მეჩეთი "აია-სოფია": დებატები სოციალურ ქსელებში აზერბაიჯანში
აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში გრძელდება მწვავე დებატები თურქეთის ახალ გადაწყვეტილებაზე, მეჩეთად გადააქციოს მსოფლიოში ცნობილი, სტამბოლში მდებარე აია-სოფიას ტაძარი, რომელიც აქამდე, 86 წელი მუზეუმი იყო. აღნიშნულ გადაწყვეტილებას უმრავლესობა აკრიტიკებს, თუმცა არიან მომხრეებიც.
წმინდა სოფიას ტაძარი კონსტანტინოპოლში 537 წელს ააგეს. თავდაპირველად ის მართლმადიდებლური ტაძარი იყო, შემდეგ კი მეჩეთი.
1934 წლის 14 ნოემბერს, ათათურქის მთავრობამ გადაწყვიტა, მესამედ შეეცვალა აია-სოფიას სტატუსი – მეჩეთი გახდა მუზეუმი.
2020 წლის 10 ივლისს, თურქეთის პრეზიდენტმა, რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა ხელი მოაწერა გადაწყვეტილებას, ათათურქის მთავრობის იმ გადაწყვეტილების გაუქმების შესახებ.
24 ივლისიდან აია-სოფია ისევ გაიხსნება, როგორც მეჩეთი. მასში, უკვე გაისმა სავალდებულო ლოცვისკენ მოწოდება, ტაძრის წინ კი – ყოველდღიურად ტარდება ლოცვები, რომელშიც ასობით ადამიანი მონაწილეობს.
აზერბაიჯანს ათათურქის მთავრობის 1934 წლის გადაწყვეტილების გაუქმების შესახებ საკუთარი ოფიციალური პოზიცია არ დაუფიქსირებია. რასაც ვერ ვიტყვით საზოგადოებაზე, სადაც ნამდვილი ომი გაჩაღდა.
თუმცა, აბსოლუტური უმრავლესობის მოსაზრება არ გაიყო და თითქმის ყველამ ერთი პოზიცია გაიზიარა: მუზეუმის მეჩეთად გადაკეთების გადაწყვეტილება გააკრიტიკა.
რამდენიმე პოპულარული პოსტი:
ცნობილი აზერბაიჯანელი ისტორიკოს ალთაი გიუშოვი, რომელიც ახლა გერმანიაში ცხოვრობს:
„შეიძლება ოთხჯერაც კი გამოაცხადო აია-სოფია მეჩეთად – უშედეგოა. ის ააგეს, როგორც მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი მართლმადიდებლური ტაძარი.
მე-15 საუკუნეში, იმ დროინდელი წესებიდან გამომდინარე, ტაძარი მეჩეთად გამოცხადდა.
მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში, ასევე, იმ დროინდელი პროგრესული, თანამედროვე გავლენებიდან გამომდინარე, მუზეუმად გადაკეთება ადეკვატური ნაბიჯი იყო.
დღევანდელ დღეს, მუზეუმის ეკლესიად გადაკეთება პროგრესული ნაბიჯი იქნებოდა. ეს თურქეთს უზარმაზარ პატივისცემასა და მადლიერებას მოუტანდა. თურქების მოწინააღმდეგეთა ენები გაცილებით დამოკლდებოდა.
ან სულაც შეიძლებოდა, უბრალოდ მუზეუმის სტატუსის დატოვება, რათა ტყუილუბრალოდ არ აღეგზნოთ გონებები.
ტაძრის კიდევ ერთხელ მეჩეთად გადაკეთებით, არ შეიცვლება ის ფაქტი, რომ აია-სოფია ააგეს, როგორც მართლმადიდებლური ტაძარი. მაგრამ ასეთი ნაბიჯი, მთელ მსოფლიოში, თურქეთისა და ისლამის ავტორიტეტისთვის ძლიერი დარტყმაა. ხოლო, მოწინააღმდეგეთა ენები კიდევ უფრო დაგრძელდა“.
- ქალაქი, რომელიც სულთნებსა და პრეზიდენტებზე მაღლა დგას
- თურქეთის პრეზიდენტი Youtube-ის, Twitter-ისა და Netflix-ის წინააღმდეგ. რატომ და ვინ იმარჯვებს
პოპულარული რადიოწამყვანი აზიზა ისმალოვა:
„აია-სოფია გახდა მეჩეთი. მე კი მისი, როგორც მუზეუმის ნახვის შესაძლებლობაც არ მომეცა“.
ცნობილი ბლოგერი ნამიგ მამედოვი ხუმრობს:
„მაგრამ არის ამაში კარგიც – აია-სოფიას მონახულება უფასო გახდება“.
მართალია იშვიათად, მაგრამ გვხვდება პოსტები, რომლის ავტორებიც მომხდარის გამო საკუთარ სიხარულს არ მალავენ.
ელნურ ალიევი, ცნობილი ბლოგერი აზერბაიჯანელ კონსერვატორთა შორის:
„ჩემი მილოცვა თურქეთს! დაე, ალაჰი იყოს ჩვენი მფარველი“.
არიან ასევე მომხმარებლები, რომლებსაც არ ესმით აზერბაიჯანელების მწვავე რეაქციის აია-სოფიას ირგვლივ მიმდინარე მოვლენებზე. მათი აზრით, უმჯობესია ყურადღება მიაქციონ თავად აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე არსებული ეკლესიების მდგომარეობას.
„უცნაურია წაიკითხო იმ ხალხის პოსტები, რომლებიც სინანულს გამოთქვამენ აია-სოფიას გამო. თქვენ გინახავთ, რა მდგომარეობაშია კახში უძველესი ალბანური ტაძარი? კულტურის სამინისტრო მის შესახებ ინფორმაციასაც კი არ ფლობს. და ასეთი ტაძრები ჩვენ ბევრი გვაქვს“, – წერს ცნობილი ჟურნალისტი, ერთ-ერთი აზერბაიჯანული საინფორმაციო პორტალის რედაქტორი გიუნაი არდა.
