა ასე. 

თებერვლის ბოლოს, აზერბაიჯანში, COVID-19-ით ინფიცირების პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა. აპრილის დასაწყისისთვის, ქვეყანამ მკაცრი კარანტინის რეჟიმში შესვლა მოასწრო, საზოგადოების განწყობა კი მსუბუქი დაძაბულობიდან აპათიურ-გაღიზიანებულისკენ შეიცვალა.

შექმნილ სიტუაციასთან დაკავშირებით, აზერბაიჯანული საზოგადოების სხვადასხვანაირი რეაქციები, რამდენიმე ძირითად ტიპად შეგვიძლია დავყოთ.

რეაქცია 1: საზოგადოება VS ხელისუფლება – შიში და სიძულვილი 

პირველ რიგში, კრიტიკულმა სიტუაციამ გაამწვავა კონფლიქტი, რომელიც საზოგადოების მნიშვნელოვან ნაწილსა და ხელისუფლებას შორის არსებობს. ამ ორი თვის განმავლობაში, ხელისუფლების პრაქტიკულად ნებისმიერი ქმედება, მოსახლეობის უმრავლესობაში იწვევდა ან შიშს, ან აღშფოთებას, ან უნდობლობას.

ეს შეეხება საავადმყოფოებში კარანტინს (საშინელ პირობებზე ჩიოდნენ), მეტროს მუშაობის შეზღუდვას, შემდეგ კი სულაც მის დახურვას, ასევე, მოსახლეობისთვის დახმარების სახით მიზერული თანხის გადახდას და შერჩევითობას, თუ ვის უნდა მიეღო ეს ფული და კიდევ ბევრ სხვა რამეს.

ზოგიერთი ზომა, უკმაყოფილო მოსახლეობის აზრით, საერთოდ არ მუშაობდა, ზოგიერთი კი ცუდად მუშაობდა და ყველა მათგანი, გამონაკლისის გარეშე, არცთუ ისე კანონიერი იყო კონსტიტუციის თვალსაზრისით.

და, რაც დამახასიათებელია, პროტესტი სოციალურ ქსელებში საუბარს არ გასცდენია.

რეაქცია 2: ჩვენ ყველას დავეხმარებით 

Facebook-ზე, რამდენიმე საქველმოქმედო კამპანია დაიწყო მოსახლეობის ყველაზე მოწყვლადი ნაწილის დასახმარებლად – ეს არის უბრალოდ Facebook-გვერდები, სადაც დახმარების საჭიროების მქონე ადამიანების საკონტაქტო ინფორმაციას დებენ და საზოგადოებას მათი დახმარებისკენ მოუწოდებენ, ან, მაგალითად, გადახდის ბარათების სპეციალური სისტემა, რომლის დახმარებითაც მოქალაქეები თვითონ შეძლებენ პროდუქტის შეძენას გარკვეულ მაღაზიებში.

რეაქცია 3: კონსპიროლოგია 

ასეთი რეაქცია აქვთ სკეპტიკოსებს, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ მთელი ეს ვირუსთან დაკავშირებული ისტორია – უბრალოდ დეტალურად გათვლილი, კარგად გათამაშებული ბლეფი და რაღაც მსოფლიო შეთქმულებაა.

სკეპტიციზმი გამოავლინეს საკმაოდ ჯანსაღად მოაზროვნე ადამიანებმა. ისინი არგუმენტირებულად ასაბუთებდნენ, რომ ადგილობრივი ხელისუფლება არაადეკვატურად მკაცრ ზომებს ატარებდა, სიტუაციას საკუთარი მიზნებისთვის იყენებდა და ინფიცირებულთა და გამოჯანმრთელებულთა სტატისტიკით მანიპულირებდა.

რეაქცია 4: უპასუხისმგებლო დამოკიდებულება

აზერბაიჯანში, ბევრი ადამიანი უბრალოდ არ აპირებს თავისი ცხოვრების სტილის შეცვლას „რაღაც გრიპის“ გამო და ქვეყანაში განათლების დაბალი დონე, აქ უკანასკნელ როლს არ თამაშობს. და კიდევ – შემოსავლის დაბალი დონე, როდესაც ადამიანებს არ აქვთ დანაზოგი, რათა თუნდაც ერთი თვე იცხოვრონ. მათ არ სჯერათ ვირუსის, მათ სჯერათ შიმშილის.

ისინიც კი, ვისაც თავიდან დაინფიცირების ეშინოდა, ნელ-ნელა კარანტინისგან დაიღალნენ უბრალოდ იმიტომ, რომ დახურულ სივრცეში ყოფნა გაუჭირდათ.

რეაქცია 5: „ჩვენი ხალხისთვის ესეც არ არის საკმარისი“  

სიძულვილი „ნიღბის გარეშე მოსიარულეებისადმი“ – ეს არის იმ ადამიანების რეაქცია, რომლებიც ყველა წესს იცავენ და მართლაც ეშინიათ დაავადების. ხელისუფლების მიერ შემოღებული ზომები, რამდენად უხეშიც უნდა იყოს, მათ გამართლებულად და აუცილებლად შესასრულებლად მიაჩნიათ.

ზოგიერთები აცხადებენ, რომ „ამ ცხვრებთან, რომლებსაც სახლში ჯდომა არ უნდათ, სხვანაირად არაფერი გამოვა“ – გულისხმობენ იმას, რომ სხვანაირად აზერბაიჯანელ ხალხს უსაფრთხოების ნორმების დაცვას ვერ აიძულებ.

რატომ არ გამოდის ერთიანობა? 

რა პროცესები და რა თავისებურებები გამოავლინა აზერბაიჯანულმა საზოგადოებამ ამ სიტუაციაში?

ფილოსოფოს რაჰმან ბადალოვს მიაჩნია, რომ კარანტინმა მხოლოდ გამოავლინა ღრმა სისტემური კრიზისი, რომელიც კორონავირუსამდე დიდი ხნით ადრე დაიწყო და სამომავლოდ კიდევ უფრო მწვავე ფორმას მიიღებს.

„ჩვენმა ხელისუფლებამ დიდი ხანია დაივიწყა თავისი კონსტიტუციური მოვალეობები და საკუთარ მოვალეობას აღიქვამს, როგორც „მამობრივ მზრუნველობას“ ხალხზე. ასეთი პრინციპი დიდი ხანია აღიარებულია არა მხოლოდ არასწორად, არამედ – დამანგრევლად.

სხვა ყველაფერთან ერთად, ასეთი პრინციპი ხელს უწყობს მოქალაქეებში მომხმარებლური დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას, ისინი ეჩვევიან ასეთ „ზრუნვას“ და როგორი პარადოქსულიც უნდა იყოს, ყოველთვის უკმაყოფილოები არიან, რადგან ყოველთვის ეჩვენებათ, რომ რაღაც დააკლეს, რითაც ისინი საკუთარ ქვეყანაში მაყურებლები ხდებიან.

ამ პრინციპის მეორე მხარე – მოქალაქეები ძალიან მორცხვები და მორჩილები ხდებიან, რადგან ეჩვევიან იმას, რომ მხოლოდ „ძალაუფლება“ ფლობს ძალაუფლებას (ტავტოლოგია მნიშვნელოვანია).

რაც შეეხება ხელისუფლების მიერ გატარებულ ზომებს, შესაძლებელი იქნებოდა მათი მოწონება, სამართლებრივ ველში რომ განხორციელებულიყო და არა იმავე „ზრუნვის“ სახით. მოსახლეობის სამართლებრივი აზროვნების არქონა ვერ გამოდგება ხელისუფლების გამამართლებლად, რომელიც სამართლებრივ პროცედურებს უგულებელყოფს“.