აზერბაიჯანში ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები დაინიშნა

აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა 5 თებერვალს მოულოდნელად გამოსცა განკარგულება, რომლის თანახმად საპრეზიდენტო არჩევნები აზერბაიჯანში 11 აპრილს უნდა ჩატარდეს. არადა, საარჩევნო კოდექსის თანახმად, საპრეზიდენტო არჩევნები ოქტობრის მესამე ოთხშაბათს, ანუ 17 ოქტომბერს უნდა ჩატარებულიყო.

ალიევმა ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების დანიშვნის უფლებამოსილება 2016 წლის 26 სექტემბერს ჩატარებული საკონსტიტუციო რეფერენდუმის შემდეგ მიიღო და ეს უფლება ახლა პირველად გამოიყენა.

საარჩევნო კოდექსის თანახმად, ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები კენჭისყრამდე არაუგვიანეს 60 დღით ადრე უნდა დაინიშნოს.

განკარგულების ტექსტში არ წერია, თუ რა გახდა არჩევნების თარიღის შეცვლის მიზეზი.  ამის შესახებ არც რაიმე ოფიციალური განცხადება გაკეთებულა.

პრეზიდენტის მოულოდნელი გადაწყვეტილების ახსნას აზერბაიჯანელები სოციალურ ქსელებში მსჯელობის დროს ცდილობენ.

ანალიტიკური ცენტრი “ატლასის” ხელმძღვანელმა ელჰან შაჰინოღლუმ სამი შესაძლო ვერსია დაასახელა:

•  პრეზიდენტს ეშინია, რომ შემოდგომამდე აზერბაიჯანში, შესაძლოა, სიტუაცია აირიოს, ამიტომ მოვლენებს დაასწრო;

•  არცევნების აპრილში დანიშვნით ალიევმა ოპოზიციას აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობის 100 წლისთავის პომპეზურად აღნიშვნისა და ამ თარიღის საკუთარი პროპაგანდისტული მიზნებისთვის გამოყენების შესაძლებლობა მოუსპო. დამოუკიდებლობის დღე აზერბაიჯანში 28 მაისს აღინიშნება და ამ დღისთვის ოპოზიცია ემზადება.

•  ალიევმა გადაწყვიტა, რომ აზერბაიჯანის საპრეზიდენტო არჩევნები რუსეთისა და სომხეთის საპრეზიდენტო არჩევნებს დაამთხვიოს. ამით ის ცდილობს მაქსიმალურად შეზღუდოს გარე ძალების ჩარევა აზერბაიჯანის საარჩევნო კამპანიაში. მარტსა და აპრილში რუსეთი და სომხეთი  საკუთარი არჩევნებით იქნებიან დაკავებულები და აზერბაიჯანისთვის არ ეცლებათ.

ოპოზიციური მოძრაობა “რესპუბლიკური ალტერნატივას” (რეალ-ი) აღმასრულებელი მდივანი ნატიკ ჯაფარლი კიდევ რამდენიმე ვერსიას ასახელებს:

•   ტექნიკური მიზეზი. პრეზიდენტობის ვადის ხუთიდან შვიდ წლამდე გაზრდის გამო, მომდევნო საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნები თითქმის ერთსა და იმავე დროს  – 2025 წლის შემოდგომას უნდა ჩატარდეს, რაც ტექნიკურად მოუხერხებელი იქნება.

•   აპრილში დასავლეთი მთლიანად რუსეთის საპრეზიდენტო არჩევნების შეფასებით იქნება დაკავებული [რუსეთში საპრეზიდენტო არჩევნები 18 მარტსაა], ამიტომ აზერბაიჯანში არჩევნების დროს გამოვლენილ დარღვევებზე ყურადღების გამახვილების დრო არ ექნება.

•   საარჩევნო თარიღის წინ გადმოწევა, შესაძლოა, უკავშირდებოდეს მოძრაობა “რესპუბლიკური ალტერნატივის” ლიდერის ილგარ მამედოვის სასწრაფოდ გათავისუფლების აუცილებლობას. ალიევს არ უნდა, რომ მომავალ არჩევნებზე კონკურენტად მამედოვი იხილოს. ამჟამად მამედოვს საპრეზიდენტო არჩევნებზე საკუთარი კანდიდატურის წამოყენების უფლება არ აქვს, თუმცა პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ ეს უფლე მას, შესაძლოა, ჰქონდეს.

ფეისბუკის მომხმარებლები კიდევ ორ განსხვავებულ ვერსიას გვთავაზობენ:

•  მოსალოდნელია კომუნალურ გადასახადებზე ფასების მორიგი ზრდა, და პრეზიდენტისთვის მნიშვნელოვანია, რომ ეს არაპოპულარული გადაწყვეტილება არჩევნების შემდეგ მიიღოს და არა მანამდე;

•  უახლოეს მომავალში, შესაძლოა, აზერბაიჯანის ხელისუფლებას ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებით მშვიდობიანი მოლაპარაკებების დროს რაიმე არაპოპულარული გადაწყვეტილების მიღება აიძულო. თუ ეს არჩევნებამდე მოხდა, ალიევი რეიტინგს დაკარგავს.

ასეა თუ ისე, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ პრეზიდენტმა ვადამდელი არჩევნების დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილება დიდი ხნის წინ მიიღო და ეს არ იყო სპონტანური ნაბიჯი.  ამაზე მეტყველებს ის ფაქტიც, რომ მმართველმა პარტიამ “ახალმა აზერბაიჯანმა” უკვე ოფიციალურად გამოთქვა სურვილი, რომ ალიევი მეოთხე ვადით პრეზიდენტად წამოაყენონ. ადრე ალიევის კანდიდატად წამოყენება პომპეზურად – პარტიული ყრილობის დროს ხდებოდა. თუმცა, ამჯერად ყრილობას არ დალოდებიან.

საარჩევნო კამპანია ოფიციალურად 19 მარტს დაიწყება, არჩევნების თარიღამდე ორი თვით ადრე.