აზერბაიჯანი ხხოჯალის ტრაგედიის 25-ე წლისთავს აღნიშნავს  

დღეს, 26 თებერვალს აზერბაიჯანში ყარაბაღის აზერბაიჯანელებით დასახლებულ ქალაქ ხოჯალიში მომხდარი ტრაგედიის ხსოვნის დღეა.

დღეს დილით 40 ათასზე მეტმა ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა ბაქოში გამართულ მსვლელობაში, მათ შორის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა და პირველმა ვიცე-პრეზიდენტმა მეჰრიბან ალიევამ.

ადამიანებს ხელში ეკავათ მსხვერპლთა პორტრეტები, პლაკატები და ტრანსფარანტები, რომლებზეც აზერბაიჯანულ, რუსულ, ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე ეწერა მოთხოვნები – დაისაჯონ ტრაგედიაში დამნაშავე პირები და მიეცეს საერთაშორისო შეფასება ამ მოვლენებს.

აზერბაიჯანული მხარის ვერსია მომდარის შესახებ:

1992 წლის 25 თებერვლიდან 26-მდე შეიარაღებულმა სომხურმა რაზმებმა მძიმე ტექნისკისა და ყარაბაღში დისლოცირებული ყოფილი საბჭოთა ჯარის 336-ე მოტომსროლელთა პოლკის სამხედრო მოსამსახურეების მონაწილეობით შეტევა მიიტანეს და დაიპყრეს აზერბაიჯანელებით დასახლებული ქალაქი ხოჯალი. ეს ოპერაცია საშინელ ტრაგედიად იქცა, ასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და ყარაბაღის ომის ერთ-ერთ ყველაზე სისხლიან ფურცლად ჩაიწერა.

სომხური მხარის ვერსია მომხდართან დაკავშირებით:

სერჟ სარგსიანმა, დღეს მოქმედმა სომხეთის პრეზიდენტმა, ბრიტანელ ჟურნალისტ თომას დე ვაალთან ინტერვიუში განაცხადა:

„ხოჯალიმდე აზერბაიჯანელები ფიქრობდნენ, რომ ჩვენთან ხუმრობა შეიძლებოდა, რომ სომხებს სამოქალაქო მოსახლეობაზე ხელის აღმართვა არ შეეძლოთ. ჩვენ ამ [სტერეოტიპის] დანგრევა შევძელით. აი, რა მოხდა. და კიდევ ის უნდა გავითვალისწინოთ, რომ იმ ბიჭებს შორის  ბაქოდან და სუმგაითიდან გამოქცეულები იყვნენ“.

მსოფლიოს ათზე მეტი ქვეყნის პარლამენტებმა და აშშ-ის 20-ზე მეტი შტატის  საკონონმდებლო ორგანოებმა ჰოჯალის მოვლენები გენოციდის აქტად შეაფასეს.

საერთაშორისო უფლებადამცავმა ორგანიზაცია Human Rights Watch-მა ტრაგედიასთან დაკავშირებით საკუთარი გამოძიება ჩაატარა. ანგარიშში მოვლენები შემდეგნაირადაა გადმოცემული:

მოსახლეობის ჯგუფი, რომელსაც ორი ათეული უკან დამხევი დამცველი ახლდა, ქალაქიდან გარბოდა მას შემდეგ, რაც ის სომხეთის შეიარაღებულმა ძალებმა დაიპყრეს. როდესაც მათ აზერბაიჯანის საზღვარს მიაღწიეს, ისინი სომხურ შეიარაღებულ საგუშაგოს გადააწყდნენ, სადაც უმოწყალოდ ჩაცხრილეს.

მეორე, მოსკოვში არსებული სამართალდამცავი ორგანიზაციის  „მემორიალის“ ანგარიშში  ნათქვამია:

მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის ოფიციალური თანამდებობის პირებისა და შეტევის მონაწილეების თქმით, შეტევის დაწყებამდე ხოჯალის მოსახლეობა გააფრთხილეს, რომ უკან დასახევად შექმნილი იყო „ჰუმანიტარული კორიდორი

თუმცა, ის პრები, რომლებიც ამის შესახებ იტყობინებოდნენ, არ გამორიცხავდნენ, რომ მოსახლეობის დიდ ნაწილს შეიძლებოდა ვერც კი გაეგონა ცნობა „თავისუფალი კორიდორის“ შესახებ – სროლისა და ხმის გამაძლიერებლების დაბალი სიმძლავრის გამო“.

Human Rights Watch წერს, რომ გამოკითხული მოწმეებიდან არავინ იცოდა იმ კორიდორის არსებობის შესახებ, რომლის გავლითაც ქალაქის დატოვება  შეიძლებოდა.

[yes_list]

• მსხვერპლის ზუსტი რაოდენობის შესახებ დღემდე არ არსებობს საერთო აზრი. აზერბაიჯანული მხარის ოფიციალური სტატისტიკის მიხედვით, სომხური შეიარაღებული ფორმირებების მოქმედებების შედეგად ქალაქში მყოფი 3 ათასი ადამიანიდან მოკლულია 613, მათ შორის – 106 ქალი, 63 ბავშვი და 70 მოხუცი. 487 მშვიდობიანი მოქალაქე მძიმედ დაიჭრა, 1,275 ადამიანი ტყვედ ჩავარდა, 197-ის ბედი აქამდე უცნობია. სრულად განადგურდა რვა ოჯახი. ბრიტანელი ჟურნალისტი თომას დე ვაალი ყველაზე უფრო სანდოდ მიიჩნევს აზერბაიჯანის საპარლამენტო კომისიის მიერ გამოქვეყნებულ ციფრს, კერძოდ – 485 დაღუპული (გზადაგზა გაყინულების ჩათვლით).

• სომხური მხარის დანაკარგები უმნიშვნელო იყო. რუსული „ნეზავისიმაია გაზეტას“ინფორმაციით, ხოჯალის აღების დროს მოკლულია 7 სომეხი, და კიდევ 20 – დაჭრილი. სომხური მხარის სხვა ინფორმაციით, იმ დღეს დაიღუპა 10-12 ადამიანი.

• ხოჯალის ტრაგედია აზერბაიჯანში ხელისუფლების გამოცვლის საფუძვლად იქცა. 1992 წლის 6 მარტს რესპუბლიკის პირველი პრეზიდენტი აიაზ მუტალიბოვი იძულებული გახდა, გადამდგარიყო.

[/yes_list]

სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები, ტერმინები და პოზიცია მთლიანად ავტორს ეკუთვნის და, შესაძლოა, რედაქციის აზრს არ ემთხვეოდეს