მუდმივი დავა - 25 დეკემბერი თუ 7 იანვარი. რატომ არ ზეიმობს საქართველო შობას დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროსთან ერთად
შობა 25 დეკემბერს თუ 7 იანვარს
ყოველ წელს, საახალწლო და საშობაო დღესასწაულების მოახლოებასთან ერთად, ფეისბუქის ქართულ სეგმენტსა და მედიაში ხელახლა ცოცხლდება კამათი შობის თარიღის თემასთან დაკავშირებით. დავა მიდის იმაზე თუ როდის უნდა აღინიშნებოდეს შობა საქართველოში – 25 დეკემბერს თუ 7 იანვარს.
ცხარე კამათში ერთვება თითქმის ყველა – რიგითი ფეისბუკმომხმარებლებიდან დაწყებული, პოლიტიკოსებით დამთავრებული. დიდი ხანია ეს საკითხი გასცდა რელიგიურ კონტექსტს, პოლიტიკური სარჩული შეიძინა და საქართველოს რუსეთის გავლენისგან გათავისუფლებისა და დასავლურ სამყაროსთან დაახლოების კონტექსტში განიხილება.
ორივე თარიღის მომხრეებსა და მოწინააღმდეგეებს საკუთარი არგუმენტები აქვთ.
_______________________________________________
ძველი ქართული, ყველაზე პოპულარული საშობაო სიმღერა-ჰიმნი ამ სიტყვებით იწყება:”ოცდახუთსა დეკემბერსა ქრისტე იშვა ბეთლემსაო”.
რეალურად კი, ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია შობას 7 იანვარს აღნიშნავს.
საიდან მოვიდა განსხვავება თარიღებში?
მსოფლიოში დღეს საყოველთაოდ აღიარებულია თხუთმეტი მართლმადიდებელი ეკლესია. ამ თხუთმეტიდან, თერთმეტი – შობას 25 დეკემბერს აღნიშნავს. მხოლოდ ოთხი აღნიშნავს ამ დღესასწაულს 7 იანვარს. ეს ოთხია: რუსეთის, სერბეთის, იერუსალიმისა და საქართველოს ეკლესიები. ეს იმას ნიშნავს, რომ 7 იანვრის “მართლმადიდებლურ შობად” მოხსენიება მცდარია, რადგან მართლმადიდებლური სამყაროს დიდი ნაწილისთვის შობა 25 იანვარს არის.
შობის აღნიშვნის თარიღებში განსხვავება წარმოიშვა 1582 წელს, როდესაც რომის პაპმა გრეგორი XIII-მ კალენდარული რეფორმა გაატარა და იულიუს კეისრის კალენდარი შეცვალა. ახალ სტილზე ძალიან მალე გადაეწყო ბევრი ევროპული ქვეყანა, ზოგ ქვეყნებს კი, ამისთვის საუკუნეები დასჭირდა. რუსეთი გრეგორიანულ კალენდარზე მხოლოდ 1918 წელს, საბჭოთა ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ გადავიდა. თუმცა, მხოლოდ საერო ხელისუფლება, რუსეთის ეკლესია იულიუსის კალენდარზე დარჩა და დღემდე ამ კალენდრით სარგებლობს. ამ კალენდრით სარგებლობენ რუსულ ეკლესიასთან დაახლოებული და მისი გავლენის ქვეშ მყოფი მართლმადიდებლური ეკლესიებიც – სერბული, ქართული, იერუსალიმის. ამ ქვეყნებში შობა 13 დღით აგვიანებს ანუ ძველი სტილით 25 დეკემბერი 7 იანვარს არის.
საბჭოთა კავშირში შობას დღესასწაულად არ მიიჩნევდნენ. მისი დაშლის შემდეგ კი, სსრკ-ში შემავალი ქვეყნები თავად წყვეტდნენ, თუ როდის იზეიმებდნენ შობას. მაგალითად, ბელარუსში, 1991 წლიდან, ანუ დამოუკიდებლობის მოპოვების დღიდან ორ შობას აღნიშნავენ – 25 დეკემბერსაც და 7 იანვარსაც. ორივე საჯარო დღესასწაულად მიიჩნევა.
მოლდოვამ თავდაპირველად ორთოდოქსული თარიღი, 7 იანვარი, აირჩია, თუმცა 2013 წელს, ევროკავშირისკენ სწრაფვის პარალელურად, საშობაო დღესასწაულად 25 დეკემბერიც აღიარა.
უკრაინამ წელს პირველად აღნიშნა შობა 25 დეკემბერს
უკრაინის ავტოკეფალიური მართლმადიდებლური ეკლესიაც წლების განმავლობაში 7 იანვარს აღნიშნავდა შობას. თუმცა, საქართველოს მსგავსად, აქაც მუდმივად დგებოდა საკითხი ახალ იულიანურ კალენდარზე გადასვლის შესახებ, რადგან 25 დეკემბრის შობის თარიღად აღიარება აქაც უკავშირდებოდა დასავლურ სამყაროსთან მიახლოებას.
რუსეთის აგრესიის შემდეგ აღნიშნული საკითხზე საუბარი უფრო აქტუალური გახდა. საბოლოოდ, უკრაინის ავტოკეფალიურმა მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ შობის თარიღად 25 დეკემბერი გამოაცხადა და ამ გადაწყვეტილებას უწოდა “რთული”, მაგრამ “კარგად გააზრებული”.
2023 წლის ივლისში უკრაინის პრეზიდენტმა ვლადიმერ ზელენსკიმ ხელი მოაწერა კანონს, რომლის მიხედვითაც ქვეყანაში შობის აღნიშვნა ოფიციალურად 25 დეკემბერს გადაწყდა. ეს დღე უკრაინაში დღესასწაულად გამოცხადდა, 7-მა იანვარმა კი ეს სტატუსი დაკარგა.
უკრაინის ხელისუფლებისა და ეკლესიის ერთობლივი პოზიციით, შობის აღნიშვნა 7 იანვარს “აღიქმება, როგორც ასოცირდება რუსულ საეკლესიო კულტურასთან”.
„კანონის მიღება საშუალებას მოგვცემს ჩამოვშორდეთ რუსულ ტრადიციებს და გავაძლიეროთ ეროვნული ერთიანობა უკრაინაში“, – ნათქვამი იყო კანონპროექტის განმარტებით ბარათში.
2023 წელს უკრაინელმა მართლმადიდებლებმა პირველად იზეიმეს შობა 25 დეკემბერს.
უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ თავის ვიდეომიმართვაში საკითხის პოლიტიკურ მხარეზე და ქვეყნის ერთიანობის სიმბოლოზე მიანიშნა. “დღეს ყველა უკრაინელი ერთად ვართ. ჩვენ ყველა ერთად ვზეიმობთ შობას. შოვის ერთი თარიღი გვაქვს, როგორც ერთ დიდ ოჯახს, როგორც ერთ ერს, როგორც ერთ ქვეყანას. დღეს, როგორც არასდროს, ჩვენი საერთო ლოცვა იქნება ძლიერი… ჩვენი ერთობლივი ლოცვა გაჟღერდება დღეს, დროის სხვაობის გარეშე, ორი კვირიანი ინტერვალის გარეშე და ჩვენი ლოცვა ამ დღეს შეუერთდება ევროპისა და მსოფლიოს ქრისტინების ლოცვას“, – განაცხადა ზელენსკიმ.
ამავდროულად, უკრაინაში არის კიდევ ერთი მართლმადიდებლური ეკლესია (არაავტოკეფალიური), რომელიც რუსულ ეკლესიასთანაა დაკავშირებული და მისი გავლენის ქვეშ იმყოფება. ეს ეკლესია შობას კვლავ 7 იანვარს აღნიშნავს.
● თბილისში, სამების ტაძარში ჰკიდია ხატი სტალინის გამოსახულებით. როგორ და როდის გაჩნდა ის იქ
● საპატრიარქოს კაპიტალი. რა ქონებას ფლობს ყველაზე გავლენიანი ინსტიტუტი საქართველოში?
● დასავლეთი თუ რუსეთი? საით მიყავს ქვეყანა ქართულ ეკლესიას
რა არგუმენტები აქვთ საქართველოში შობის 25 დეკემბერს აღნიშვნის მომხრეებს
25 დეკემბერ სოციალურ ქსელების ქართულ სეგმენტში ხშირად შეხვდებით მილოცვებს, რომლებსაც ასეთი შინაარსი აქვს – “გილოცავთ ნამდვილ და არა რუსულ შობას”. ასევე, ამ დღეს ბევრი ადამიანი ითხოვს და მოუწოდებს საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიას, რომ საქართველოშიც შობის თარიღად 25 დეკემბერი გამოაცხადონ.
მთავარი არგუმენტი, რომელიც ამ იდეის მომხრეებს აქვთ, არის ის, რომ 7 იანვარს შობას მხოლოდ “რუსული სამყარო” აღნიშნავს. ისინი მოითხოვენ, ქართული ეკლესია გადავიდეს საერთო მართლმადიდებლურ კალენდარზე, რომელიც რუსულ გავლენას არ ემორჩილება.
თუ საქართველო შობის თარიღად 25 დეკემბერს გამოაცხადებს და ამით მნიშვნელოვან ნაბიჯს გადადგამს რუსული ეკლესიის გავლენისგან თავის დასაღწევად, მიიჩნევენ ამ იდეის მხარდამჭერები.
ქართველი მწერალი, ლაშა ბუღაძე მათ შორის არის, ვინც მიიჩნევს, რომ 25 დეკემბერს შობის თარიღის გადატანა რუსეთისგან დაშორების და ევროპულ-ცივილიზაციურ დროსთან დაახლოების სიმბოლური აქტი იქნებოდა. თავის ფეისბუკ-პოსტში 7 იანვარს მან “რუსული შობა” უწოდა:
“იქ, სადაც რელიგიაა, ცხადია დავა აბსურდულიც კია – გნებავთ, იულიუს კეისრის კალენდრის მიხედვით (7 იანვარი) აღნიშნეთ შობა და გნებავთ, პაპ გრიგორიუსის (25 დეკემბერი), მაგრამ აბსურდული არაა საფრთხე, რომელიც რუსეთზე ბმულობას გულისხმობს. 7 იანვარი” დღეს პოლიტიკური თარიღია და არა რელიგიური. პოლიტიკური რომ არ იყოს, არც უკრაინის ეკლესია დაიწყებდა შობის აღნიშვნას 25 დეკემბერს და არც ყველაზე დიდი ქართველი პატრიარქი, წმინდა ამბროსი ხელაია ცდიდა 25 დეკემბრის ტრადიციის აღდგენას!”
თეოლოგი ბექა მინდიაშვილი ამბობს, რომ ისინი, ვინც მიიჩნევს, რომ ეკლესია უნდა დარჩეს ე.წ. იულიუსის კალენდარულ სისტემაში, ანტისაეკლესიო და ანტიმეცნიერული მითებით ხელმძღვანელობენ და ანტიდასავლურ პროპაგანდას ემსახურებიან.
მისი თქმით, საქართველოს ეკლესია ხელმძღვანელობს ძველი, ასტრონომიულად არაზუსტი, ე.წ. იულიანური კალენდრით:
“მე-4 საუკუნეში ქრისტეს შობის აღნიშვნვის თარიღად დამკვიდრდა 25 დეკემბერი – ზამთრის ბუნიობის პერიოდი. ამ საკითხზე არსებობს გლობალური საეკლესიო კონსენსუსი (მსოფლიო კათოლიკე მართლმადიდებელ ეკლესიაშიც). შობა უნდა ემთხვეოდეს ღამის კლებისა და დღის მატების პერიოდს, რადგან, ეკლესიის რწმენით, სამყაროში შემოსული ჭეშმარიტი სინათლე სწორედ ქრისტეა. თანამედროვე კალენდარული “სქიზმატიკოსები” კი ამტკიცებენ, რომ ჩვენი 25 დეკემბერი სინამდვილეში არანაირი 25 დეკემბერი არაა, – ანუ ამ დროს კი არ ხდება ბუნიობა, არამედ ღამე ყველაზე ხანგრძლივი 14 დღეშია – 7 იანვარს”.
ბექა მინდიაშვილი ასევე შეახსენებს ამ იდეის მოწინააღმდეგეებს, რომ წარსულში საქართველოს ეკლესიის პატრიარქები, მუდმივად ცდილობდნენ და მხარს უჭერდნენ საქართველოს გადასვლას ახალ კალენდარზე.
“1924 წელს საქართველოს ეკლესია, პატრიარქ ამბროსი ხელაიას მეთაურობით, ახალ სტილს შეუერთდა, თუმცა მრევლის მოუმზადებლობისა და კომუნისტების მიერ დატრიალებული ქაოსის გამო, მოგვიანებით, ისევ ძველ სტილს დაუბრუნდნენ”.
ასევე [პატრიარქები] წმინდა კირიონი, ლეონიდე, მათ შემდეგ ქრისტეფორე და კალისტრატე, “სავსებით ბუნებრივად და საეკლესიო ლოგიკის შესაბამისად, კალენდარული რეფორმის აქტიური მომხრეები იყვნენ”, – აღნიშნავს მინდიაშვილი.
“ახალ სტილზე გადასვლა, საბოლოოდ, სწორედ საბჭოთა ტირანიის, ეკლესიის წარმოუდგენელი დევნის, ტერორისა და რეპრესიების გამო ვერ განხორციელდა და საქართველოს ეკლესიამ, კალენდარული რეფორმა ვეღარ დანერგა, ის, ფაქტობრივად, ისევ ძველ სტილზე დარჩა. ამიტომ, ახლა, ჩვენ რუსეთის სქიზმატურ “ატომურ” საპატრიარქოსთან და მის რამდენიმე სატელიტთან ერთად აღვნიშნავთ შობას. აი, სწორედ ამის გამო და ამ აზრით უწოდებენ 7 იანვრის შობას “რუსულ შობას” და ამაში არაფერია უმართებულო, – მსოფლიო მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია შობას ხომ ისევ უძველესი წმინდა ტრადიციის მიხედვით 25 დეკემბერს ზეიმობს,” – ამბობს თეოლოგი.
არქივებში მართლაც არსებობს ისტორიული დოკუმენტი – საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმ. სინოდის 1927 წლის განჩინება, რომლითაც განჩინებულია რომ აუცილებელია ჩამორჩენილი საეკლესიო კალენდრის გასწორება და შობა ახალი სტილით 25 დეკემბერსაა.
“საქართველოს ოთხ პატრიარქს აქვს ხელი მოწერილი ამ სინოდურ განჩინებაზე: ქრისტეფორე ციცქიშვილს, კალისტრატე ცინცაძეს, მელქისედეკ ფხალაძეს და ეფრემ სიდამონიძეს. მათგან ორი – კალისტრატე ცინცაძე და ეპისკოპოსი სტეფანე (ვასილ) კარბელაშვილი კანონიზებული წმინდანები არიან,” – აღნიშნავს დეკანოზი ილია ჭიღლაძე, რომელიც აღნიშნულ დოკუმენტს ფეისბუკზე აზიარებს:
ეს არის რიგით მეორე განჩინება საქართველოს ეკლესიისა ახალი სტილის სასარგებლოდ. პირველი კი იყო 1923 წელს საკათალიკოსო საბჭოს განჩინება, რომელიც 1925 წლის გაზაფხულამდე მოქმედებდა და შეჩერდა საეკლესიო არეულობის გამო.
„ჩვენთან ამბობენ, კათოლიკური შობაა 25 დეკემბერსო. ესაა დიდი შეცდომა. რა კათოლიკური და პროტესტანტული შობა, როდესაც ამ დღეს ქრისტესშობის დღესასწაულს აღნიშნავს მართლმადიდებელი ეკლესიების უდიდესი უმრავლესობა. უნდა გავაცნობიეროთ, რომ 25 დეკემბერს შობის აღნიშვნა რაიმე ნოვატორული გადაწყვეტილება და რეფორმა კი არ იქნება, პირიქით, ეს არის ძირძველ ტრადიციასთან დაბრუნება, საეკლესიო კალენდრის სიწმინდის დაცვა“,– ამბობს დეკანოზი ილია ჭიღლაძე.
● სკამის ფეხის თავში დარტყმა, ცივ იატაკზე დაყენება: რა ხდებოდა ნინოწმინდის პანსიონში. ომბუდსმენის ანგარიში
● “ვაგროვებთ კომპრომატებს” – გავრცელდა საიდუმლო ფაილები, სადაც სუს-ი მღვდელმთავრებს უსმენს
ეკლესიის და ხელისუფლების პოზიცია
ფეისბუკის ფურცლებზე გაჩაღებულ კამათს წელს ხელისუფლების წარმომადგენლებიც გამოეხმაურნენ. ისინი შეეცადნენ “25 დეკემბრის მომხრეები” ანტიეროვნულ ძალებად წარმოეჩინათ, ხოლო 7 იანვარს შობის აღნიშვნა ეროვნულ, ქართულ-ეკლესიურ ტრადიციად, რომელსაც “ფსევდოლიბერალები” ართმევენ ქართველ ხალხს.
დაახლოებით ამ შინაარსის პოსტი ჰქონდა მმართველი პარტიის “ქართული ოცნების” თავმჯდომარეს, ირაკლი კობახიძეს:
“ფსევდოლიბერალების გასაგონად, მინდა, გავიხსენო, რომ ქრისტიანული სამყარო შობას იულიანური კალენდრით 325 წლიდან აღნიშნავს, როდესაც ისტორიას რუსეთი ჯერ კიდევ ჩაფიქრებულიც არ ჰქონდა. კათოლიკე პაპმა იულიანურისგან განსხვავებული კალენდარი მე-16 საუკუნის ბოლოს დააწესა და მართლმადიდებელი ეკლესიაც იულიანურ კალენდარზე ჯერ კიდევ მაშინ, ანუ იმ დროს დარჩა, როდესაც რუსულ მართლმადიდებელ ეკლესიას, ქართულისგან განსხვავებით, ავტოკეფალიაც კი არ ჰქონდა მოპოვებული. ანუ მართლმადიდებლური შობა ჯერ ქართულია და მერე რუსული… ფსევდოლიბერალებს მთელი სულითა და გულით ვუსურვებ, ყველაფერ ქართულში რუსულის ძებნას თავი დაანებონ, ფსევდოლიბერალიზმი განაგდონ და ჭეშმარიტებას ეზიარონ. ყველა ქართველ მართლმადიდებელ ქრისტიანს კი კიდევ ერთხელ გილოცავთ შობის დღესასწაულს“, – წერს ირაკლი კობახიძე.
პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტის თავმჯდომარის, მიხეილ სარჯველაძის განცხადებით, საკითხი მორიგი პოლიტიკური მანიპულაციაა და ხელისუფლების ოპონენტები ცდილობენ სპეკულაციას, რათა “ქართულ ოცნებას” რუსეთის მიმართულებით სვლა დააბრალონ.
“არ მაქვს განცდა, რომ რუსეთთან ასოცირების სიმბოლო შეიძლება იყოს რომელიმე დოგმატური საკითხი, რომელიც საეკლესიო საკითხი გახლავთ. მიზანი არის ის, რომ არგუმენტები მონახონ, წინასწარ გამოცხადებული, არარსებული ფაქტს ტირაჟირებისთვის, რომ ხელისუფლებას დააბრალონ რომელიმე მიმართულებით სვლა, რომელსაც თვითონ აცხადებენ, მათი პიარული სტრატეგიის გათვალისწინებით”, – განაცხადა მიხეილ სარჯველაძემ.
დღევანდელი ეკლესიის პოზიცია ცალსახაა: “კალენდრის დაზუსტება ან დახვეწა, ან მასში რაიმე ცვლილების შეტანა სათანადო დასაბუთებისა და შეთანხმების გარეშე ფრიად საზიანოა ეკლესიის ერთობისათვის. ეს საკითხი მსოფლიო I საეკლესიო კრებაზე გადაწყდა და მისი შეცვლა მხოლოდ მსოფლიო კრების კომპეტენციაში რჩება… ამგვარი დასაბუთება ახალი სტილის გარდაუვალი აუცილებლობის შესახებ არ არსებობს და შესაბამისად, არც საყოველთაო შეთანხმებაა მიღწეული… ყოველმა მართლმადიდებელმა მორწმუნემ, რომელიც თავს ეკლესიის წევრად მიიჩნევს, უნდა იცოდეს, თუ რომელი კალენდრით ცხოვრობს მისი ეკლესია. ამიტომ ჩვენ, როგორც დედა ეკლესიის წევრები, ვალდებულნი ვართ, მხოლოდ და მხოლოდ ძველი კალენდრის მიხედვით ვიზეიმოთ ქრიტესშობაც და სხვა ყველა ქრისტიანული დღესასწაულიც.” – აღნიშნული საქართველოს ეკლესიის ოფიციალურ ვებ-გვერდზე.
