რა აჩვენა ნამახვანჰესის წინააღმდეგ თბილისში გამართულმა აქციებმა? ექსპერტების მოსაზრებები
თბილისში სამდღიანი მასშტაბური აქციების შემდეგ, მოძრაობა “რიონის ხეობის მცველები” წყალტუბოში დაბრუნდნენ და პროტესტს იქ აგრძელებენ.
ნახევარ წელიწადზე მეტია, აქტივისტები საპროტესტო აქციებს მართავენ დასავლეთ საქართველოში, მდინარე რიონზე დიდი ჰესის მშენებლობის წინააღმდეგ.
თბილისის პროტესტი გარდამტეხი უნდა ყოფილიყო, თუმცა ასე არ მოხდა. ხელისუფლება დათმობებზე არ მიდის, უკან დახევას არც რიონის ხეობის მცველები აპირებენ, რომლებიც უკვე დაბანაკდნენ სოფელ გუმათთან, იმ ადგილის სიახლოვეს, სადაც ჰესი უნდა აშენდეს.
რა შედეგი გამოიღო თბილისში მიმდინარე პროტესტმა, რატომ არ აღმოჩნდა ის ისეთი მასშტაბური, როგორსაც აქციის ორგანიზატორები ელოდნენ?
JAMnews-ი ესაუბრა ექსპერტებს, რომლებსაც ამ საკითხზე განსხვავებული პოზიციები აქვთ:
რა აჩვენა პროტესტმა?
დავით ზურაბიშვილი, პოლიტიკის ანალიტიკოსი: არ ვარ ზოგადად ჰესების მოწინააღმდეგე და ვთვლი, რომ ქვეყანას სჭირდება ჰესებიც და სხვა ენერგოწყაროებიც, თუმცა ნამახვანჰესთან დაკავშირებით პოზიცია არ მაქვს ჩამოყალიბებული, რადგან ამ პროექტთან დაკავშირებით ბევრი პასუხგაუცემელი კითხვაა.
ნამახვანჰესის წინააღმდეგ აქციებმა დაგვანახა, რომ ქართული პოლიტიკური ისტებლიშმენტი, მათ შორის ოპოზიციურიც, ამ პროტესტს დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვედრია.
პოლიტიკური სპექტრის თავშეკავებასა თუ უარყოფით დამოკიდებულებაში ბევრი რამ იყო პრინციპულად არასწორი. მაგალითად, დამოკიდებულება ინვესტორის მიმართ – რომ ქვეყანაში ისე არ შემოვა ინვესტორი, თუ ყველაფერი მისთვის ხელსაყრელი და სახელმწიფოსთვის წამგებიანი არ იქნება.
ასევე, ამ ნამახვანის გარშემო მიმდინარე პროცესებმა კიდევ უფრო ნათლად გამოაჩინა ის კრიზისი, რაც ქართულ პოლიტიკურ პარტიებში არის. მე ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ პოლიტიკოსებს შეშურდათ ნამახვანის პროტესტის ლიდერების და მრავალათასიანი აქციების, რადგან თავად ამდენ ყურადღებას უკვე ვეღარ იქცევენ.
მრავალრიცხოვანი აქციები იმართება მაშინ, როდესაც ყველას ძალიან ამოასხამს ყელში. ნამახვანის შემთხვევაშიც ბევრი ფაქტორი ერთმანეთს დაემთხვა, მათ შორის, ერთ-ერთი არის პოლიტიკური ელიტის და პოლიტიკური პარტიების მიმართ იმედგაცრუება.
_____________________________________
● “არა ნამახვანჰესს!” რატომ აპროტესტებენ საქართველოში დიდი ჰესების მშენებლობას
● “მოვახდენთ დედაქალაქის პარალიზებას” – თბილისში ნამახვანჰესის წინააღმდეგ საპროტესტო აქცია გაიმართა
______________________________________
თორნიკე შარაშენიძე, პოლიტიკის მეცნიერებების დოქტორო, GIPA-ს პროფესორი: ოპოზიცია ამ აქციებში მონაწილეობისგან თავს იკავებს და მათი ეს პოზიცია ძალიან სწორი მგონია. სერიოზული პოლიტიკური ძალები აფიქსირებენ იმას, რომ ეს აქციები რეალურად გადადის ჰესების წინააღმდეგ ბრძოლაში.
რაც არ უნდა იპრანჭონ აქციის მონაწილეები, რომ მხოლოდ ნამახვანს ებრძვიან, თავადვე ყვირიან ხოლმე აქციებზე, რომ ყველა ჰესი უნდა გაჩერდეს.
მადლობა ღმერთს, რომ ჩვენი პოლიტიკური ძალების უმრავლესობა იმ დონეზე არ არის მისული, რომ ჰესების მშენებლობას აპროტესტებდეს. ნამდვილად კარგია, რომ პოპულიზმი ამ დონეზე არ არის გამჯდარი ჩვენს პოლიტიკურ პარტიებში.
გიორგი კანაშვილი, პოლიტიკის ანალიტიკოსი: ამ პროტესტის დროს ბევრი ისეთი საკითხი ამოტივტივდა, რაზეც ბევრს შეიძლება, სრული თანხვედრა არ გვქონდეს, იგივე მიწების გაყიდვა-არგაყიდვასთან თუ ჰესების ზოგადად არაშენებასთან დაკავშირებით. თუმცა, მთავარი და ფუნდამენტური პრობლემა, რაც ამ ვითარებამ აჩვენა არის ის, რომ ქვეყანაში არ არის ნდობა საკუთარი ხელისუფლების და პოლიტიკური ძალების მიმართ.
შესაბამისად, ამ უნდობლობის ფონზე, ობიექტურად რთული იქნება ქვეყანაში ნებისმიერი დიდი პროექტის განხორციელება.
ჰესებს რომ თავი დავანებოთ, ზოგადად პოლიტიკური ნდობის კრიზისია და ეს იწვევს მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილში ამგვარ რეაქციას და მე ვფიქრობ, სრულიად სამართლიანად.
გია ნოდია, პოლიტიკის მეცნიერებების დოქტორო, ილიაუნის პროფესორი: ამ პროტესტის მსვლელობამ აჩვენა, რომ საზოგადოებაში არ არსებობს ერთიანი აზრი. ვერ ვიტყვით, რომ ზოგადად საზოგადოება რაღაცას მოითხოვს. საზოგადოების რაღაც ნაწილი ეწინააღმდეგება ნამახვანჰესის პროექტის განხორციელებას, ნაწილი კი მომხრეა.
ეს ვითარება გრძელდება და სხვა სტადიაზე გადავიდა, რადგან ფაქტია, რომ აქციას რაღაც ცალსახა შედეგები არ მოჰყოლია.
ხელისუფლებას არ უთქვამს, რომ მოთხოვნებს აკმაყოფილებს და არც აქციის მონაწილეებს უთქვამთ უარი საკუთარ მოთხოვნებზე.
შეიძლება ითქვას, პოზიტიური იყო ის, რომ „ჰესები არ უნდა აშენდეს“ თქმა პოპულარული აღარ არის. კონკრეტული არგუმენტები უნდა მოიყვანო კონკრეტულ პროექტთან დაკავშირებით. თავიდან ეს პროტესტი თუ ზოგადი იდეოლოგიური ლოზუნგებით დაიწყო, ბოლოსკენ ცოტა გარდატეხა მაინც მოხდა იმ აზრისკენ, რომ ზოგადი იდეოლოგიური ლოზუნგები საკმარისი არ არის და კონკრეტულ შემთხვევაში კონკრეტული არგუმენტების მოყვანაა აუცილებელი.
_____________________________________
● მათი ხეობა. როგორ იცავენ ადგილობრივები საკუთარ სახლებს ნამახვანჰესის დიდი პროექტისგან. VIDEO
● „ორ ადამიანს დავიტოვებ, ჭამა-სმა ჩემზე იყოს“. თბილისი ნამახვანჰესის წინააღმდეგ მასშტაბური აქციისთვის ემზადება
● პოლიციამ სოფელ გუმათთან რკინის ბარიკადები აღმართა. რა ხდება რიონის ხეობაში
___________________________________
გადავა თუ არა ეს პროტესტი პოლიტიკურ პროტესტში?
დავით ზურაბიშვილი: არ მგონია, რომ ამგვარი პროტესტები რაიმე პოლიტიკურ ცვლილებას მოიტანს ან ხელისუფლებას შეცვლის. შესაძლოა, ასეთი აქციები გახშირდეს ქვეყანაში, მაგრამ საბოლოო ჯამში, პოლიტიკური პროცესი ასე ვერ წავა, რადგან მე პირადად უპარტიო პოლიტიკის პერსპექტივის არ მჯერა.
უპარტიო პოლიტიკამ შეიძლება გააერთიანოს ხალხი კონკრეტულ თემებზე, ასევე გამოკვეთოს ერთი-ორი პირი, კონკრეტული ფიგურა და ლიდერი, თუმცა თუ აქედან ვიღაცა პოლიტიკაში გადასვლას დააპირებს, ძალიან ჭრელი სპექტრის მხარდაჭერას, ბუნებრივია, ვერ შეინარჩუნებს.
მე ვერ ვხედავ პერსპექტივას, რომ მიუხედავად პარტიების მიმართ იმედგაცრუებისა, ამ პროტესტმა ჩაანაცვლოს პარტიული პოლიტიკა.
ამასთან, არც იმას ველი, რომ უახლოეს ხანში პოლიტიკური ცხოვრების აღორძინება მოხდება. ჩვენი პოლიტიკური პარტიები პარლამენტის ბოიკოტით ისედაც დასუსტებულები არიან, ხოლო ნამახვანჰესზე, ჩემი აზრით, მათმა არცთუ მაინცდამაინც სწორმა რეაქციამაც კიდევ უფრო დაასუსტა ისინი.
თორნიკე შარაშენიძე: ვფიქრობ, რომ ეს აქცია შორს ვერ წავა და ვერ გასცდება იმას, რაც ჩვენ ვიხილეთ.
გამოდიან აქციაზე საზოგადოებისთვის უცნობი და არცთუ ისე დიდი სიბრძნით დაჯილდოვებული ადამიანები და ყვირიან „ძირს ჰესებს“. შესაბამისად, როგორც ვნახეთ, ამ აქციაზე მიდიან ძირითადად უკიდურესი მემარცხენეები და უკიდურესი მემარჯვენეები.
ამ პროტესტმა თბილისში ვერანაირი მხარდაჭერა ვერ მოიპოვა. თბილისში თუ ვერ მოიპოვებ მხარდაჭერას, საბოლოო ჯამში, ქართულ პოლიტიკაში არაფერი გამოგივა.
ასევე, მოვისმინე მოსაზრება, რომ ოპოზიციას შურს და ამიტომ ჩაწიხლეს ვარლამ გოლეთიანი [ნამახვანჰესის წინააღმდეგ პროტესტების ლიდერი_JAMnews], მაგრამ არ მგონია, რომ პარტიების თავშეკავებული პოზიცია ამით იყოს განპირობებული. ეს ვარლამისტების ფანტაზიები უფრო მგონია. ამით ვარლამისტების მიზნები უფრო გამოჩნდა – ვიღაცებს მართლა სჯერა მისი, როგორც ლიდერის. ზოგს ჰგონია, რომ მისი სახით ახალი პოლიტიკური ძალა იბადება და სურთ მიეტმასნონ მას.
გიორგი კანაშვილი: სამწუხაროდ, ორივე მხრიდან გაკეთდა განცხადებები, იგივე აქციის დაფინანსებასა თუ მათ უკან მდგომ ძალებზე და ა.შ. რამაც შექმნა რეალობა, რომელშიც ნებისმიერ არაკეთილმოსურნე ძალას თავისუფლად შეუძლია გააღვივოს კონფლიქტი.
მეორე ამბავია ის, რომ ჩვენი ძირითადი პოლიტიკური მოთამაშეები ოცდაათი წელია, ერთმანეთის გაშავების მიზნით, გარე ძალის ინსტრუმენტალიზაციას ახდენენ. მერე კი ვხედავთ, რომ ადამიანები, რომლებიც ერთმანეთს ადანაშაულებენ აგენტობაში, ისევ ერთად სხედან იმის მიხედვით, პოლიტიკური კონტექსტი როგორ იცვლება.
ანუ, ამ “რუსეთუმეობამაც” დაიწყო გაცვეთა, რაც ასევე სახიფათოა.
ამასთან, მუდმივად გარე ძალაზე საუბრით ჩვენ ფაქტობრივად საკუთარ თავზე აღარ ვიღებთ პასუხისმგებლობას და ყოველთვის სხვას ვაბრალებთ. ცხადია, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ გარე ძალა, ანუ რუსეთი, არ არის ფაქტორი. რა თქმა უნდა არის, მაგრამ აქ არსებითია ჩვენი დამოკიდებულება. საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობას არ ვიღებთ, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია დემოკრატიული და ჩამოყალიბებული სახელმწიფოსთვის.
გია ნოდია: აღსანიშნავია, რომ პოლიტიკური პარტიების დიდი ნაწილი არ აჰყვა ამ პროცესს.
როდესაც ბევრი ხალხი სადღაც გროვდება, ყოველთვის არის ცდუნება, რომ პოლიტიკურმა პარტიებმა ეს თავისთვის გამოიყენონ და შეუერთდნენ, თუმცა, ამ შემთხვევაში ასე არ მომხდარა თუ არ ჩავთვლით „ქართულ მარშს“ და ლევან ვასაძეს.
მიხეილ სააკაშვილმაც სცადა პირადად გამოეყენებინა ეს პროტესტი, მაგრამ მისი პარტია ამაში მას მაინცდამაინც არ აჰყვა. ასე რომ, ესეც თავისთავად ძალიან საინტერესო იყო.
ჩემი აზრით, პარტიებმა გარკვეული პასუხისმგებლობა გამოიჩინეს. შესაძლოა, თავადაც აღმოჩნდნენ ხელისუფლებაში და მათაც მოუწევთ ასეთ პროტესტებთან დაპირისპირება იმიტომ, რომ წყლის რესურსები საქართველოში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რესურსია და ყოველთვის არის ნებისმიერი ხელისუფლების ბუნებრივი სურვილი, რომ ეს რესურსები ეკონომიკის განვითარებისთვის იქნას გამოყენებული და ამას, როგორც წესი, საზოგადოების რაღაც ნაწილის პროტესტი ყოველთვის ხვდება.
ამიტომ, ახლა პროტესტს თუ შეუერთდები, მერე ხელისუფლებაში თუ იქნები, ამგვარი პროექტების განხორციელება ცოტა ძნელი იქნება.
ამ აქციის მონაწილეებს სხვადასხვა განწყობები აქვთ. ამ შემთხვევაში ძალიან განსხვავებული ადამიანების აზრები ერთ საკითხში ერთმანეთს დაემთხვა, თუმცა აქედან, ამ რაღაც ერთჯერადი პროტესტიდან, პოლიტიკური პლატფორმის გაკეთება ძალიან ძნელი იქნება.
რა თქმა უნდა, მნიშვნელობა აქვს იმასაც, თუ ეს პროტესტი რამდენად წარმატებული იქნება თავისთავად – მიაღწევენ თუ არა მოთხოვნების შესრულებას და შეაჩერებენ თუ არა ამ ჰესის მშენებლობას. ხელისუფლებაც რთულ დღეშია – ბოლო წლებში ისე მოხდა, რომ სადაც კი ჰესის მშენებლობის მცდელობა იყო, ყველგან პროტესტი იყო და მთავრობამ ყველგან უკან დაიხია. მთავრობის პოზიციიდან რომ შევხედოთ, რაღაც აბსურდამდე მიდის ეს ყველაფერი და მთავრობასაც უნდა აჩვენოს, რომ ყველანაირ პროტესტს არ აკმაყოფილებს.
რატომ არ ჩაერთო თბილისის მოსახლეობა პროტესტში უფრო მეტად?
დავით ზურაბიშვილი: იმის თქმა, რომ თბილისმა არ მიიღო ეს აქცია იმიტომ, რომ “ჩამოსულები” იყვნენ, ძალიან არასწორია. თუმცა, ეს აზრი რომ გავრცელდა, გასაკვირი არაფერია. ხელისუფლება ყოველთვის იყენებს ასეთ მეთოდებს, როდესაც უნდა პროცესის დისკრედიტაცია. შემოაგდებს ხოლმე ასეთ რაღაცებს, რომ დაუპირისპიროს, წააჩხუბოს.
თბილისი დღეს არ არის ჰომოგენური სივრცე, სადაც ერთნაირად ფიქრობენ და მოქმედებენ. თბილისი ძალიან ჭრელი და მრავალფეროვანია.
კი, თბილისის მოსახლეობა არ იყო მასობრივად ჩართული, მაგრამ ამაში მთავარი იყო ის, რომ ეს პრობლემა თბილისს ნაკლებად ეხება. მაგალითად, ეს ჰესი მტკვარზე რომ შენდებოდეს, შესაძლოა, მეტი გამოსულიყო.
ქუთაისის მოსახლეობა უფრო მეტად იმიტომ არის ჩართული, რომ იქვეა, საკუთარი თვალით უყურებს. თბილისის მოსახლეობისთვის კი ჰესი და კაშხალი არ არის ორგანული საკითხი.
ასევე, ფაქტორია ისიც, რომ მასობრივად თბილისელები არც ერთ აქციაზე აღარ გამოდიან. ბოლო პერიოდში რომელ აქციაზე გინახავთ მასობრივად გამოსული თბილისის მოსახლეობა? პარტიული აქტივი სხვაა. აქ პარტიული აქტივი რომ მისულიყო გაცილებით დიდი აქცია იქნებოდა.
თორნიკე შარაშენიძე: შესაძლოა, ვიღაცებს უნდათ, რომ ეს ყველაფერი თბილისი-რეგიონების დაპირისპირებაში გადაიტანონ და ურბანულ ფაშიზმს დააბრალონ, მაგრამ ეს ასე არ არის. რეგიონები არაფერ შუაშია.
რატომ უნდა მიეღო თბილისს ის ხალხი, ვინც ყვირის „ძირს ჰესებს“ და მერე კეტავს მარჯვენა სანაპიროს? საინტერესოა, რომელი ქალაქი მიიღებდა ასეთ რამეს? რა შუაშია აქ თბილისი და ე.წ. თბილისური სნობიზმი?
თანაც, თბილისში მეტად აქვს ხალხს ინფორმაცია. იციან, რომ თითქმის ყველა ადგილობრივმა, ვინც უშუალოდ ჰესის მშენებლობის მიმდებარედ ცხოვრობს, გაყიდა სახლი და მიწა სარფიანად და კმაყოფილია.
გიორგი კანაშვილი: შესაძლოა, თბილისში იმ რაოდენობის მოსახლეობა არ გამოვიდა, რისი მოლოდინიც ჰქონდათ, როგორც ჩანს, აქციის ორგანიზატორებს, მაგრამ რაღაც დონეზე ნამდვილად მიიღო მონაწილეობა თბილისმა.
ვფიქრობ, ეს საკითხი უფრო სიღრმისეულ კვლევას საჭიროებს. ეს არ იყო რომელიმე პარტიის ან პარტიების აქცია, იქ არ იდგა პარტიული აქტივი, ნაცნობი სახეები და ა.შ. ეს შესაძლოა, მინუსიც იყოს და პლუსიც, თუმცა, ამ შემთხვევაში, როგორც ჩანს, მინუსი აღმოჩნდა.
ვფიქრობ, რომ მოსახლეობა იმანაც დააფრთხო, რომ აქ თავიდანვე აღმოჩნდნენ ექსტრემისტული ჯგუფები, რომელთაგან ზოგი პირდაპირ ძალადობასთან არის დაკავშირებული, ზოგი ულტრაკონსერვატიულ პოზიციებზე დგას.
ასევე, იყო გარკვეული ლოზუნგები, რომელიც საზოგადოებისთვის მიუღებელია. ასევე იყო პარტიების ეჭვიანობაც. ამასთან, თავად აქციის მონაწილეებმაც არ გახსნეს სივრცე პოლიტიკური პარტიებისთვის. ცხადია, ამ ყველაფერმა ერთობლივად იმოქმედა.
ასევე, თუ აქცია იტევდა „მარშის“ და მსგავსი დაჯგუფებების ხალხს, რატომ არ ჰქონდათ იქ დგომის უფლება სხვა შეხედულებების მქონე ადამიანებს? ეს ყველაფერი უკეთესად გასააზრებელია აქციის ორგანიზატორების მიერ.
გია ნოდია: აქციის მიზანია ძალის ჩვენება და მოთხოვნების ადრესატი არის ხელისუფლება. ასე რომ, ამ თვალსაზრისით აქცია თბილისში უნდა ჩაეტარებინათ და ეს ლოგიკურია. სამწუხაროდ, ჩვენში არის ის მოლოდინი, რომ საზოგადოება მხოლობით რიცხვში ერთ აზრზე უნდა იყოს და ასე არ არის და არც უნდა იყოს.
ამ აქციასაც თბილისის მოსახლეობის ნაწილი შეუერთდა, ნაწილი არა და ამის გამო რაღაც თეორიების შექმნა, რომ თბილისმა არ მიიღო თუ თბილისი რეგიონებს უპირისპირდება, ძალიან არასწორია.
