MDF: ანტიდასავლური პროპაგანდის მთავარი აქცენტები - შიში და უიმედობა

მედიის განვითარების ფონდმა (MDF) და საქართველოს გაეროს ასოციაციამ (UNAG) საქართველოში ანტიდასავლური პროპაგანდის ანგარიში გამოაქვეყნეს. ანგარიშში, რომელიც 2019 წლის მონიტორინგის შედეგებს ასახავს, აღნიშნულია, რომ 2016 წელთან შედარებით, ანტიდასავლური პროპაგანდა საქართველოში ორჯერ გაიზარდა. 

კვლევამ ანტიდასავლური პროპაგანდის მუშაობის სქემაც გაშიფრა. სქემა ასე მუშაობს: ჯერ მოსახლეობაში შიში და უნდობლობა უნდა დაინერგოს, შემდეგ კი მას გამოსავალი შესთავაზო. 

კვლევაში წერია, რომ 2019 წლის განმავლობაში ანტიდასავლური პროპაგანდა თესდა შიშს რუსეთთან ომის განახლების თაობაზე და ნერგავდა უიმედობის განცდას დასავლეთის მიმართ: რომ საჭიროების შემთხვევაში აშშ და ევროკავშირი საქართველოს არ დაეხმარება, გამოსავალი და ხსნა კი რუსეთშია, რისთვისაც ნეიტრალიტეტის  გამოცხადება და პირდაპირი დიალოგია საჭირო ერთმორწმუნე რუსეთთან.

2019 წლის მედია მონიტორინგის შედეგების ანალიზისას შემდეგი ტენდენციები გამოიკვეთა:

● 2016 წელთან შედარებით საგრძნობლად არის გაზრდილი ანტიამერიკული და ანტინატო გზავნილები. 

ანტიდასავლური გზავნილების თემატიკა: წყარო – MDF

ამერიკასთან მიმართებით ორი ახალი გზავნილი იყო აქტუალური: 

1. მკვიდრდებოდა მოსაზრება, რომ ანაკლიის პროექტი ეკონომიკური ხასიათის არ არის და მას ამერიკისთვის სამხედრო-მილიტარისტული დანიშნულება აქვს. 

2. საქართველოში ამერიკის სამხედრო ბაზის განთავსების მიზანშეუწონლობა –  საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა ასეთი შესაძლებლობა რუსეთის პროვოცირებად შეაფასა, რამაც პრორუსულად განწყობილი აქტორებისთვის ნოყიერი ნიადაგი შექმნა.

● პარალელურად გაზრდილია რუსეთის მხარდამჭერი განცხადებები, რაც საგარეო კურსის გადახედვის და საქართველოს პრობლემების კრემლთან პირისპირ დარჩენის გზით კონფლიქტების მოგვარების გზავნილებს შეიცავდა.

ევროკავშირის/ევროპის წინააღმდეგ გზავნილები თითქმის წინა წლის მონაცემების იდენტურია და 2017 წლის შემდეგ, როცა ევროპასთან უვიზო მიმოსვლა ძალაში შევიდა, შემცირებულია. ევროკავშირის წინააღმდეგ გზავნილების შემცირება, შესაძლოა იმითაც იყოს განპირობებული, რომ ევროინტეგრაციის შემდგომი ეტაპები აქტიური განხილვის ფაზაში არ ყოფილა. 

წყაროები

ანტიდასავლური გზავნილების მთავარი წყარო მედია იყო, რომელსაც პარტიები და პოლიტიკოსები მოსდევენ. პოლიტიკოსების მიერ გაკეთებული კომენტარები 2018 წელთან შედარებით თითქმის გაორმაგებულია, რაც ძირითადად „პატრიოტთა ალიანსის“ ნატოს და აშშ-ს საწინააღმდეგო კამპანიას უკავშირდებოდა.

მედია

ანტიდასავლური გზავნილების მთავარ წყაროებად 5 მედია საშუალება გამოიკვეთა. ესენია: კრემლთან დაკავშირებული ონლაინ გამოცემები „საქართველო და მსოფლიო“ და „საქინფორმი“; პრორუსულ პარტია პატრიოტთა ალიანსთან დაკავშირებული ტვ „ობიექტივი“ და გაზეთები, რომლებიც ეთნონაციონალისტურად პოზიციონირებენ, თუმცა ხშირად კრემლისტური მედიის ნარატივებს იმეორებენ („ასავალ-დასავალი“ და „ალია“).

პარტიები

პარტიებიდან პატრიოტთა ალიანსი ლიდერობდა, გაერთიანებული დემოკრატიული მოძრაობა, ნეიტრალური სოციალისტური საქართველო და ქართული იდეა. 

• დასავლეთი თუ რუსეთი? საით მიყავს ქვეყანა ქართულ ეკლესიას
• Twitter-ზე საეჭვო ქართული ანგარიშები გამოჩნდა

ნარატივების სტრუქტურა (ფრეიმინგი)

ანტიდასავლური ნარატივების სტრუქტურა სამ საფეხურიანია და შემდეგ ეტაპებს მოიცავს: შიშების დათესვა; უიმედობის დანერგვა და ხსნის – ანუ გამოსავლის შეთავაზება.

შიშის დათესვა

რუსეთის არგაღიზიანების შიში

ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანების დეკლარირებული მიზნის პარალელურად, ქართული ოცნების 2012 წლის წინასაარჩევნო პროგრამაში მკაფიოდ იყო გაცხადებული, რომ საქართველო აღარ უნდა ყოფილიყო დასავლეთსა და რუსეთს შორის წინააღმდეგობრივ საკითხთა ნუსხაში. იგივე თეზას 2019 წელს რუსეთთან დაკავშირებული აქტორები – ევრაზიული ინსტიტუტის და პატრიოტთა ალიანსის წარმომადგენლებიც ახმოვანებდნენ. 

ნატოში ინტეგრირებასთან და საქართველოში ამერიკული სამხედრო ბაზების განთავსებასთან ერთად ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის მშენებლობის საკითხიც რუსეთის ინტერესებთან შეუთავსებლად მიიჩნეოდა, რასაც 2020 წლის დასაწყისში მთავრობის მხრიდან ანაკლიის კონსორციუმისთვის ხელშეკრულების შეწყვეტა მოჰყვა.

ომის განახლების შიში

კვლავ ეფუძნებოდა გზავნილებს, რომ ომი ამერიკის წაქეზებით დაიწყო, რომ ამერიკა და სხვა დასავლელი პარტნიორები არ არიან დაინტერესებული საქართველოსა და რუსეთს შორის კონფლიქტების მოგვარებით და რომ საქართველოში ნატოს ან ამერიკის ბაზების განთავსება ქვეყანას სამხედრო პოლიგონად აქცევს, რაც მის „სირიიზაციას“ გამოიწვევს.

ტერიტორიული მთლიანობის დაკარგვის შიში წინა წლების მსგავსად კოლექტიური თავდაცვის ნატოს მე-5 მუხლის ოკუპირებულ რეგიონებზე ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის შემდეგ გავრცელებას და საქართველოს ნატოში დაჩქარებული წესით ინტეგრირების ინიციატივას უკავშირდებოდა, ასევე ნატოში ინტეგრირების შემთხვევაში, საქართველოში თურქეთის ბაზების განთავსების საფრთხეებს.

ბიოდივერსიის შიში ძირითადად ამერიკის მთავრობის მხარდაჭერით შექმნილი რიჩარდ ლუგარის სახელობის ბიოუსაფრთხოების ლაბორატორიასთან მიმართებით ინერგებოდა, რომელიც წლებია რუსეთის ხელისუფლების სამიზნეა და ქართულ საზოგადოებაში შიშების დათესვას და ბიოდივერსიის საფრთხეებით მანიპულირებას ისახავს მიზნად. 

რუსეთის ხელისუფლებისთვის ლუგარის ლაბორატორიის მნიშვნელობას ისიც ცხადყოფს, რომ ეს თემატიკა თვით პრეზიდენტ პუტინისა და სხვა მაღალი რანგის პოლიტიკური თანამდებობის პირების დღის წესრიგის შემადგენელია და წინასწარ დაგეგმილ ინფორმაციული გავლენის ოპერაციებს ხშირად სწორედ მათი კომენტარები მოსდევს.

იდენტობის დაკარგვის შიში „რუსული სამყაროს“ კონცეფციას ეფუძნება, რომელიც კრემლის ექსპანსიონისტურ და მესიანისტურ საგარეო პოლიტიკას განსაზღვრავს და „მორალური განზომილება“ აქვს. 

ხდებოდა იმის ხაზგასმა, რომ დასავლური ღირებულებები მართლმადიდებლობასთან შეუთავსებელია და რომ დასავლეთი საქართველოს მორალურ დეგრადაციას უწყობს ხელს, რაც ფიზიკურ ოკუპაციაზე გაცილებით მძიმე შედეგის მომტანია.

უიმედობა – “დასავლეთი ვერ დაგვიცავს”

წინა წლების მსგავსად ხდებოდა სკეპტიციზმის დანერგვა, რომ დასავლეთს/ნატოს და საქართველოს სტრატეგიულ პარტნიორებს ქვეყნის დაცვა არ ძალუძთ – საქართველოს გამო ისინი რუსეთს არ დაუპირისპირდებიან  და რომ ამერიკა არასანდო პარტნიორია, რომელმაც ქურთების დაცვა ვერ შეძლო.

დემოკრატია, სუვერენიტეტი ფიქციაა. 

მკვიდრდებოდა მოსაზრება, რომ დასავლეთი ორმაგი სტანდარტებით და პოლიტიკური მიზანშეწონილობით მოქმედებს, საქართველო რეალურად არ არის სუვერენული სახელმწიფო და მის საქმეებში ამერიკა და სხვა ქვეყნები ისევე ერევიან, როგორც საბჭოთა კავშირი ერეოდა. 

20 ივნისის ანტისაოკუპაციო აქციაც ამერიკის მართულად იყო წარმოჩენილი, რომელსაც როგორც რუსეთის ხელისუფლება, ასევე ადგილობრივი აქტორები აშშ–ის თავდაცვის მდივნის ყოფილ თანაშემწეს, მაიკლ კარპენტერს უკავშირებდნენ.

საქართველოს საქმეებში ამერიკის ჩარევის ნარატივს თან ახლდა პრორუსული პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ აქცია ამერიკის საელჩოს წინ, ასევე მათ მიერვე ორგანიზებული კამპანია NDI-ის და IRI-ის კვლევების წინააღმდეგ, რასაც წინ ამ ინსტიტუტების სანდოობის შესახებ მმართველი პარტიის ლიდერის, ბიძინა ივანიშვილის კრიტიკული შეფასებები უსწრებდა.

ორი დასავლეთი: ლიბერალიზმი მარცხს განიცდის 

როგორც სახელისუფლებო, ასევე რუსეთის ინტერესების გამტარი აქტორები ახდენდნენ ორი დასავლეთის ერთმანეთისგან გამიჯვნას. ერთი მხრივ, სახელისუფლებო მედია მაკკეინის ინსტიტუტის კონფერენციაზე საქართველოს ხელისუფლების მიმართ გამოთქმულ კრიტიკას ტრამპის ოპოზიციისა და ქართული ოპოზიციის ტრამპის საწინააღმდეგო ქმედებად აფასებდა. 

მეორე მხრივ, სხვადასხვა აქტორები კონსერვატიულ დასავლეთს ლიბერალურისგან მიჯნავდნენ და ლიბერალიზმის მარცხზე ამახვილებდნენ ყურადღებას.

სად არის ხსნა და გამოსავალი?

● ნეიტრალიტეტი

საფრთხეების კულტივირებისა და უიმედობის განცდის დანერგვის პარალელურად, ანტიდასავლური გზავნილები საგარეო პოლიტიკის გადახედვაზე და ნეიტრალიტეტის იდეის მხარდაჭერაზე ამახვილებდა ყურადღებას, რასაც საზოგადოების მობილიზების მიზნით პატრიოტთა ალიანსის კამპანია ერთვოდა თან.

● პირდაპირი დიალოგი რუსეთთან 

რუსეთთან პირდაპირი დიალოგის გზით აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს პრობლემის მოგვარებას პატრიოტთა ალიანსი წლებია ადვოკატირებს, რაც ჟენევის საერთაშორისო ფორმატზე უარის თქმას და რუსეთთან პირისპირ დარჩენას გულისხმობს, მისი, როგორც კონფლიქტის მხარის პასუხისმგებლობის უგულებელყოფის მიზნით. ეს ყოველივე კი რუსეთს არა ოკუპანტად, არამედ ქართულ და აფხაზურ-ოსურ მხარეებს შორის მომრიგებლად აქცევს.

● რუსეთზე ეკონიმიკური დამოკიდებულება უდრის სტაბილურობას 

ვითარდებოდა აზრი, რომ რუსეთთან ბოლო წლებში მიღწეული ეკონომიკური სტაბილურობა 20 ივნისის “ანტისახელმწიფოებრივი” ანტისაოკუპაციო აქციით საფრთხის ქვეშ დადგა და რომ საქართველო ისტორიულადაც და ეკონომიკურადაც რუსეთზეა დამოკიდებული.

● ერთმორწმუნე რუსეთი მორალური ოკუპაციის დასაძლევად

მართლმადიდებელი რუსეთის მესიანისტური იდეაზე ძირითადად კვლავ ცალკეული სასულიერო პირები და „საქართველო და მსოფლიო“ ამახვილებდნენ ყურადღებას.

● ყალბი და მანიპულაციური შინაარსი

ფაქტების გადამოწმების ონლაინ პორტალმა „მითების დეტექტორმა“ 2019 წელს 199 ყალბი და მანიპულაციური შინაარსის მასალა გადაამოწმა, რომელთაგან ყველაზე მეტი ყალბი ინფორმაცია მედიებიდან „საქართველო და მსოფლიომ“ (31), „სპუტნიკ საქართველომ“ (17) და „საქინფორმმა“ (16) გაავრცელეს; სოციალური მედიიდან – ფეისბუკ გვერდებმა „სტალინი“ (10) და „ალტ-ინფო“ (9); პარტიებიდან – „პატრიოტთა ალიანსმა“ (24).

სტატისტიკის გაყალბება/ციფრებით მანიპულირება ყველაზე ხშირად ეკონომიკისა და მიგრანტების საკითხს შეეხებოდა; ინტერვიუები მანიპულაციურად ყველაზე ხშირად NATO-ში ინტეგრაციის კონტექსტში გავრცელდა; ყველაზე მეტი კონსპირაცია ჯანდაცვისა და ბიოუსაფრთხოების თემაზე გავრცელდა, ისტორიის ფალსიფიცირება კი მეტწილად საბჭოთა პერიოდს შეეხებოდა.