9 ნაბიჯი, რომელიც "ქართულმა ოცნებამ" რუსეთთან ურთიერთობის დასარეგულირებლად გადადგა
“ქართული ოცნების” ერთ-ერთი მთავარი წინასაარჩევნო დაპირება 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ რუსეთთან გაფუჭებული ურთიერთობების აღდგენა იყო.
ამ პოლიტიკური გუნდის წევრები ამბობდნენ, რომ მათი წინამორბედის, “ნაციონალური მოძრაობის” არაპრაგმატული პოლიტიკა და აგრესიული რიტორიკა, კიდევ უფრო აღიზიანებდა რუსეთს და მუდმივი დაძაბულობისა და ომის საფრთხეს ქმნიდა.
“ქართულმა ოცნებამ” რუსეთთან ურთიერთობის ფრთხილი და ზომიერი ტაქტიკა აირჩია, რომლიც ერთადერთი პოზიტიური შედეგი, ექსპერტების აზრით, რუსეთთან სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობის მეტნაკლებად გაუმჯობესებაა. თავად “ქართული ოცნება” თავისი პოლიტიკის მნიშვნელოვან შედეგად აფასებს იმას, რომ რუსეთთან პირდაპირი სამხედრო კონფლიქტის განახლების რისკი არ არსებობს.
სხვა მხრივ, ვითარება დრამატულად არ შეცვლილა. “ქართული ოცნების” მმართველობიდან ხუთი წლის შემდეგ, ორ ქვეყანას შორის არ არის აღდგენილი დიპლომატიური ურთიერთობა; რუსეთის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე – აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში კვლავ უხეშად ირღვევა საქარველოს მოქალაქეების უფლებები. ხშირია მათი გატაცებისა და მკვლელობის შემთხვევები; რუსეთი კვლავ აგრძელებს ოკუპირებული ზონების საკუთარ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სამხედრო სივრცეში ინტეგრაციას. მაგალითად, 2017 წლის 14 მარტს ვლადიმირ პუტინმა ხელი მოაწერა სამხრეთ ოსეთის სამხედრო დანაყოფების რუსეთის შეიარაღებული ძალების შემადგენლობაში შესვლის წინადადებას; გრძელდება საქართველოს და სამხრეთ ოსეთის ადმინისტრაციულ საზღვართან მავთულხლართების გავლების პროცესი.
მსგავსი დინამიკის ფონზე, “ქართული ოცნების” მიერ გადადგმული ნაბიჯები ხშირად ზედმეტ დათმობად და საქართველოს ხელისუფლების სისუსტედ აღიქმება – ოპოზიციური პარტიებისა და სამოქალაქო საზოგადოების მხრიდან, ის ხშირად კრიტიკის მიზეზი ხდება.
მწვავე პოლემიკა მოჰყვა, მაგალითად, 9 მარტს პრემიერ გიორგი კვირიკაშვილის მიერ გაგზავნილ წერილს რუსეთის უმაღლესი ხელისუფლების მიმართ.
ოპონენტების აზრით, ბოლო წლებში აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში რუსული ოკუპაციის განმტკიცება ხდება, რასაც საქართველოს ხელისუფლება უმეტეს შემთხვევაში ადექვატურად ვერ პასუხობს.
JAMnews-ი იხსენებს იმ კონკრეტულ ნაბიჯებს, რომლებიც ამ ხუთი წლის განმავლობაში “ქართულმა ოცნებამ” რუსეთთან ურთიერთობების დასარეგულირებლად გადადგა.
1. საქართველო–რუსეთის პირდაპირი დიალოგი
“ქართული ოცნების” ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე აღდგა საქართველო–რუსეთის პირდაპირი დიალოგი. საქართველოს ყოფილმა პრემიერმა ბიძინა ივანიშვილმა რუსეთთან ურთიერთობის საკითხებში პრემიერის წარმომადგენლის თანამდებობა დააწესა და ამ პოსტზე დიპლომატი ზურაბ აბაშიძე დანიშნა, რომელსაც რუსეთში ელჩად მუშაობის გამოცდილება ჰქონდა.
შეიქმნა რუსეთთან პირისპირ მოლაპარაკების ახალი ფორმატი – ზურაბ აბაშიძესა და რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე გრიგორი კარასინის რეგულარული შეხვედრების სახით. მათ ამოცანად ეკონომიკის, კულტურისა და ჰუმანიტარულ სფეროებში ურთიერთობის აღდგენა განისაზღვრა.
(აგვისტოს ომის შემდეგ ორ ქვეყანას შორის არ არსებობდა პირდაპირი დიალოგი, რადგან საქართველოს წინა ხელისუფლება მიიჩნევდა, რომ რუსეთთან, როგორც აგრესორთან საუბარი მხოლოდ საერთაშორისო დამკვირვებლების თანხლბით შეიძლებოდა. ერთადერთი ფორმატი, სადაც რუსეთი და საქართველო ურთიერთობდნენ – ჟენევის მოლაპარაკებები იყო, სადაც ორი ქვეყნის ურთიერთობა საერთაშორისო დამკვირვებლების შუამავლობით მიმდინარეობს).
კარასინ-აბაშიძის ფორმატის ფარგლებში მიღწეული შეთანხმებების საფუძველზე, 2013 წელს აღდგა ქართული პროდუქციის – ხილის, ბოსტნეულის, ღვინის და მინერალური წყლების ექსპორტი რუსეთში. ასევე, განახლდა საქართველოსა და რუსეთს შორის რეგულარული ავიარეისები.
2. შეიცვალა რიტორიკა
მკვეთერად შერბილდა რიტორიკა რუსეთისა და მისი ხელისუფლების მიმართ. ფაქტობრივად, ახალმა ხელისუფლებამ, წინასგან განსხვავებით, უარი თქვა ტერმინების “აგრესორის” და “ოკუპანტის” გამოყენებაზე. ასევე, ხელისუფლების წარმომადგენლები ერიდებიან რუსეთის პირველი პირების კრიტიკასაც.
“რატომ უნდა დავიწყო პუტინის კრიტიკა, როდესაც სააკაშვილი გვყავს. სადაა ლოგიკა”, – განაცხადა ივანიშვილმა ერთ-ერთ ინტერვიუში.
2013 წლის აპრილში მან აღნიშნა, რომ ამ ტაქტიკამ შედეგი გამოიღო:
“რუსეთთან ურთიერთობის აღდგენის საწყისი ცუდი არ არის, ჩვენ რიტორიკა შევცვალეთ და სწორედ ამ რიტორიკით მოვახერხეთ ბაზრის გახსნა”.
3. გათავისუფლდნენ რუსეთის სასარგებლოდ ჯაშუშობისთვის მსჯავრდებულები
2012 წელს ციხიდან ამნისტიით გათავისუფლდნენ სააკაშვილის ხელისუფლების დროს რუსეთის სასარგებლოდ ჯაშუშობისთვის მსჯავრდებული პირები. თუმცა, მათ საქმეებს დღემდე გრიფით საიდუმლო ადევს და საქმის დეტალები, ასევე არგუმენტები ამ პირთა ბრალეულობისა თუ უდანაშაულობის შესახებ, უცნობია. ხელისუფლებამ ეს პირები უპირობოდ გაათავისუფლა – ისე, რომ სანაცვლოდ, რუსეთში ანალოგიური ბრალდებებით დაკავებული საქართველოს მოქალაქეების გათავისუფლება არ მოუთხოვია. ამ საკითხზე მოლაპარაკებები აბაშიძე-კარასინის ფორმატით მოგვიანებით დაიწყო. 2014 წლის თებერვალში ზურაბ აბაშიძემ განაცხადა, რომ რუსეთში ჯაშუშობისთვის გასამართლებული საქართველოს ორი მოქალაქე ვადაზე ადრე გათავისუფლდა.
4. ქართულ ტელესივრცეში დაბრუნდა “როსია”
2012 წელს, 1 ოქტომბრის არჩევნებიდან რამდენიმე კვირაში საქართველოს საკაბელო ქსელებში რუსული საინფორმაციო ტელეარხები დაბრუნდა, რომლებიც 2008 წლის ომის შემდეგ, იმდროინდელი ხელისუფლების გადაწყვეტილებით, გამორთული იყო.
5. საქართველომ უარი თქვა სოჭის ოლიმპიადის ბოიკოტირებაზე
თუ სააკაშვილის ხელისუფლება სოჭის 2014 წლის ოლიმპიადის ბოიკოტირებას აპირებდა და ამ კამპანიის ფარგლებში, 2011 წელს საქართველოს პარლამენტმა რუსეთის იმპერიის მიერ მე-19 საუკუნეში სოჭის ტერიტორიაზე განხორციელებული ჩერქეზთა გენოციდიც კი აღიარა, ახალმა მთავრობამ პირიქით – უარი თქვა ბოიკოტზე და მხარი დაუჭირა საქართველოს ოლიმპიური ნაკრების სოჭში გამგზავრებას. ამ ნაბიჯმა რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინის კმაყოფილება გამოიწვია:
“მიმაჩნია, რომ ეს ძალიან კარგი ნიშანია და ის შემთხვევაა, როდესაც ოლიმპიური თანმაშები ხელს უწყობს ურთიერთობების დამყარებას იქაც, სადაც ეს თითქოს შეუძლებელი ან ძალიან რთულია”, – განაცხადა პუტინმა.
6. “ომის პროვოცირება სააკაშვილმა მოახდინა”
პრემიერის რანგში ივანიშვილმა სააკაშვილის ხელისუფლება არაერთხელ დადანაშაულა აგვისტოს ომის დაწყებაში.
“გაუმართლებლად მიმაჩნია, რომ საჯარისო ნაწილები მზადყოფნაში მოვიდა და დაიწყეს საომარი მოქმედებები მანამ, სანამ რუსეთმა გადმოლახა საზღვარი… მე ვუყურებდი ყველა სატელევიზიო გამოშვებას და არაფერი სასწაული არ მომხდარა. ერთ-ერთი ნაღმტყორცნი შევარდა ერთ-ერთ სახლში და რაღაც კედელი დააზიანა, არც ერთი ადამიანი არ გარდაცვლილა… ერთადერთი სწორი ნაბიჯი ალბათ საერთაშორისო თანამეგობრების მოწვევა იყო”,- განაცხადა ივანიშვილმა 2013 წლის აპრილში.
მისი ეს პოზიცია უყურადღებოდ არ დარჩენიათ მოსკოვში. პრემიერმა დიმიტრი მედვედევმა 2013 წლის აგვისტოში, ომიდან ხუთი წლის თავზე მიცემულ ინტერვიუში განაცხადა:
“საკმარისია გავიხსენოთ, რა თქვა პრემიერმა ივანიშვილმა. მან ყველაფერი სწორად თქვა. მან თქვა, რომ სააკაშვილმა კონფლიქტის პროვოცირება მოახდინა და დაიწყო კონფლიქტი. ალბათ, ამის თქმა მისთვის რთული იყო, მაგრამ ეს ვაჟკაცური სიტყვებია”.
7. ზომიერება უკრაინაში მიმდინარე პროცესების შეფასებისას
საქართველოს წინა ხელისუფლებისგან განსხვავებით, დღევანდელი ხელისუფლება საკმაოდ ზომიერია უკრაინაში მიმდინარე პროცესების შეფასებისას. იგი მხარს უჭერს უკრაინის ტერიტორიულ მთლიანობას; ომის აქტიური ფაზის დროს ეხმარებოდა უკრაინას ჰუმანიტარული ტვირთებით, თუმცა ნეგატიურად აფასებდა ქართველი მოხალისე მებრძოლების მონაწილეობას საომარ მოქმედებებში.
2014 წლის დეკემბერში საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ უკრაინულ არმიაში მებრძოლი ქართველის დაღუპვის შემდეგ განაცხადა, რომ ქართველი მებრძოლების უკრაინაში წასვლა არის “შეცდომა” და მთელი პასუხისმგებლობა, როგორც წამქეზებელს, წინა ხელისუფლებას დააკისრა.
8. ხელისუფლება ლოიალურია პრორუსულად განწყობილი არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედიის მიმართ
ბოლო წლების განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა პრორუსულად განწყობილი არასამთავრობო ორგანიზაციებისა თუ მედიის აქტივობა. მაგალითად, ყოფილი პრემიერ-მინისტრები (ბიძინა ივანიშვილი, ირაკლი ღარიბაშვილი) ვრცელ ინტერვიუებს აძლევდნენ ღიად ანტიდასავლურ მედია-გამოცემას “ასავალ-დასავალს”, მას “ეროვნული საქმის გამკეთებლ” გაზეთს უწოდებდნენ და მის სარედაქციო პოლიტიკას აქებდნენ.
ასევე, ბევრად უფრო თავისუფლად ახორციელებენ თავიანთ საქმიანობას პრორუსული არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებსაც იდეოლოგიური და ფინანსური კავშირები აქვთ რუსულ პროპაგანდისტულ ორგანიზაციებთან. მაგალითად, ბოლო ორი წელია, საქართველოში აქტიურად მუშაობს პრემიერ მედვედევის ინიციატივით დაფუძნებული “გორჩაკოვის ფონდი”, რომელსაც თავისსავე ვებ-გვერდზე უწერია, რომ მისი მიზანია პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში რუსული რბილი ძალის გავრცელება. მაგალითად, ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, ამ ფონდის საქმიანობა შეზღუდულია.
9. საქართველო არ შეუერთდა რუსეთის წინააღმდეგ სანქციების
უკრაინის პრეზიდენტმა პეტრო პოროშენკომ 19 იანვარს, კიევში გამართულ შეხვედრაზე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს ირაკლი კობახიძეს შესთავაზა, საქართველო გაერთიანდეს რუსეთის წინააღმდეგ სანქციების განახლების მექანიზმში.
პოროშენკოს თქმით, “ეს ხელს შეუწყობს მეტ ყურადღებას და წაახალისებს ევროპას, გაახანგრძლივოს სანქციები რუსეთის წინააღმდეგ. საქართველოს კუთხით ჩვენ შეგვიძლია დავამატოთ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის კომპონენტები”.
საქართველომ უკრაინის ეს წინადადება არ გამოიყენა.
* მასალა განახლებულია. პირველად გამოქვეყნდა 2016 წლის აგვისტოში
