არჩევნები 2024. ყველაფერი, რაც უნდა ვიცოდეთ - რიცხვები, ფაქტები, ახალი წესები
არჩევნები 2024 წესები რიცხვები
26 ოქტომბერს საქართველოში პირველად ტარდება არჩევნები სრულად პროპორციული წესით. ამომრჩეველთა 90 პროცენტი ხმას ელექტრონულად მისცემს, რაც იმას ნიშნავს, რომ წინასწარი შედეგები უფრო ადრე გვეცოდინება, ვიდრე წინა არჩევნების დროს.
მთელი ქვეყნის მასშტაბით და ასევე საზღვარგარეთ 3000 ათასზე მეტი საარჩევნო უბანი გაიხსნება.
ახალი პარლამენტი
2024 წელს საქართველო ოთხი წლით ირჩევს მე-11 მოწვევის პარლამენტს.
საქართველო საპარლამენტო ქვეყანაა, ამიტომ ვინც საპარლამენტო არჩევნებში გაიმარჯვებს, ის იქნება ქვეყნის მმართველი მომდევნო ოთხი წელი.
ეს პირველი პარლამენტი იქნება, სადაც არ იქნებიან მაჟორიტარი დეპუტატები.
არსებობს დიდი ალბათობა, რომ პირველად ისტორიაში საქართველოს არა ერთპარტიული ხელისუფლება, არამედ კოალიციური მთავრობა ჰყავდეს.
იმისთვის, რომ პარლამენტში მოხვდეს, პარტიამ 5 პროცენტიანი ბარიერი უნდა გადალახოს.
რიცხვები
ცესკოს ინფორმაციით, 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობა 3 508 294-ს შეადგენს.
სულ 84 საარჩევნო ოლქია და 3 111 საარჩევნო უბანი. აქედან 67 უბანი საზღვარგარეთ.
საზღვარგარეთის ქვეყნებში შექმნილ საარჩევნო უბნების სპეციალურ სიებში 95 910 ამომრჩეველია რეგისტრირებული.
წინა წლების არჩევნებს თუ გადავხედავთ, საქართველოში არჩევნებზე ამომრჩეველთა საშუალოდ 60 დადის.
მაგალითად, 2012 წელს – 61 პროცენტი მივიდა, 2016 წელს – 51.63%, 2020 წელს – 56.7%.
ამომრჩეველთა რეკორდული რაოდენობა 1992 წლის არჩევნებზე დაფიქსირდა – 74% პროცენტი. თუ ეს სტატისტიკა გაინტერესებთ, “ტაბულას” აქვს მასალა, სადაც ბოლო 12 წლის არჩევნების ყველა მონაცემი ერთადაა თავმოყრილი.
არჩევნებზე თითოეული ხმა მნიშვნელოვანია. 5%-იანი ბარიერის გადასალახად პოლიტიკურ სუბიექტს, შესაძლოა, 100 ათასი მხარდამჭერის ხმაც კი ეყოს – გააჩნია, როგორი იქნება ამომრჩეველთა აქტივობა.
როგორ ვაძლევთ ხმას? ხმის მიცემის ახალი წესები
ეს პირველი არჩევნებია საქართველოში, რომლებიც ელექტრონული წესით ჩატარდება. ეს ნიშნავს იმას, რომ საარჩევნო პროცესში გამოყენებული იქნება ელექტრონული ტექნოლოგიები.
პირველი ეტაპია რეგისტრაციის გავლა. უბანზე მისული ამომრჩეველი პირადობის მოწმობას წარუდგენს რიგის მომწესრიგებელს. რიგშივე მას ხელზე მიანათებენ სპეციალურ აპარატს, რომელიც შეამოწმებს, ხომ არა აქვს მარკირების პროცედურა გავლილი.
ამის შემდეგ მოქალაქე შედის დარბაზში რეგისტრატორთან. რეგისტრატორი ელექტრონული ვერიფიკაციის აპარატში გაატარებს მის პირადობის მოწმობას (ან პასპორტს – ორივე დოკუმენტი ვალიდურია) და შეამოწმებს ამომრჩევლის მონაცემებს – დარწმუნდება, რომ ის სიაშია.
ამის შემდეგ ამომრჩეველი გაივლის მარკირების პროცედურას.
1990 წლიდან 2024 წლის 26 ოქტომბრის ჩათვლით არჩევნები საქართველოში 35-ჯერ გაიმართა: საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები – 11, საპრეზიდენტო არჩევნები – 7, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები – 8, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის წარმომადგენლობითი ორგანოს არჩევნები – 1, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის წარმომადგენლობითი ორგანოს არჩევნები – 7, რეფერენდუმი – 2 (2003 წელს პარლამენტის წევრთა რაოდენობის შემცირების შესახებ, , პლებისციტი – 1 (2008 წლის პლებისციტი ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანების შესახებ -ამომრჩეველთა 77 პროცენტმას უპასუხა დიახ საქართველოს ნატოში გაწევრიანების პერსპექტივას)).
როცა მონაცემები შემოწმდება, აპარატი ამობეჭდავს ქვითარს, რომელზეც ამომარჩეველი მოაწერს ხელს – იმის დასტურად, რომ არჩევნებში მონაწილება მიიღო. ქვითარი რეგისტრატორთან რჩება – მას სპეციალურ გაუმჭვირვალე ყუთში ჩააგდებენ.
მხოლოდ ამის შემდეგ ამომრჩეველს გადაეცემა საარჩევნო ბიულეტენი და სპეციალური ჩარჩო-კონვერტი. ამომრჩეველი შედის ფარული კენჭისყრის კაბინაში და აკეთებს არჩევანს.
მნიშვნელოვანია დაიმახსოვროთ, რომ თუ აქამდე არჩევნებში სასურველი კანდიდატის ნომრის შემოხაზვა ხდებოდა, ახლა წესი შეიცვალა. აუცილებელია კი არ შემოხაზოთ, არამედ გააფერადოთ პატარა წრე, რომელიც თქვენთვის სასურველი საარჩევნო სუბიექტის გასწვრივ იქნება. შემოხაზული ბიულეტები ბათილად ჩაითვლება.
ცესკოს მიერ მომზადებულ ამ ვიდეოში კარგად ჩანს, თუ როგორ აძლევს ხმას ამომრჩეველი.
როცა არჩევანი გაკეთებულია, ბიულეტენი უნდა ამოაბრუნოთ ისე, რომ გაფერადებული მხარე მოექცეს ქვემოთ და მოათავსოთ სპეციალურ ჩარჩო-კონვერტში.
ამ კონვერტს საარჩევნო ურნაში კი არ აგდებთ, როგორც ადრე, არამედ მოათავსებთ სპეციალურ ხმის მთვლელ აპარატში. დაიმახსოვრეთ, რომ როდესაც კონვერტში ჩადებულ ბიულეტენს აპარატში ჩაუშვებთ, გაფერადებული მხარე ქვემოთ უნდა იყოს.
► 2012 წლის არჩევნების შედეგები. გავიხსენოთ, როგორ დასრულდა არჩევნები, რომლებმაც საქართველოში ხელისუფლება შეცვალა:
# 5 „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა – მეტი სარგებელი ხალხს“ – 867 432 ხმა – 40.34%
# 41 საარჩევნო ბლოკი – „ბიძინა ივანიშვილი – ქართული ოცნება“ – 1 181 862 ხმა – 54.97%
პროპორციული სისტემით 5 პროცენტიანი საარჩევნო ბარიერი მხოლოდ ორმა
სუბიექტმა გადალახა და 77 მანდატი მათ შორის ამგვარად გადანაწილდა:
„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა – მეტი სარგებელი ხალხს“ – 33 მანდატი,
„ბიძინა ივანიშვილი – ქართული ოცნება“ – 44 მანდატი.
მაჟორიტარული სისტემით მანდატები ასევე მხოლოდ ამ ორმა საარჩევნო
სუბიექტმა მოიპოვა: „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ – 32 მანდატი, „ ქართული ოცნება“ – 41 მანდატი.
ცესკოს საიტზე არის ყველა არჩევნების შედეგების არქივი.
ცესკოს საიტზე არის სპეციალური თამაში, რომლითაც გაივარჯიშებთ ხმის მიცემის პროცედურაში.
გაითვალისწინეთ, რომ ყველა ცრუობს, ვინც გარწმუნებთ, რომ თქვენ არჩევანი ფარული არ არის და ის შეიძლება ვინმემ გაიგოს.
▆ ხმის მიცემის პროცედურა ფარულია, თქვენს არჩევანს ვერავინ ხედავს – კაბინაში აკრძალულია ფოტო და ვიდეო გადაღება, ხოლო ელექტრონული აპარატები, სადაც თქვენ ათავსებთ ბიულეტენს, არ არის დაკავშირებული ინტერნეტთან.
შესაბამისად, ინფორმაციის მიღება და გაცემა ამ აპარატებს არ შეუძლიათ. ვერც კიბერშეტევის თუ ჰაკერების სამიზნე ვერ გახდებიან.
აპარატში ჩავარდნილი ბიულეტენი ვის ეკუთვნის, ამის გაგება შეუძლებელია. გაითვალისწინეთ ისიც, რომ უბანზე არიან კვალიფიციური დამკვირვებლები, რომლებიც დაიცავენ თქვენ უფლებებს საჭიროების შემთხვევაში.
▆ გახსოვდეთ, ბიულეტენისთვის ფოტოების გადაღება აკრძალულია. კაბინა ღიაა და დამკვირვებელი ნახავს, თუ ფოტოს გადაიღებთ. ის შეგაჩერებთ და უკვე გადაღებულ ფოტოებს წაგაშლევინებთ.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, რომელიც ასევე უნდა გაითვალისწინოთ – წელს არჩევნები გამსხვილებულ უბნებზე ტარდება. ამიტომ, სადაც აქამდე აძლევდით ხმას, იმ ლოკაციაზე შეიძლება აღარ იყოს თქვენი უბანი. სად არის თქვენი საარჩევნო უბანი, ამის გადამოწმება უმარტივესია ცესკოს საიტზე აქ. მანდვე შეგიძლიათ გადაამოწმოთ, ხართ თუ არა სიაში და რამდენი ადამიანია თქვენს მისამართზე რეგისტრირებული.
გაითვალისწინეთ, რომ რადგან ელექტრონული კენჭისყრა სიახლეა, ბევრ ამომრჩეველს სიტუაციაში გარკვევა ადგილზე მოუწევს, რის გამოც, შესაძლოა, იყოს რიგები. ამიტომ, თადარიგი დაიჭირეთ და არჩევნებზე არ დაიგვიანოთ. თუმცა, თუ საარჩევნო უბანთან 20:00 საათისთვის იქნება რიგი, უბანს რამდსენიმე წუთით გვიან დახურავენ, რათა ყველა ამომრჩეველმა შეძლოს ხმის მიცემა.
არჩევნები ძველი წესით
394 547 ამომრჩეველი არცევანს კვლავ ძველი წესით, არა ელექტრონულად გააკეთებს. იმ უბნებზე, სადაც 300-ზე ნაკლები ამომრჩეველია რეგისტრირებული, კენჭისყრის პროცესი ტრადიციული წესით ჩატარდება. ძველი წესი იმოქმედებს საზღვარგარეთის უბნებზეც. ჯამში ასეთი სულ 768 უბანია.
ელექტრონული არჩევნები ნიშნავს, რომ მათი გაყალბება უფრო რთული იქნება თუ უფრო ადვილი?
როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ელექტრონული არჩევნების დროს გაყალბების რაიმე დამატებითი რისკი არ არსებოს, მაგრამ არც იმის თქმა შეიძლება, რომ რისკები მცირდება.
ე.წ. კარუსელები, მკვდარი სულები, ამომრჩეველთა მოსყიდვა, დაშინება, ფსიქოლოგიური ზეწოლა – ამ რისკებს ელექტრონული არჩევნები ვერაფრით ანეიტრალებს.
ემიგრანტები საპარლამენტო არჩევნებზე
საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნები იმავე ქვეყნის ადგილობრივი დროით დილით 8 საათზე გაიხსნება და საღამოს 20:00 საათზე დაიხურება.
2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის საზღვარგარეთ 95 ათასზე მეტი ამომრჩეველია რეგისტრირებული. არჩევნები ტარდება 42 ქვეყნის 53 ქალაქში.
გაითვალისწინეთ, რომ საზღვარგარეთ ხმას ძველი წესით აძლევენ – ანუ ელექტრონული არჩევნები არ არის და ემიგრანტებმა სასურველი პარტია უნდა შემოხაზონ და არა გააფერადონ.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე ხმის მისაცემად საზღვარგარეთ მცხოვრები მხოლოდ 66 ათას 217 ადამიანი დარეგისტრირდა. საბოლოოდ კი, არჩევნებზე მივიდა და ხმა მისცა მხოლოდ 12 ათას 247-მა ამომრჩეველმა. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე ემიგრანტების დასწრება კიდევ უფრო დაბალი იყო – სულ 5 ათას 675 ადამიანი საპრეზიდენტო არჩევნების პირველ ტურში.
წელს, ამ მიმართულებითაც უპრეცედენტო მილიზებაა გამოცხადებული. რეკორდული რაოდენობის ემიგრანტ დარეგისტრირდა არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად.
ემიგრანტების ხმებს რომ არჩევნების შედეგებში გარდატეხის შეტანა შეუძლიათ, ეს ცოტა ხნის წინ მოლდოვაში გამართულმა საპრეზიდენტო არჩევნებმა და რეფერენდუმმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა. მართალია, მოლდოვის შემთხვევაში დიასპორა გაცილებით დიდია და უფრო ლოკალიზებული (უმეტესად რუმინეთში), მაგრამ ჩვენს შემთხვევაშიც ემიგრანტების აქტიურობა ძალიან მნიშვნელოვანია.
სხვათა შორის, წელს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც დისპორამ ამ ქვეყნის ბედი გადაწყვიტა. წინა საპრეზიდენტო არჩევნებშიც მაია სანდუ მოლდოვას პრეზიდენტი სწორედ დიაპორის მხარდაჭერით გახდა
ვის ვაძლევთ ხმას – საარჩევნო სუბიექტები
ეს არჩევნები მკვეთრად პოლარიზებულ გარემოში ტარდება. მკაფიოდაა გამიჯნული ერთმანეთისგან ოპოზიცია, რომელიც პროდასავლური კურსის მომხრეა და ხელისუფლება მმართველი პარტიის, “ქართული ოცნების” სახით, რომელიც ბოლო პერიოდში გამოკვეთილად პრორუსულ ძალად იქცა – პრორუსულ ნარატივებს ავითარებს და რუსული ყაიდის კანონებს იღებს.
ეს არის იმ საარჩევნო სუბიექტების ჩამონათვალი, რომლებიც ამომრჩეველს დახვდება საარჩევნო ბიულეტენში”
● „ევროპელი დემოკრატები“ – 6
● “ქართული ოცნება” – 41
● „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“ – 8
● „გირჩი“- 36
● „გახარია საქართველოსთვის“ – 25
● „მემარცხენე ალიანსი“ – 26
● „კოალიცია ცვლილებისთვის გვარამია მელია გირჩი დროა“ – 4
● „ერთიანობა-ნაციონალური მოძრაობა“ – 5
● „შეცვალე საქართველო“ – 16
● „ძლიერი საქართველო-ლელო, ხალხისთვის, თავისუფლებისთვის!“ – 9
● „საქართველო“ – 17
● „ჩვენი გაერთიანებული საქართველო“ – 12
● ქართველ ერთობა – 27
● ტრიბუნა – 21
● „ჩვენ“ – 23
● საქართველოს ლეიბორისტული პარტია – 10
● თავისუფალი საქართველო – 20
● „საქართველოს ერთობისა და განვითარების პარტია“ – 3
თუ ჯერ არ გადაგიწყვეტიათ, ვის მისცეთ ხმა, ნახეთ JAMnews-ის ტექსტი, სადაც მოკლედ მოგითხრობთ იმ საარჩევნო სუბიექტების შესახებ, რომლებსაც, სხვადასხვა კვლევებით, აქვთ შანსი, გადალახონ 5 პროცენტიანი ბარიერი.
დამკვირვებლები
არჩევნებზე დასაკვირვებლად ცესკოში 102 ადგილობრივი და 64 საერთშორისო ორგანიზაცია დარეგისტრირდა. ასევე 98 მედია-ორგანიზაცია.
არასამთავრობო ორგანიზაციების ინიციატივით, დიდი გამოცდილების მქონე სადამკვირვებლო მისიების გვერდით, გაჩნდა ახალი სამოქალაქო კამპანია, რომლის ფარგლებშიც სხვადასხვა პროფესიის, ასაკისა და ინტერესების მქონე მოხალისეები არჩევნებზე დასაკვირვებლად დარეგისტრირდნენ და სპეციალური ტრენინგები გაიარეს. აღსანიშნავია, რომ ორგანიზაცია ჩემი ხმის დამფუძნებლის, ლონდა თოლორაიას თქმით, 26 ოქტომბრის არჩევნებისთვის დამკვირვებლად 4 200 მოქალაქე დარეგისტრირდა.
როდის გავიგებთ შედეგებს და როგორ ითვლება ხმები
პირველადი შედეგები საარჩევნო უბნების დახურვიდან დაახლოებით ორ საათში, 22:00 საათისთვის უკვე ცნობილი იქნება, თუმცა ბევრ უბანზე შედეგი მანამდეც იქნება ცნობილი.
როდესაც საარჩევნო უბნები დაიხურება, ელექტრონული აპარატი, სადაც თქვენ ბიულეტენი ჩააგდეთ, ავტომატურად გადაითვლის და დააჯამებს მონაცემებს: რამდენი ამომრჩეველი მოვიდა უბანზე, რომელმა საარჩევნო სუბიეტქმა რამდენი ხმა მიიღო, რამდენი ბიულეტენი გაბათილდა. თუმცა, ბიულეტენებს ხელითაც გადაითვლიან. საბოოლოდ, სწორედ ხელით დათვლილი შედეგი ჩაითვლება რეალურად.
როგორ აძლევთ ხმას გადასატანი ყუთით?
იმ შემთხვევაში, თუ კენჭისყრის დღეს საარჩევნო უბანზე მისვლას ვერ ახერხებთ, თადარიგი უნდა დაგეჭირათ და არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 22 დღისა მიგემართათ ცესკოსთვის გადასატანი ყუთის მიტანის მოთხოვნით.
გადასატანი საარჩევნო ყუთის მეშვეობით კენჭისყრის პროცედურა ერთი საათით გვიან – 09:00 საათზე დაიწყება და ერთი საათით ადრე – 19:00 საათზე დასრულდება. წესის თანახმად, 20:00 საათზე ყველა საარჩევნო ყუთიი უკვე შესაბამის უბანზე უნდა იყოს მიტანილი.
