რუსეთმა და უკრაინამ „გაზის ომი“ დაასრულეს. რას ნიშნავს ეს?
ეს საკითხი იყო რთული და მტკივნეული ორი ქვეყნისთვის, რომლებიც 2014 წლიდან ჩართულები არიან ღია სამხედრო კონფლიქტში. შეთანხმების მიღწევა შეუძლებელი ჩანდა, მაგრამ 20 დეკემბერს, მას ხელი მაინც მოეწერა.
უკრაინელი ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ შეთანხმების ხელმოწერით, კიევმა ხელი შეუშალა მოსკოვის მხრიდან ეკონომიკური შანტაჟის შესაძლებლობას.
_____________________________________________________________________________
• უკრაინა და რუსეთი: მტრები თუ სავაჭრო პარტნიორები?
• კაპიტულაცია რუსეთთან თუ დიდი ხნის ნანატრი მშვიდობა? რას დათანხმდა უკრაინა?
• უკრაინასა და რუსეთს შორის „სატრანსპორტო ომი“ ღრმავდება. რა ხდება და რას უნდა ველოდოთ?
_____________________________________________________________________________
რას იღებს უკრაინა და რას იღებს რუსეთი?
• როგორც უკრაინული ტელეკომპანია ჰრომადსკოე იტყობინება, ბუნებრივი აირის ტრანზიტის შესახებ კონტრაქტი ხუთი წლის ვადით გაფორმდება, იმავე პირობებით, კიდევ 10 წლის გაგრძელების პერსპექტივით. ძველ კონტრაქტს ვადა უკვე 2020 წელს გასდიოდა.
• სატრანზიტო მოცულობა უფრო მეტი იქნება, ვიდრე მოქმედი კონტრაქტით იყო – 65 მილიარდი კუბომეტრი 2020 წელს.
• სტოკჰოლმის არბიტრაჟის გადაწყვეტილებით, რუსულმა მხარემ უკრაინულ კომპანია „ნაფტოგაზს“, დაახლოებით, 3 მილიარდი (ფულით) უნდა გადაუხადოს 2019 წლის ბოლომდე;
• საპასუხოდ, უკრაინული მხარე უარს ამბობს ახალ პრეტენზიებზე და უკან იწვევს ადრე შეტანილ სარჩელს რუსული „გაზპრომის“ წინააღმდეგ, რომლითაც 12,25 მილიარდს ითხოვდა. ამას გარდა, უკრაინა გააუქმებს 7,4 მილიარდის ოდენობის ჯარიმას, რომელიც „გაზპრომს“ უკრაინის ანტიმონოპოლიურმა კომიტეტმა დააკისრა;
• შეთანხმების ყველა პუნქტის შესრულების შემდეგ, „გაზპრომი“ პოტენციურად შეძლებს, აღადგინოს უკრაინისთვის გაზის მიწოდება, რომელიც 2015 წლის ნოემბერში შეწყდა.
__________________________________________________________________________
• როგორ ცხოვრობს ყირიმი რუსეთის ანექსიიდან ხუთი წლის შემდეგ
__________________________________________________________________________
გადაუჭრელი დარჩა ყირიმში, უკრაინული „ნაფტოგაზის“ აქტივების დაბრუნების საკითხი. ოფიციალურ კიევს ნახევარკუნძულზე განლაგებულ საკუთარ გაზის ობიექტებთან ფიზიკური წვდომა არ აქვს 2014 წლის მარტიდან მოყოლებული.
მაშინ იქ ჩატარდა რეფერენდუმი, რომელზეც ადგილობრივ მცხოვრებთა 96 პროცენტზე მეტმა, „მხარი დაუჭირა ყირიმის რუსეთთან შეერთებას“ და ამ რეფერენდუმიდან უკვე ორი დღის შემდეგ, 2014 წლის 18 მარტს – რუსეთმა განაცხადა ყირიმის საკუთარი ქვეყნის შემადგენლობაში მიღების შესახებ. უკრაინა რუსეთს ყირიმის ოკუპაციაში ადანაშაულებს, რაშიც მას მხარს უჭერს მთელი საერთაშორისო საზოგადოება.
მართალია, უკრაინამ და რუსეთმა შეთანხმებაზე ხელმოწერისას დანარჩენი მტკივნეული საკითხები გადაწყვიტეს, ყირიმში „ნაფტოგაზის“ აქტივების თემა მოლაპარაკებებზე საერთოდ არ განუხილავთ. კიევი კვლავინდებურად აპირებს, ჰააგის არბიტრაჟში გადაწყვიტოს ეს საკითხი.
რას ნიშნავს ახალი შეთანხმება?
უკრაინა 2015 წლიდან არ ყიდულობს რუსეთისგან გაზს. ქვეყანაში გაზი ევროკავშირის ქვეყნებიდან ხვდება და ეს იმ დროს, როდესაც ევროპული ქვეყნები მეტწილად რუსეთისგან იღებენ მას.
ამასთან, უკრაინა უზრუნველყოფს რუსული გაზის შეუფერხებელ ტრანზიტს ევროპაში.
ასევე, უკრაინას აქვს ე.წ. ვირტუალური რევერსის შესაძლებლობა – წაიღოს ევროპელი მომხმარებლებისთვის განკუთვნილი გაზის ნაწილი პირდაპირ საკუთარ ტერიტორიაზე განთავსებული მილებიდან და გააფორმოს ის, როგორც ევროპული ქვეყნებისგან მისი შესყიდვა.
ამასთან, რუსეთი ახორციელებს ორ ალტერნატიულ პროექტს, რათა უკრაინის გვერდის ავლითაც ჰქონდეს ევროპაში გაზის ტრანსპორტირების შესაძლებლობა – „ჩრდილოეთის ნაკადი – 2“ და „თურქული ნაკადი“.
„ჩრდილოეთის ნაკადი – 2“ გადის ბალტიის ზღვის ფსკერის გავლით გერმანიამდე. „თურქული ნაკადი“ – შავი ზღვის ფსკერის გავლით თურქეთამდე. ორივე პროექტი ახლოსაა დასრულებასთან.
უკრაინის გავლით ტრანზიტის შეწყვეტის შემთხვევაში, რუსეთი ყოველწლიური შემოსავლის 3 მილიარდ დოლარს დაკარგავდა. ასევე, იმ ადამიანების სამუშაო ადგილებს, რომლებიც ტრანზიტს ემსახურებიან.
ამას გარდა, ტრანზიტის შეწყვეტა გამოიწვევდა ევროპაში გაზის საფასურის მატებას და თავად უკრაინაშიც, რომელიც გაზს ევროპისგან ყიდულობს.
მაგრამ ყველაზე მთავარი, უკრაინელი პოლიტიკოსებისა და ექსპერტების აზრით, ტრანზიტის შეწყვეტის შემთხვევაში, რუსეთი მიიღებდა უკრაინაზე პოლიტიკური ზეწოლის საშუალებას, რადგან აღარ იქნებოდა მასზე დამოკიდებული საკუთარი გაზის ევროპელი მომხმარებლებისთვის მიწოდების ტრანზიტის საქმეში.
ეს კი შესაძლოა მოსკოვის მხრიდან კიდევ უფრო მეტ ზეწოლასა და შეიარაღებული კონფლიქტის ესკალაციას ნიშნავდეს.
შეთანხმების მიღწევით, უკრაინა ინარჩუნებს სატრანზიტო ქვეყნის სტატუსს მთელი თავისი ფინანსური და პოლიტიკური სარგებლით.
კითხვები პასუხის გარეშე
1.
რამ აიძულა რუსეთი უკრაინასთან შეთანხმებაზე?
ბოლო მომენტამდე, რუსული მხარე უარყოფდა გაზის ტრანზიტის საქმეში შეთანხმების ყველანაირ შესაძლებლობას.
მოლაპარაკებების დაწყების წინაპირობად, რუსული მხარე ასახელებდა უკრაინული „ნაფტოგაზის“ მხრიდან უარის თქმას „გაზპრომის“ წინააღმდეგ შეტანილ სარჩელებსა და მისთვის დაკისრებულ ჯარიმებზე.
ამასთან, რუსული მხარე თანახმა იყო კონტრაქტზე, რომლის ხანგრძლივობაც ერთ წელს არ აღემატებოდა.
2.
ჯერჯერობით უცნობია, როგორი იქნება უკრაინის ტერიტორიაზე გაზის ტრანსპორტირების ტარიფი.
შესაბამისად, გაურკვეველია, როგორი იქნება უკრაინის შემოსავალი გაზის ტრანსპორტირებიდან.
მიიღებს თუ არა უკრაინა ტრანზიტის საფასურად წელიწადში 3 მილიარდ დოლარს, როგორც ეს ახლა ხდება? თუ ან მეტი იქნება, ან ნაკლები ეს თანხა?
ასევე, კიევს მოუწევს გადაწყვიტოს – რა უფრო მომგებიანია მისთვის: გაზის ტრანზიტის გაგრძელება თუ რუსეთისგან სასამართლო სარჩელებით 22,65 მილიარდი დოლარის ამოღება, რომლებზეც, ახალი შეთანხმებით, უკრაინამ უარი უნდა თქვას?
