გარიგება ვაშინგტონსა და ბაქოს შორის? კომენტარი
მოსაზრება სომხეთ-აზერბაიჯანის განცხადებაზე
სომხეთში მთავარი თემა სომხეთისა და აზერბაიჯანის ხელისუფლებების პირველი ერთობლივი განცხადებაა, რომელიც 7 დეკემბერს გამოქვეყნდა.
სომხეთის საექსპერტო წრეები ამ დოკუმენტის ხელმოწერას პირდაპირი დიალოგის დასაწყისად არ თვლიან.
პოლიტიკურმა დამკვირვებელმა ჰაკობ ბადალიანმა JAMnews-სთან თქვა, რომ მას ეჭვი არ ეპარება, რომ ეს განცხადება ე.წ. მედიაციის მუშაობის შედეგია. მას შემთხვევითობად არ მიაჩნია, რომ დოკუმენტი გამოქვეყნდა აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის, ო’ბრაიენის ბაქოში ვიზიტის შემდეგ და იმ დღეს, როდესაც ეუთოს მინსკის ჯგუფის ამერიკელი თანათავმჯდომარე ლუი ბონო ერევანში იმყოფებოდა.
„ეს იყო შეთანხმება შეერთებულ შტატებთან. ძნელი სათქმელია, რა შინაარსის იყო ეს და ეხებოდა თუ არა კონკრეტულად სომხურ-აზერბაიჯანულ სამშვიდობო პროცესს თუ სხვა საკითხებს“, – ამბობს ბადალიანმა.
ექსპერტი ვარაუდობს, რომ სომხურ-აზერბაიჯანული საკითხის გარდა, ბაქოსა და ვაშინგტონის დღის წესრიგში არის „ცენტრალურ აზიასთან დაკავშირებული ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი საკითხები“.
ჰაკობ ბადალიანი, პოლიტიკური კომენტატორი
სომეხი ტყვეების დაბრუნება მნიშვნელოვანი შედეგია
„32 პატიმარი ბრუნდება სომხეთში. და ეს შეიძლება ჩაითვალოს ერთობლივი შეთანხმების სულ მცირე ერთი ხელშესახები შედეგი.
ზოგადად, ცხადი უნდა იყოს, რომ ასეთი განცხადებები არ არის მიღებული კეთილი ნების ლოგიკით. ეს ნიშნავს, რომ დოკუმენტის უკან დგას გარკვეული პოლიტიკური შეთანხმებების პროცესი.
როგორია ამ შეთანხმებების შინაარსი და ლოგიკა, გაირკვევა უახლოეს მომავალში – შესაძლო შეხვედრების დროს, როგორც საგარეო საქმეთა მინისტრების, ისე სახელმწიფოს მეთაურების დონეზე.
გამოქვეყნდა 32 პატიმრის სია, რომლებიც სომხეთში დაბრუნდებიან. მასში ასევე არის რეზერვისტის გაგიკ ვოსკანიანის სახელი. ის ტყვედ ჩავარდა ჯერმუკში სამხედრო წვრთნებში მონაწილეობისას. განცხადების გამოქვეყნებამდე რამდენიმე საათით ადრე მას ბაქოში 18 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. მას ბრალი ედებოდა არაერთი მძიმე დანაშაულში – ტერორიზმიდან დაწყებული საზღვრის უკანონო გადაკვეთამდე. მან ბრალი არ აღიარა.
ოფიციალური მონაცემებით, აზერბაიჯანში ბაქოს მიერ ოფიციალურად დადასტურებული 55 პატიმარია. თუმცა სომეხი უფლებადამცველები აცხადებენ, რომ აზერბაიჯანში კიდევ 80 ადამიანია დაკავებული.
პატიმრების გაცვლა რამდენიმე თვის წინ იყო მოსალოდნელი
„პატიმართა გაცვლის შესახებ შეთანხმება იყო მაისში ბრიუსელში გამართული შეხვედრის ერთ-ერთი შეთანხმება. ჩნდება კითხვა: რატომ არ მოხდა აქამდე და რატომ ხდება ახლა? ვინ და რა მიიღო ამ ამის სანაცვლოდ?
არითმეტიკული მოსაზრებებიდან გამომდინარე, აზერბაიჯანი მზადაა 32 გაცვალოს 2-ში. ბაქო ყოველთვის იყენებდა პატიმრების საკითხს პოლიტიკური შანტაჟის არგუმენტად. ახლა, როცა ასეთი გაცვლა ხდება, ძნელი წარმოსადგენია, რატომ არის მზად აზერბაიჯანი დააბრუნოს 32 ჯარისკაცი ორის მისაღებად. ჩნდება კითხვები: რა ხდება?
განხორციელდა თუ არა ზეწოლა ბაქოზე თუ შესრულდა მისი ზოგიერთი პირობა?
„ო’ბრაიენის ვიზიტის წინა დღეს ჩვენ შევესწარით მკაცრი დიპლომატიური რიტორიკას შეერთებულ შტატებსა და აზერბაიჯანს შორის. ბაქოში ვიზიტის შემდეგ ო’ბრაიენმა უკვე განაცხადა, რომ შედგა კონსტრუქციული შეხვედრა. ბუნებრივია, კვლავ იბადება კითხვები – ახორციელებდნენ თუ არა ამერიკელები ზეწოლას ბაქოზე თუ შეასრულეს მისი რომელიმე პირობა. ეს პირობები პირდაპირ ეხებოდა სომხურ-აზერბაიჯანულ პროცესს თუ სხვა საკითხებს. შესაძლოა, სანაცვლოდ შეერთებულმა შტატებმა უბრალოდ მიიღო აზერბაიჯანის თანხმობა ვაშინგტონთან მოლაპარაკებების განახლებაზე?
რაც შეეხება აზერბაიჯანთან ურთიერთობას: აშშ-ის დღის წესრიგში, რა თქმა უნდა, მხოლოდ სომხეთ-აზერბაიჯანის საკითხი არ შედის. ცენტრალური აზიის მიმართულებით ინტერესებთან დაკავშირებული ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი საკითხებია. უფრო მეტიც, კავკასია განიხილება, როგორც გზა ცენტრალური აზიის რეგიონისკენ.
აზერბაიჯანი ამ გზაზე ყველაზე მნიშვნელოვანი – გარკვეულწილად შეუცვლელიც კი არის – მოლაპარაკების პროცესის გაგრძელება გვიჩვენებს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი რგოლი იყო ეს ერთობლივი განცხადება საერთო ჯამაში.
არ მგონია, რომ ბაქომ ეს თამაში მიიღოს.
ამ პროცესში შესაძლოა საქართველომაც მიიღოს მონაწილეობა
„ცალკე აღსანიშნავია, რომ 28 ნოემბერს საქართველოში იმყოფებოდა სომხეთის პრემიერმინისტრის აპარატის უფროსი არაიიკ ჰარუთუნიანი. ის ბაქოდან დაბრუნებულ საქართველოს პრემიერმინისტრს შეხვდა, სადაც ცენტრალური აზიის ქვეყნების შესახებ კონფერენცია იმართებოდა.
ერევანსა და ბაქოს პირდაპირი კომუნიკაციის შესაძლებლობა არ აქვთ
„არ შეიძლება იყოს დე ფაქტო ორმხრივი კონტაქტი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის. კავკასიაში არსებული სტატუს-კვო გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით უაღრესად ფასდება. არც ერთი მთავარი მოთამაშე არ მისცემს უფლებას სომხეთსა და აზერბაიჯანს მოლაპარაკებების მაგიდასთან დასხდნენ ერთად.
მე ვსაუბრობ დე ფაქტო რეჟიმზე, დე იურე შეიძლება იყოს ორმხრივი შეხვედრები. სომხურ-აზერბაიჯანული პროცესი ყოველთვის იყო და იქნება ძალაუფლების გეოპოლიტიკური ცენტრების მიზანი – ყურადღებისა და პირდაპირი ინტენსიური მონაწილეობის საგანი.
სომხეთსა და აზერბაიჯანს – არც ცალ-ცალკე და არც ერთად – არ აქვთ წონა, რომ განზე გადადონ ამ გეოპოლიტიკური ცენტრების ინტერესები და ამბიციები და აწარმოონ ორმხრივი ავტონომიური მოლაპარაკებები. ეს შეუძლებელია.”
