მოსაზრება: აფხაზეთის ეკონომოკას ძნელბედობის ჟამი დაუდგა
აფხაზეთის ეკონომიკაში ფართომასშტაბიანი კრიზისი ძლიერდება და მას კიდევ უფრო რთული დრო ელის, ვიდრე მანამდე. ხელისუფლებას არაპოპულარული რეფორმების გატარება მოუწევს. პირველ რიგში, საუბარია უზარმაზარი ბიუროკრატიული აპარატის შემცირებაზე.
კრიზისი აფხაზეთში ყველა სფეროში ქრონიკული გახდა. ადგილობრივები ამას უკვე შეეჩვივნენ, თითქმის ისევე, როგორც ტრადიციულ ფინჯან ყავას დილაობით. ამას ახლა პანდემიაც დაემატა.
ჩაკეტილი საზღვრები, ნულამდე დასული ტურიზმი და ბუნდოვანი პერსპექტივები. ამ სიტუაციაში არ იცით რა უნდა აირჩიოთ:
• გახსნათ ტურისტული სეზონი და გააკეთოთ ფული – მაგრამ ამავე დროს მთელი ჯანდაცვის სისტემა გაანადგუროთ?
• ან განაგრძოთ იზოლირება გარე სამყაროსგან და დარჩეთ მშივრები, მაგრამ ჯანმრთელები?
• მოსაზრება: აფხაზეთში კრიზისი გარდაუვალია – მნიშვნელოვანია, როგორ შეხვდება მას ხელისუფლება
• მოსაზრება: „კრიმინალური აფხაზეთი – როგორ მივიღეთ ის?“
“ფული არ არის”
პრემიერ-მინისტრმა ალექსანდრ ანქვაბმა უკვე თქვა, რომ კარგი არაფერია მოსალოდნელი – საჯარო სექტორში 2020 წლის ივნისისა და ივლისის ხელფასებს ძალიან დააგვიანდება.
გადასახადებისა და შემოსავლების მინისტრმა დაურ კურმაზიამ განწირულად განაცხადა: ბიუჯეტის შესავსებად მეტი რეზერვი აღარ არის.
ფინანსთა მინისტრმა ვლადიმირ დელბამ, იმავე დამწუხრებული ტონით, წლის ბოლოსთვის მშპ-ის 10% -იანი ვარდნა, ხოლო ბიუჯეტში ორი მილიარდი რუბლის [დაახლოებით 430 მილიონი დოლარი] ოდენობის გარღვევა იწინასწარმეტყველა.
რას მოიმოქმედებს მთავრობა, უიმედო სიტუაციის დაფიქსირების გარდა, არავინ ამბობს. დროა ხელისუფლებამ თქვას ის, რაც დიდი ხანია ყველას ენაზე ადგას:
“ასე ცხოვრება აღარ შეიძლება”.
აფხაზეთის ეკონომიკის გასაჭირი
რა ნათელ პერსპექტივებზე შეიძლება ვისაუბროთ, თუ სახელმწიფო ხაზინის მთელი შემოსავალი სახელმწიფო სექტორის თანამშრომლების შენახვაზე იხარჯება? და მათ ნახევარს ბიუროკრატიული აპარატი შეადგენს, რომელიც ღირებულს ვერაფერს აკეთებს?
ბიზნესი მოხელეების ასეთ უზარმაზარ რაოდენობას უბრალოდ ვერ შეინახავს.
ეკონომიკის რეალურ სექტორსა და სახელმწიფო აპარატში მომუშავეთა თანაფარდობა ერთი ოთხთანაა, ხოლო თუ აქ პენსიონერებს დავამატებთ – ერთი შვიდთან.
ფეოდალიზმის დროს მემამულეთა რაოდენობა გლეხებზე ბევრად მეტი რომ ყოფილიყო, ეს სისტემა ერთ წელსაც ვერ გაძლებდა. ყველა ნაკლოვანების მიუხედავად, იქაც კი ეკონომიკის ელემენტარული კანონები იყო დაცული.
მაგრამ თანამედროვე აფხაზეთში ხელისუფლების ცვლილება პრეზიდენტის სასახლის შტურმის გზით ხდება. ალბათ ამიტომაა, რომ ეკონომიკის კანონებს აქ არავინ ითვალისწინებს. ხელისუფლებას კი არაპოპულარული ზომების შიში უკვე გენეტიკურ დონეზე განუვითარდა.
ისაუბრონ რეფორმებზე, განაგრძონ ოცნება და არაფერი აკეთონ – ამის პრობლემა არ არსებობს. მაგრამ რამის რეალურად გასაკეთებლად ხელისუფლებას არც საკმარისი უნარი და არც გამბედაობა გააჩნია.
აფხაზეთის ხელისუფლებას ნებისმიერი საკუთარი მოქმედების შედეგების ეშინია.
ამავე დროს, ეკონომიკა კოლაფსში სწორედ მისი უმოქმედობის გამო აღმოჩნდა.
რა უნდა გაკეთდეს?
დროა, პრეზიდენტმა და მთავრობამ ღიად თქვან: ბიუჯეტს ასეთი უზარმაზარი, მაგრამ არაეფექტური ბიუროკრატიული აპარატის შენახვა არ შეუძლია.
საჭიროა ამ აპარატის მნიშვნელოვნად (ნამდვილად და არა ქაღალდზე) შემცირება. უფრო მეტიც, ასეთი არაპოპულარული ქმედებისთვის ამაზე უკეთესი მომენტი შეიძლება არც გამოჩნდეს.
პირველ რიგში, პანდემიამ და მისმა შედეგებმა იმთავითვე გაათავისუფლა ელექტორატი კარგი მოლოდინებისგან.
მეორე, ხელისუფლება აფხაზეთში ახალმოსულია და რაც არ უნდა გააკეთოს, მას არ დაამხობენ. როგორც წესი, აფხაზეთის ყველა პრეზიდენტს ეძლევა გარკვეული “საცდელი” ვადა, რა დროსაც გაბრაზებული და უკმაყოფილო ოპონენტებიც პრეზიდენტის სასახლეს ახლოს არ ეკარებიან.
მესამე, ახლა ზაფხულია, აფხაზეთი სუბტროპიკულ ზონაშია, ხალხი შიმშილით ნამდვილად არ მოკვდება. იმაზე უარესი, რაც 90-იან წლებში ხდებოდა, ნამდვილად არაფერი მოხდება.
ომის შემდეგ (1992-1993 წლები), აფხაზეთი ექვსი წლის განმავლობაში მძიმე ბლოკადში იყო, მათ შორის რუსეთიდან. 18-დან 60 წლამდე ასაკის მამაკაცებს ოფიციალურად არ ჰქონდათ უფლება რუსეთის მეზობელ ქალაქში ადლერშიც კი გადასულიყვნენ. მაშინ ხალხისთვის თითქმის ერთადერთი შემოსავლის წყარო იქ მანდარინის გაყიდვის შესაძლებლობა იყო.
დროის გაწელვა უფრო საზიანო იქნება. მომდევნო წლისთვის მსოფლიოში შეიძლება კორონავირუსთან დაკავშირებით რამე მოიფიქრონ, მაგრამ აფხაზეთი ამით რაიმე შეღავათს ვერ მიიღებს.
წინ კიდევ ერთი გამოცდაა – მინიმუმ ოთხი თვის განმავლობაში სარემონტოდ გაჩერდება ენგურჰესი, ერთადერთი ელექტროსადგური, რომელიც აფხაზეთს ელექტროენერგიით ამარაგებს.
ამ დროის განმავლობაში აფხაზეთს ელექტროენერგიის საფასურის რუსული ტარიფით გადახდა მოუწევს, რაც თითქმის ათჯერ უფრო ძვირი დაჯდება, ვიდრე ენგურჰესის დენი.
მოსკოვი ამ თანხას იმ ფინანსური დახმარებიდან გამოქვითავს, რომელსაც აფხაზეთი ყოველწლიურად იღებს.
2020 წლის დასაწყისში ენგურჰესი რამდენიმე კვირა იყო გაჩერებული და ანგარიში დაახლოებით 500 მილიონ რუბლზე [დაახლოებით 7,24 მილიონი აშშ დოლარი] მოვიდა.
ოთხი თვის თანხა კი შეიძლება იმაზე მეტი აღმოჩნდეს, ვიდრე აფხაზეთი მოსკოვიდან წლის განმავლობაში იღებს. პანდემიის შედეგები აფხაზეთისთვის შეიძლება ახლოსაც ვერ მოვიდეს იმ შედეგებთან, რასაც ენგურჰესის ხანგრძლივი გაჩერება გამოიწვევს.
ასე რომ, აფხაზეთის ხელისუფლებამ გულწრფელად უნდა აღიაროს საკუთარი ხალხის წინაშე, რომ ასე ცხოვრების გაგრძელება შეუძლებელია.
