აფხაზეთი: 2016 წლის ხუთი მთავარი პოლიტიკური მოვლენა

აფხაზეთში პოლიტიკურმა სეზონმა ხელისუფლებისა და ოპოზიციის პერმანენტული დაპირისპირების პირობებში ჩაიარა.

მთელის წლის განმავლობაში ოპოზიციურ ძალთა ბლოკმა პრეზიდენტ რაულ ხაჯიმბას “მოწყენის” საშუალება არ მისცა, და მტკიცედ მოითხოვდა მის გადადგომას.

აფხაზეთის მეთური ამის გაკეთებას არ აპირებდა, და ცდილობდა, რამენაირად მაინც მოლაპარაკებოდა თავის ოპონენტებს. წლის ბოლოს კომპრომისი გამოიძებნა.

ამ მოვლენების მოკლე ქრონიკა:

ეპიზოდი 1. შეტევა შინაგან საქმეთა სამინისტროს შენობაზე

ყველაფერი დაიწყო ოპოზიციური პარტია “ამცახარას” რიგგარეშე ყრილობით, რომელიც სოხუმის ფილარმონიის მიმდებარე სკვერში 7 ივლისს  გაიმართა.

ყრილობამ, რომელიც მიტინგს უფრო ჰგავდა, ხელისუფლებას მოსთხოვა, ოპოზიციის მიერვე ინიცირებული, აფხაზეთის პრეზიდენტის რაულ ხაჯიმბას მიმართ ნდობის გამომხატველი რეფერენდუმი შემოდგომისთვის გადეტანათ.

ოპოზიციის მოთხოვნების სხვა პუნქტი ეხებოდა შინაგან საქმეთა მინისტრის, ლეონიდ ძიაპშბას გადადგომას, რომელმაც შსს-ში გამართულ ერთ-ერთ თათბირზე თავის თანამშრომლებს  პრეზიდენტისადმი ნდობის გამომხატველ რეფერენდუმში მონაწილეობა და ხმის მიცემა აუკრძალა.

ვიდრე ოპოზიციის დელეგირებული წარმომადგენელები  ქვეყნის მეთურს ხვდებოდნენ და საკუთარი მოთხოვნების მის ყურამდე მიტანას ცდილობდნენ, მომიტინგეების ტალღამ ფილარმონიიდან შსს-ს შენობისკენ გადაინაცვლა.

ტროსებისა და მაღალი გამავლობის მანქანების დახმარებით, შესასვლელი კარი აიღეს, და ხალხის ნაკადი შენობას მიაწყდა. მილიციონერებმა მათი შეკავება სცადეს, მაგრამ როდესაც საქმეში ქვები და ხელში მოხვედრილი სხვა ნივთები ჩაერთო, კანონდამცველებმა უკან დაიხიეს. თუმცა, თვით შენობაში მომიტინგეებმა მაინც ვერ შეაღწიეს.  

საღამოს 11 საათისთვის სამინისტროს შენობასთან მივიდა  ვიცე-პრეზიდენტი ვიტალი გაბნია, რომელმაც შეკრებილებს წაუკითხა პრეზიდენტის ბრძანებულება შინაგან საქმეთა მინისტრის თანამდებობიდან  ლეონოდ ძიაპშბას დროებითი გადაყენების შესახებ. შეკრებილებმა თანდათან დაშლა დაიწყეს. თუმცა, ოპოზიციის მეორე მოთხოვნა – რეფერენდუმის შემოდგომაზე გადატანასთან დაკავშირებით – პრეზიდენტმა რაულ ხაჯიმბამ არ დააკმაყოფილა.

https://youtu.be/zlvAWbpWyeY

ეპიზოდი 2. რეფერენდუმი

ოპოზიციისგან ინიცირებული აფხაზეთის პრეზიდენტის ძალაუფლებიდან  რეფერენდუმის გზით ჩამოშორება თავიდანვე უტოპიურად გამოიყურებოდა; თუნდაც იმიტომ, რომ არსებული კანონმდებლობით, სახელმწიფოს მეთაურის გადაყენება მხოლოდ ორ შემთხვევაში შეიძლება – იმპიჩმენტის პროცედურით, ან პირადად პრეზიდენტის მიერ დაწერილი გადადგომის თხოვნის საფუძველზე. 

რეფერენდუმის გზით დიდი-დიდი შეიძლებოდა – რეკომენდირება. მაგრამ ასეთი “მრჩეველობასაც” კი საჭირდებოდა, რომ ამომრჩეველთა დასწრება  50-ს პლუს ერთი ყოფილიყო სიების შემადგენლობიდნ. აი, სწორედ ამ ზღურბლქვეშ იდო ყველაზე დიდი პრობლემა, რომლის გადაჭრაც, პოლიტიკური პროცესებისა და პოლიტიკისადმი საზოგადოების დღევანდელი აპათიური დამოკიდებულების გამო, შეუძლებელი იყო.

ხოლო შეკითხვა – მივა კი ალექტორატის სათანადო რაოდენობა საარჩევნო ყუთებთან – რეფერენდუმის წინ უკვე აქტუალური აღარ იყო. პლებისციტიმდე ერთი დღით ადრე თავად ოპოზიციურ ძალთა ბლოკმა განაცხადა რეფერენდუმის ბოიკოტირების შესახებ. წინათ ხელისუფლება არ იყო დაინტერესებული რეფერენდუმით, ამჯერად კი ის ოპოზიციისთვისაც უსარგებლო გახდა. მიუხედავად ამისა, რეფერენდუმი არც არავის გაუუქმებია და არც გადაუტანიათ, რადგან აფხაზეთის კონსტიტუცია ამ პროცედურას არ ითვალისწინებს.    

საბოლოოდ   დარჩა აქციისთვის დახარჯული 9 მილიონი რუბლი(დაახლოებით $ 140, 000), გინესის რეკორდების წიგნში შესული ერთი სტრიქონი “ყველაზე ჩაშლილი რეფერენდუმი” (ხმა მისცა ამომრჩეველთა 1%-მა),  და ჩემი ღრმა მწუხარება იმის გამო, რომ აბსურდის თეატრის დამფუძნებელი სემიუელ ბეკეტი ამ ყველა თვალსაზრისით უცნაურ დღეს ვერ მოესწრო – როდესაც აფხაზები ერთხმად უცხადებდნენ ბოიკოტს საკუთარ რეფერენდუმს.  

ეპიზოდი 3. ხელისუფლების გადადგომა

მიუხედავად ოპოზიციის მიერ ინიცირებულირეფერენდუმის ჩაშლისა, პრეზიდენტი რაულ ხაჯიმბა თავს ჯერ კიდევ  არ გრძნობდა მყარად. ოპონენტებთან საერთო ენის გამონახვის მორიგმა მცდელობამ ის იმ აზრამდე მიიყვანა, რომ აუცილებელი იყო ახალი მთავრობის ჩამოყალიბება, რომლსაც უფრო ფართო პოლიტიკური წარმომადგენლობა ექნებოდა.

საბოლოოდ, პრემიერ-მინისტრი არტურ მიკვაბია გადააყენეს, მისმა შემცვლელმა ბესლან ბარიცმა კი სახელმწიფოს მეთაურისგან კარტ-ბლანში მიიღო, და აფხაზეთის სხვადასხვა პოლიტიკური ორგანიზაციის ხელმძღვანელებთან, მათ შორის ოპოზიციურ ძალთა ბლოკთანაც, კულუარული მოლაპარაკებების გამართვა დაიწყო.     

ორ კვირაზე მეტ ხანს მიმდინარე მოლაპარაკებები წარმატებით არ დასრულებულა.  საბოლოოდ,  ოპოზიციამ შეთავაზებულ პორტფელებზე უარი განაცხადა.

ეპიზოდი 4. ოპოზიციის მოწყობილი სახალხო შეკრება

მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტ რაულ ხაჯიმბასთან საერთო ენა ვერ გამონახა, ოპოზიციურმა პარტია “ამცხარამ” თავის მორიგ ყრილობაზე პრეზიდენტს ვადამდელი გადადგომა მოსთხოვა. იმ შემთხვევაში, თუ პრეზიდენტი შეთავაზებულ ულტიმატუმს არ დათანხმდებოდა, ოპოზიცია საერთო სახალხო შეკრების მოწყობით იმუქრებოდა. მოგვიანებით, როდესაც ხაჯიმბამ თანამდებობის დატოვებაზე უარი განაცხადა, უკვე ამ ღონისძიების ჩატარების თარიღი დაინიშნა – 15 დეკემბერი.

თავისი მომხრეები ოპოზიციამ პრეზიდენტის სასახლის მახლობლად შეკრიბა. თავის მხრივ კი, პრეზიდენტის მომხრეები აფხაზეთისთვის ამ უჩვეულოდ ცივ დღეს უშუალოდ ქვეყნის მეთაურის რეზიდენციის წინ შეიკრიბნენ. ორი მიტინგს ერთმანეთისგან  ჰყოფდა  მილიცია, რომელიც, შინაგან საქმეთა  მინისტრის ასლან კობახიას წინასწარი ბრძანებით, იარაღის გარეშე გამოვიდა წესრიგის დასამყარებლად.

მიტინგების პარალელურად, თავიდან პარლამენტის, შემდეგ კი თავდაცვის მინისტრის მერაბ ქიშმარიას შუამავლობით, ოპოზიციის წარმომადგენლებსა და პრეზიდენტს შორის მოლაპარაკებები დაიწყო.

მოლაპარაკებების დასრულების შემდეგ ოპოზიცია საკუთარი მომხრეებისკენ გაემართა. ოპოზიციის ლიდერმა ასლან ბჟანიამ განაცხადა, რომ სახელმწიფოს მეთაურმა ოპოზიციის წარმომადგენლებს შესთავაზა – პირველი ვიცე-პრემიერის, გენერალური პროკურორის, საკონსტიტუციო სასამართლოს – ორი, და ცენტრალური საარჩევნო კომიტეტის ოთხი კანდიდატის თანამდებობები.

ღამის სამ საათზე, მას შემდეგ, რაც კომპრომისს მიაღწიეს და ხელისუფლების წინადადებებს დათანხმდნენ, ადამიანებმა დაშლა დაიწყეს.

ეპიზოდი 5. კომპრომისი?

რამდენიმე დღეში, როდესაც ვნებები ჩაცხრა, პრეზიდენტ რაულ ხაჯიმბასა და ოპოზიციას შორის მიღწეული შეთანხმებები ქაღლდზე გადაიტანეს და გააფორმეს.

შეთანხმებისამებრ, პარლამენტმა უკვე აირჩია ოპოზიციის ოთხი წარმომადგენელი ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში, და ოპოზიციურ ძალთა მიერ რეკომენდებული ორი იურისტი – საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებად.

უახლოეს ხანში, ოპოზიციის რეკომენდაციით, პრეზიდენტი პარლამენტს ახალი გენპროკურორის კანდიდატურას წარუდგენს, ასევე დანიშნავს ახალ ვიცე-პრემიერს ოპოზიციის წარმომადგენელთაგან. ამ დათმობების სანაცვლოდ, ოპოზიცია პასუხისმგებლობას იღებს, აღარ მოითხოვოს პრეზიდენტის ვადამდელი გადადგომა, ვიდრე მისი კონსტიტუციური უფლებამოსილების ვადა არ ამოიწურება. 

სხვათა შორის, კომპრომისს ყველა ოპოზიციურმა ორგანიზაციამ არ დაუჭირა მხარი. ორი ორგანიზაციის – “აიტარასა” და “ქალები პოლიტიკაში” – ლიდერებმა ლეონიდ ლაკერბაიამ და ირინა აგრბამ უარი განაცხადეს, მხარი დაეჭირათ კომპრომისული შეთანხმებისთვის, და შესაბამისად, გააგრძელებენ პრეზიდენტის ვადამდელი გადადგომის მოთხოვნას.

სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები და ავტორის ტერმინოლოგია მის პოზიციას გადმოსცემს და, შესაძლოა, რედაქციის მოსაზრებებს არ ემთხვეოდეს