„30 წელი გავიდა. სჭირდებათ თუ არა აფხაზებს და ქართველებს ახალი ომი?" - მოსაზრება
აფხაზეთის ომიდან 30 წლის შემდეგ
ინალ ხაშიგი
ეს უკვე დაუწერელ წესად იქცა: სოციალურ ქსელებში აფხაზები და ქართველები ქართულ-აფხაზური ომის დაწყებისა და დასრულების მორიგ წლისთავს ამ კონფლიქტის მწვავე განხილვის მიზეზად აქცევენ. და მით უმეტეს განსაკუთრებულ დღეს. 30 წელი გავიდა, მაგრამ ერთმანეთის სიძულვილის ხარისხი ისევ ისეთია, თითქოს ომი გუშინ დამთავრდა.
სხვათა შორის, გუშინ ვუყურე თბილისის ერთ-ერთ კინოთეატრში გადაღებულ მოკლე ვიდეოს, სადაც აჩვენეს ქართველი რეჟისორის, ნანა ჯანელიძის ახალი ფილმი „იარე ლიზა“, რომელიც ქართულ-აფხაზური ომის თემას ეძღვნებოდა.
ქართულად არ ვლაპარაკობ, მაგრამ მესმოდა რა ხდებოდა. ფილმი ქართულ-აფხაზური ომის ინტერპრეტაციით აშკარად არ ჯდებოდა ოფიციალურ სურათში და ასეთი თავისუფლებით აღშფოთებულმა ქართველი საზოგადოების ჯგუფმა სკანდალი მოაწყო. შემდეგ ჯერზე რომელიმე ქართველი რეჟისორი, რომელიც ქართულ-აფხაზურ ომზე ფილმს გადაიღებს, ასჯერ დაფიქრდება, ღირს თუ არა ცოტათი მაინც გადაუხვიოს ოფიციალურ ინტერპრეტაციას.
ამჟამინდელი დავა, უდავოდ, გლობალური და რეგიონული კონტექსტით არის გამწვავებული. უკრაინასთან ომში ჩაფლულმა რუსეთმა და მთიანი ყარაბაღის თავზე აღმართულმა თეთრმა დროშამ აშკარად ბევრი შემატა ამ ცხარე კამათს.
ბევრ ქართველს ამ კონტექსტმა გაუჩინა ილუზია, რომ ახლა აფხაზეთი საბოლოოდ „საქართველოს წიაღში“ დაბრუნდება.
- აფხაზეთის ომი. როგორ დაიწყო და განვითარდა კონფლიქტი – ქრონოლოგია
- როდის ვიყავით ყველაზე ახლოს ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარებასთან. ინტერვიუ პაატა ზაქარეიშვილთან
- 30 წლის შემდეგ. ადამიანები, რომლებსაც ლათის ტრაგედია არ შეეხოთ
“სად წავა, ძვირფასო?” ახლა რუსეთი წააგებს ომს უკრაინასთან, მერე წვრილ ნაწილებად დაიშლება და აფხაზეთი უბრძოლველად მოვა ჩვენთან. ყარაბაღი ისე სწრაფად დანებდა – თუმცა რამდენიმე მილიონი სომეხია და ეს აფხაზები იმდენად ცოტაა, რომ ერთ სტადიონზე ეტევა. კარგი იქნებოდა, თვითონ დანებდნენ, მაგრამ თუ ვერ გაიგეს, ომს სწრაფად გავართმევთ თავს“, – ეს არის ქართველი „ანალიტიკოსების“ მოკლე შეფასება სოციალური ქსელებიდან.
პოლიტიკოსებს ურჩევნიათ ამაზე ხმამაღლა არ ისაუბრონ, მაგრამ, როგორც ჩანს, ეს სიჩუმე დროებითია, რადგან ქართულ საზოგადოებაში რევანშისტული განწყობები სულ უფრო მძაფრდება. უკრაინის ომამდე და მთიან ყარაბაღში განვითარებულ მოვლენებამდე ისინი საგრძნობლად ნაკლები იყო, მაგრამ ახლა, გარე გარემოებების ზეწოლის გამო, განწყობები შეიცვალა.
იმავდროულად, ეს სავარაუდო სცენარი, რომლის მიხედვითაც აფხაზეთი „ვერცხლის ლანგარზეა დადებული“ და წარდგენილი საქართველოს წინაშე, უკვე განხორციელდა ერთხელ, ოცდაათ წელზე ცოტა მეტი ხნის წინ. მერე, თუ ვინმეს ახსოვს, საბჭოთა კავშირი დაინგრა და რუსეთი, რომელიც მისი მემკვიდრე გახდა, დაშლის პირას იყო.
საქართველოს მაშინდელი მცდელობა „აფხაზეთის პრობლემის“ სამხედრო გზით გადაჭრის, ცნობილია, როგორ დასრულდა – ომში დამარცხებით.
მაგრამ ახლა ქართველები ამ მოვლენებს ქართულ-რუსულ ომად ნათლავენ: ამბობენ, რომ რუსებმა გაიმარჯვეს, აფხაზები კი მორცხვად დაიარებოდნენ სადღაც უკან.
იმ ომში ჩვენ მარტონი ნამდვილად არ ვიყავით. ჩრდილო კავკასიიდან და რუსეთის სხვადასხვა რეგიონებიდან მოხალისეები გვეხმარებოდნენ. არც ისე ბევრი იყო, როგორც ახლა ჩანს, მაგრამ ისინი უბრალოდ მოხალისეები იყვნენ.
მაგრამ მოხალისეების არსებობის პირობებშიც კი, ამ ომის მთავარი ტვირთი თავად აფხაზებმა ზიდეს.
თუმცა, აფხაზებმაც და ქართველებმაც ისარგებლეს იმ ქაოსით, რომელიც მაშინ მოხდა რუსეთში – ყოველ შემთხვევაში მეომარ მხარეებს ჰქონდათ ექსკლუზიურად საბჭოთა იარაღი. მაგრამ, განსხვავებით თბილისისაგან, რომელსაც მოსკოვი უაზროდ ბევრ იარაღს აძლევდა, აფხაზებს ყოველი ავტომატი, ყოველი ვაზნა საკუთარი ხარჯით უნდა ეყიდათ.
ამ ომში გამარჯვება აფხაზებს კატასტროფული მსხვერპლის ფასი დაუჯდათ – ეთნიკური ჯგუფის ოთხი პროცენტის დაკარგვა, სრულიად განადგურებული ეკონომიკა და გარე ზეწოლა, მათ შორის რუსეთის მხრიდან.
სწორედ მოსკოვმა, თბილისის თხოვნით, ომის დასრულებისთანავე დააწესა აფხაზეთზე პოლიტიკური და ეკონომიკური სანქციების მთელი ნაკრები.
მაგალითად, 18-დან 60 წლამდე აფხაზ მამაკაცებს ოფიციალურად აეკრძალათ რუსეთის ტერიტორიაზე შესვლა რუსეთ-აფხაზეთის საზღვარზე მდინარე ფსოუს ერთადერთი საგუშაგოს გავლით. და მათთვის, ვინც ამ კატეგორიას არ მიეკუთვნებოდა – განსაკუთრებით ქალებისთვის – საზღვრის გადაკვეთა უზარმაზარ გამოწვევად იქცა. მაგალითად, ერთ დროს რუსული მხარე ტრაილერით ჩახერგეს, სადაც აფხაზეთიდან ჩამოსულებს შიდსზე ტესტის გავლა ევალებოდათ.
გარდა ამისა, აკრძალული იყო ნებისმიერი ტრანსპორტის გავლა და, შესაბამისად, საქონლის გადატანა საზღვარზე.
საერთოდ, თბილისის “მადლით”, რუსეთმა 2000-იანი წლების დასაწყისამდე აფხაზეთი გეტოდ აქცია.
და ამჟამინდელი თეზისი, რომ ქართულ-აფხაზური ომი არ ყოფილა, მაგრამ იყო ომი რუსეთსა და საქართველოს შორის, უიმედო სიცარიელეზე მიუთითებს, თუ ვსაუბრობთ რეალურად არსებული ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარებაზე. და ამ სიცარიელეს მივყავართ ახალ ომამდე, რომელშიც, რა თქმა უნდა, ვერავინ გაიმარჯვებს – ვერც ქართველები და ვერც აფხაზები.
მაგრამ, სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ ჩვენს ქვეყანაში, ისევე როგორც ქართულ საზოგადოებაში, ხალხი უმეტესწილად დადებითადაა განწყობილი თბილისსა და სოხუმს შორის კონფლიქტის მოგვარების თაობაზე პირდაპირი მოლაპარაკებების მიმართ.
”ჩვენ მოვიგეთ ომი, მაგრამ რაზე ვისაუბროთ ახლა მათთან. ჯერ ვაღიაროთ ჩვენი სახელმწიფოებრიობა და მერე ვილაპარაკოთ“, – ეს არის საზოგადოების განწყობის დომინანტური ლოგიკა.
მაგრამ ქართულ-აფხაზური ომი ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის განუყოფელი ნაწილია. კონფლიქტის გარეშე 1992-93 წლების ომი არ იქნებოდა. ახლა კი კონფლიქტი არსებობს და მისი მოუგვარებელი ბუნება მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ინარჩუნებს ახალი ომის საშიშროებას და არსებული გეოპოლიტიკური სიტუაციის გათვალისწინებით მას საკმაოდ რეალურს ხდის.
მაგრამ ჩვენ, აფხაზებს და ქართველებს, გვჭირდება ახალი ომი?
სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
