პოლიეთილენის პარკები აიკრძალა, მაგრამ მაღაზიაში მათ კვლავ მაძლევენ. რატომ?
1-ლი ოქტომბრიდან საქართველოში პოლიეთილენის პარკების წარმოება, გამოყენება და იმპორტი აიკრძალა.
თავდაპირველად აკრძალვა თხელ, 15 მიკრონზე (0.15 მმ) ნაკლები სისქის, ე.წ. ერთჯერად პარკებს შეეხება.
2019 წლის 1 აპრილიდან კი, აკრძალვა ნებისმიერი სისქის არაბიოდეგრადირებადი პოლიეთილენის პარკების წარმოებას და გამოყენებას შეეხება.
საქართველოს ბაზარზე არსებული პოლიეთილენის პარკების დაახლოებით 40 პროცენტი სწორედ 15 მიკრონზე ნაკლები სისქისაა. შესაბამისად, უკვე 1-ლი ოქტომბრიდან პოლიეთილენის პარკების მოხმარება ქვეყანაში საგრძნობლად უნდა შემცირდეს.
ამ კანონის ამოქმედების შემდეგ, საქართველო პირველი ქვეყანა გახდა რეგიონში, სადაც პოლიეთილენის პარკების გამოყენება აკრძალეს.
ქართველი მომხმარებლები ფეისბუკზე წერენ, რომ კანონის ამოქმედების მიუხედავად, მაღაზიაში თუ აფთიაქში, ნივთებს კვლავ პარკებში ულაგებენ.
JAMnews-მა გაარკვია, რას ითვალისწინებს აკრძალვა
__________________________
რას ითვალისწინებს აკრძალვა?
2018 წლის 14 სექტემბერს საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში გამოქვეყნდა საქართველოს მთავრობის №472 დადგენილება, ტექნიკური რეგლამენტი − პლასტიკისა და ბიოდეგრადირებადი პარკების რეგულირების წესის დამტკიცების შესახებ.
დადგენილებაში წერია, რომ ოქტომბრიდან საქართველოს ტერიტორიაზე დაშვებულია მხოლოდ ბიოდეგრადირებადი და კომპოსტირებადი პარკების წარმოება, იმპორტი და რეალიზაცია.
ეს იმას ნიშნავს, რომ იკრძალება მხოლოდ პოლიეთილენის პარკები. ისინი ჩანაცვლდება ბიოდეგრადირებადი პარკებით. ანუ, მაღაზიაში თქვენ ცელოფანს ისევ მოგცემენ, თუმცა ის არა პოლიეთილენის, არამედ ბიოდეგრადირებადი მასალისგან დამზადებული იქნება.
პირველ ეტაპზე, ანუ 1 ოქტომბრიდან მიმოქცევიდან უნდა გაქრეს მხოლოდ თხელი, ერთჯერადი პარკები. პოლიეთილენის სხვა ნაწარმი, მათ შორის მოზრდილი “ცელოფნები” უკვე აპრილიდან უნდა აიკრძალოს.
დოკუმენტში, რომელსაც საქართველოს პრემიერ-მინისტრი მამუკა ბახტაძე აწერს ხელს, წერია რომ რეგულირების მიზანია “პლასტიკის პარკების მოხმარებით გარემოსა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე გამოწვეული მავნე ზემოქმედების შემცირება”.
გარემოსთვის მიყენებულ ზიანს რომ თავი დავანებოთ, ეს ის რეგულაციაა, რომელსაც საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება ავალდებულებს.
როგორ გავარჩიოთ, პოლიეთილენის პარკი არაბიოდეგრადირებადია თუ ბიოდეგრადირებადი?
ვიზუალურად ბიოდეგრადირებადი პარკი ჩვეულებრივი პოლიეთილენის პარკისგან თითქმის არ განსხვავდება. ამიტომ, თქვენ თუ იმის იმედი გაქვთ, რომ ე.წ. “ცელოფანს” მაღაზიაში ვერასოდეს დაინახავთ, ცდებით. ბიოდგრადირებადი პარკი ვიზუალურად ჩვეულებრივ “ცელოფანს” გავს.
ამიტომ, ცოტამ თუ იცის, რომ ზოგიერთი ქართული სავაჭრო ქსელი, მაგალითად, „გუდვილი“, „ნიკორა“ და კიდევ რამდენიმე სუპერმარკეტი უკვე კარგა ხანია ბიოდეგრადირებად პარკებში ალაგებს შენაძენს. მოქალაქეები ხშირად ჩივიან, რომ ამ სუპერმარკეტებში უხარისხო პარკებია და იოლად იხევა – ბიოდეგრადირებადი პარკები მართლაც ნაკლებად გამძლეა, ვიდრე ჩვეულებრივი პოლიეთილენის ცელოფნები.
თუმცა, მათი უპირატესობა იმაშია, რომ თუ პოლიეთილენის პარკის გარემოში დაშლას ასეულობით წელი სჭირდება, ბიოდეგრადირებადი პარკი 3-6 თვეში იწყებს გარემოში დაშლას და 12-24 თვეში სრულად იშლება.
ახალი წესის თანახმად, ბიოდეგრადირებად პარკებზე დატანილი უნდა იყოს შემდეგი სავალდებულო ინფორმაცია: პლასტიკის პარკის მწარმოებელი; პლასტიკის პარკის სისქე; პლასტიკის პარკის შემადგენლობა.
ბიოდეგრადირებად და კომპოსტირებად პარკებს კი აუცილებლად უნდა ჰქონდეს წარწერა – „ბიოდეგრადირებადი და კომპოსტირებადი პარკი“.
ეს წარწერა გაკეთდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც შესაბამისი ორგანოები შეამოწმებენ პარკს და დაადგენენ, რომ ის ბიოდეგრადირებადია.
ბიოდეგრადირებადი პარკები უსაფრთხოა გარემოსთვის?
არც მთლად ასეა საქმე. ცხადია, ისინი პოლიეთილენის პარკებზე სწრაფად იხრწნება, მაგრამ არც თუ უნარჩენოდ. თანაც, მათი ხრწნის სიჩქარე ტემპერატურაზეა დამოკიდებული – ზამთარსა და სიცივეში ეს პროცესი უფრო ნელა მიდის.
თუმცა, არც ქაღალდის პარკებშია ბოლომდე შველა. მათი წარმოება ხშირ შემთხვევაში უფრო მეტ დროს, ენერგია და სესაბამისად, ბუნებრივ რესურსს ითხოვს, ვიდრე პოლიეთილენის პარკების. უბრალოდ, კარგი ამბავი ის არის, რომ ქაღალდის პარკი სწრაფად იხრწნება.
თუ გარემოზე ზრუნვა გინდათ, ყველაზე საუკეთესო გამოსავალი სიმპათიური ნაჭრის ჩანთა იქნებოდა, რომელსაც საყიდლებზე თან ატარებდით ხოლმე. რამდენიმე ქართული სავაჭრო ობიექტი უკვე სთავაზობს მომხმარებლებს ასეთ ჩანთებს, თუმცა მათი გამოყენების კულტურა საქართველოში ჯერ არ დანერგილა.
რა მოხდება, თუ პოლიეთილენის პარკს მაინც ვაწარმოებ ან სავაჭრო ქსელში გამოვიყენებ?
ასეთ შემთხვევაში დაჯარიმდებით. არაბიოდეგრადირებადი პოლიეთილენის პარკის წარმოებისთვის, გამოყენებისთვის ან ქვეყანაში შემოტანისთვის 1-ლი ოქტომბრიდან პირველ ჯერზე 500 ლარით, ხოლო განმეორების შემთხვევაში 1000 ლარით დაჯარიმდებით. შესაბამისი ცვლილებები ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში უკვე შევიდა.
თუ უკვე მაქვს სახლში პარკები, მაგათ რა ვუყო? მათი გამოყენებისთვის დავჯარიმდები?
არა, ჯარიმები მოქმედებს მხოლოდ მწარმოებლებთან, იმპორტიორებთან და რეალიზატორებთან მიმართებაში. რიგით მოქალაქეს, რომელსაც პოლიეთილენის პარკი აქვს, არავინ დააჯარიმებს. თუმცა, ახალი პოლიეთილენის პარკების შეძენას თქვენ უკვე ვეღარ შეძლებთ და მაღაზიაშიც აღარ მოგცემენ უფასოდ.
ვინ გააკონტროლებს ახალი წესების შესრულებას?
მაკონტროლებლის ფუნქციები რამდენიმე უწყებაზეა გადანაწილებული:
პარკების მწარმოებლებს საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, მისი გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტი გააკონტროლებს;
პარკების იმპორტიორებს ფინანსთა სამინისტრო მიხედავს;
ხოლო პარკების რეალიზატორებთან (მაღაზიები, აფთიაქები და ა.შ.) ბრძოლა ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების პრეროგატივა იქნება.
საქართველოდან პოლიეთილენის პარკები ექსპორტზეც გადის. ექნებათ თუ არა მეწარმეებს 1 ოქტომბრიდან პარკების ქვეყნის გარეთ გატანის უფლება?
საქართველოში მოხმარებული პოლიეთილენის პარკების დიდი ნაწილი იმპორტირებულია. 2017 წელს საქართველომ $3.2 მილიონის პარკები შეიძინა. მათი იმპორტი მაქსიმალური 2013 წელს იყო და $5.6 მილიონს შეადგენდა.
თუმცა, საქართველო ამ საქონლის ექსპორტიორიცაა. მაგალითად, 2017 წელს ქვეყნიდან 404 ათასი დოლარის ღირებულების პოლიეთილენის პარკი გავიდა.
2018 წლის 1-ლი ოქტომბრიდან საქართველოში შეწყდება არაბიოდეგრადირებადი თხელი (0.15 მმ ნაკლები სისქის) პარკებს წარმოება. შესაბამისად, შეწყდება მათი ექსპორტიც.
2019 წლის 1-ლი აპრილიდან კი, იგივე ბედი ელის ყველა სახის და ნებისმიერი სისქის არაბიოდეგრადირებად პოლიეთილენის პარკებს.
საქართველოში ბევრ პარკს მოიხმარენ?
ფოტო: ლევან მიქაძე / JAMnews
ძალიან! საქართველოს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მონაცემებით, საქართველოში, ერთი წლის განმავლობაში, ერთი ადამიანი 525 პლასტიკის პარკს მოიხმარს. ეს რიცხვი, რომელიც წლიდან წლამდე იზრდება, მკვეთრად აღემატება ევროპის ქვეყნების მაჩვენებელს. მაგალითად, ირლანდიასა და დანიაში ერთი ადამიანი წელიწადში 14 პლასტიკის პარკს მოიხმარს.
საქართველოში პარკების განსაკუთრებული “სიყვარული” შეუიარაღებელი თვალითაც კარგად ჩანს. მაგალითად, აფთიაქში სამი აბი წამალი რომ იყიდოთ, შენაძენს თხელ პარკში ჩაგიდებენ. ქართულ სავაჭრო ობიექტებში პარკის გამოყენება კარგ ტონად და კლიენტის მიმართ პატივისცემის გამოვლენად ითვლება.
ეს ნაცნობი კადრი თბილისის რომელიღაც ქუჩაზე არ არის გადაღებული. ოსკაროსანი ამერიკული ფილმის “სილამაზე ამერიკულად” (American Beauty) ფინალური სცენაა – ბევრი კინომცოდნის აზრით, გენიალური მიგნება:
თუმცა, ბოლო დროს ზოგიერთმა აფთიაქმა და მაღაზიამ ამ მიმართულებით პოლიტიკა შეცვალა – რამდენიმე მსხვილი, ქსელური აფთიაქი ქაღალდის ან ბიოდეგრადირებადი პარკების გამოყენებაზე გადავიდა.
ნაჭრის ან სხვა მყარი მასალისგან დამზადებული ჩანთები პოლიეთილენის პარკების ყველაზე კარგ ალტერნატივად მიიჩნევა, თუმცა საქართველოში ძალიან ცოტაა იმ ადამიანების რიცხვი, რომლებიც საკუთარი ხელჩანთებით მიდიან პროდუქტების საყიდლად.
მართლა ასეთი საშიშია პარკი გარემოსთვის?
პოლიეთილენის პარკი, თავისი ქიმიური შემადგენლობის გამო, ბიოლოგიურ დეგრადაციას და ხრწნას არ ექვემდებარება. გარემოში მის დაშლას რამდენიმე ასეული წელი სჭირდება. პოლიეთილენის პარკები, ერთჯერადად მოხმარებისთანავე, გადაიქცევა ნარჩენად, ხვდება გარემოში და საბოლოოდ იწვევს გარემოს ნიადაგის და წყლის დაბინძურებას.
National Geographic-ის ამ ვიდეოში ჩანს, თუ რა ზიანს აყენებს ოკეანეში მოხვედრილი პლასტიკი ცხოველებს:
საქართველოში პოლიეთილენის ნარჩენების სრულყოფილი გადამუშავება ამ დროისთვის შეუძლებელია. შეუძლებელია მათი დაწვაც, რადგან პოლიეთილენი სრულად არ იწვის და წვის დროს ატმოსფეროსთვის მავნე ნივთიერებების გამოყოფს.
პლასტიკის მსოფლიო წარმოება მხოლოდ 60-70 წლის წინ დაიწყო. ამ წლების განმავლობაში მსოფლიომ 8,3 მილიარდი ტონა პლასტმასი აწარმოა, რაც დაახლოებით მილიარდი სპილოს წონაა.
როგორც კალიფორნიის უნივერსიტეტის სამეწარმეო ეკოლოგიის სპეციალისტის, პროფესორ როლანდ გრეერის კვლევა ამტკიცებს, ამ 8,3 მილიარდი ტონა პლასტიკის უდიდესი ნაწილი დღემდე არსებობს სამყაროში ამა თუ იმ ფორმით – მაგალითად, 6,3 მილიარდი ტონა ნაგვად იქცა, რომელიც დღემდე არ გახრწნილა და გარემოს აბინძურებს.
გრეერი თავის კვლევაში ამბობს, რომ მთლიანად წარმოებული პლასტიკატის თითქმის ნახევარი მსოფლიომ ბოლო 14 წელიწადში აწარმოა და თუ სამყარომ პლასტიკატის წარმოება ამ ტემპით გააგრძელა, 2015 წლისთვის მსოფლიო ოკეანეები კიდევ 12 ტონა პლასტიკით გაივსება.
