Abxaziya: niyə həkimlər koronavirus xəstələrini müalicə etmək istəmir?
Abxaziyada koronavirus xəstələrinin müalicə olunduğu xəstəxanada növbətçi həkim çatışmır. Yoluxma hallarının kəskin artması fonunda tibb işçilərinin üzərinə düşən yük də çoxalıb. Koronavirus mərkəzində həkimlərin iş növbəsi könüllülük əsasında təşkil edilir. Amma hakimiyyətdən bildirilir ki, həkimlərin çoxu imtina edir.
Müxtəlif səbəblər gətirirlər – kiminsə sağlamlığı və ya cari işi imkan vermir, kimisə ağır şərtlər və yoluxma təhlükəsi qorxudur. Həkimlər müdafiə olunmayıb – ictimai fəallar bildirirlər.
İyulun 22-dən sonra Abxaziyada epidemiyanın “ikinci dalğası” başlayıb. Əgər martdan iyula qədər, “birinci dalğa” vaxtı 39 nəfər koronavirusa yoluxmuşdusa, son iki ay ərzində onların sayı 878 nəfərə çatıb. Yoluxanlardan 240 nəfər sağalıb, 7 nəfər ölüb.
Bununla yanaşı koronavirusun müalicə olunduğu yeganə şöbə Qudaut Şəhər Xəstəxanasının İnfeksion Şöbəsinin bazasında təşkil olunub. Sentyabrın 19-a olan məlumata əsasən, covid mərkəzində 81 nəfər müalicədədir, onlardan 6 nəfərinin vəziyyəti ağır, 13 nəfərin vəziyyəti isə orta ağırdır.
Pandemiyanın ikinci dalğasının başlanğıcında Səhiyyə Nazirliyi Abxaziyanın tibb işçilərini koronavirus mərkəzində növbələrə yazılmağa çağırıb, amma indiyə qədər mütəmadi briqadalar təşkil etmək mümkün olmayıb. Abxaziyanın müxtəlif klinikalarının həkimləri orada növbə ilə işləyirlər.
Qudautda növbələr orta hesabla 7 gün davam edir, bu zaman həkimlər və tibb bacıları xəstəxana ərazisini tərk etmirlər, daha sonra isə özünütəcrid rejiminə gedirlər. Əvvəlcə özünütəcrid 14 gün davam edirdi, daha sonra isə bu müddət qısaldıldı, çünki ciddi həkim çatışmazlığı yaşanır.
Növbətçi briqadalar həkimlərdən hansının tapılmasından və növbəyə getməyə hazır olmasından asılı olaraq kor-təbii təşkil olunur.
Koronavirus mərkəzində həkimlər “müharibə şəraitindədir”
Astamur Quniya Suxum Şəhər Xəstəxanasının Uroloji Şöbəsinin rəhbəridir. O, ilk dəfə koronavirus mərkəzində iki həftə əvvəl növbətçi olub, bir həftə işləyib, sonra bir həftə özünütəcrid rejimində qalıb.
O, Qudaut xəstəxanasında işlərin necə təşkil olunduğu haqda danışıb. Onun növbəsində şöbədə üç həkim və iki tibb bacısı, daha iki həkim və üç tibb bacısı isə reanimasiyada olub.
“Həmin vaxt şöbədə 24, reanimasiyada isə 14 xəstə vardı. Hər səhər həkim baxışı ilə başlayır. Dezinfeksiya briqadası mənə kostyum geyindirir, onu isə düzgün geyinməyi bacarmaq lazımdır. 24 xəstənin hamısına baş çəkirsən, temperaturunu, oksigenasiyanı (qanın oksigenlə qidalanmasını) yoxlayırsan. Onlara diqqət yetirmək, əhvallarını yüksəltmək də vacibdir, onlar psixoloji cəhətdən çox əzgindirlər”.
“Onlar belə çox olanda isə bu, xeyli vaxt alır, azı üç saat bu kostyumda olursan. Əlbəttə, asan deyil, çox istidir, respiratorla nəfəs almaq çox çətindir, hər şey hermetik bağlanıb, həm kostyum, həm eynək dərhal içəridən tərləyir, heç nə görmək mümkün deyil, güclə yeriyirsən”.
Onun sözlərinə görə, növbə zamanı tibb bacılar üçün daha çətin olur – onlar bəzən beş saat kostyumu çıxarmadan fasiləsiz xəstələrlə məşğul olurlar: “Növbə zamanı tibb bacıları bir-iki dəfə huşlarını itiriblər, onları özlərinə gətirib yenidən işə göndərirdilər”. Əvəzləməyə adam çatmayan reanimatoloqların vəziyyəti də çox ağırdır – onun sözlərinə görə, bir həkim koronavirus mərkəzində 15 gün fasiləsiz işləyib.
“Baxışdan sonra çıxırsan, dezinfektorlar səni təmizləyir, sonra kostyum çıxarılır, sən özün heç nəyə əl vurmursan, gedirsən duşa və axşam yenə hər şey başdan başlayır. Əgər yeni xəstə gətirilirsə, gün ərzində kostyumu üç dəfə də geyinib, çıxara bilərsən. Axşam hesabatları doldurursan, sonra üç saat yatırsan və səhər baxışına gedirsən. Mən orda olanda heç telefona da yaxınlaşmırdım, sadəcə vaxt olmurdu”, – Astamur danışır.
Astamurun sözlərinə görə, reanimatoloqlardan biri həkimlərin ağır oksigen balonlarını daşımalı olduqlarını biləndə işləməkdən imtina edib – xəstəxanada hələlik mərkəzi oksigen təminatı sistemi yoxdur.
“Amma bizimkilər arasında şikayətlənən yoxdur, hamı anlayır ki, müharibə vəziyyəti kimidir, çıxış yolu yoxdur, işləmək lazımdır”, – Astamur deyir.
Avqustda abxaziyalı həkimlərin köməyinə Rusiyadan həmkarları gəlməyə başlayıb – rusiyalı həkimlərdən ibarət briqada yerlilərin işlədiyi eyni prinsiplə işləyirlər.
Həkimlər niyə imtina edir?
Həkimlərin koronavirus hospitalında işləmək istəmədiyi haqda cəmiyyət arasında çoxdan danışılırdı. Amma ilk dəfə bu problemi açıq şəkildə İctimai Palatanın (Abxaziya prezidenti yanında məşvərət orqanı) sentyabrın 16-da keçirilən iclasında səhiyyə nazirinin müavini Tengiz Vardaniya qaldırıb. O, tibb işçilərinin gah yaşlarına, gah ailə vəziyyətlərinə istinad edərək Qudaut xəstəxanasına getməkdən imtina etdikləri haqda danışıb.
“Əgər bizim hər biri bir həftə işləyən dörd yox, səkkiz-doqquz briqadamız olsa, o zaman onlar daha çox dincələr və koronavirus mərkəzinə daha az gələrlər”, – nazir müavini koronavirus xəstələri ilə işləyən həkimlərin çox olmasının vacibliyini izah edib. Amma onun sözlərinə görə, həkimlərlə apardığı danışıqlar uğurlu olmayıb.
Biz Qudauta növbəyə getmək istəmədiyini etiraf edən və öz arqumentləri haqda danışan bir həkim tapmadıq. Bəziləri prinsipcə, həmkarlarının qınağına tuş gəlməkdən çəkindiyi üçün bu haqda danışmağa utanır, digərləri yəqin hakimiyyəti açıq tənçqid etmək istəmir.
İctimai Palatanın elə həmin iclasında veteran həkim Qunda Ceniya abxaziyalı həkimləri dəstəkləyib. Onun sözlərinə görə, tibb işçiləri özlərini müdafiə olunmuş hiss etmir, Səhiyyə Nazirliyindən və Sanitar Epidemioloji Mərkəzdən incikdirlər – bu qurumlar vəziyyətin nəzarət altında olduğunu bəyan edir, halbuki bu, həqiqətə uyğun deyil.
O, avqustun 7-də baş verən hadisəni xatırlayıb. Suxum Şəhər Xəstəxanasının Kardiologiya Şöbəsinin xəstəsi koronavirus testi gec götürüldüyü üçün xəstəxananın tibb işçilərini və həkimlərini, o cümlədən də baş həkimini yoluxdurub.
“Siz Qudautda təhlükəsiz olduğunu deyəndə bunu biz də bilirik, onlar çox yaxşı təzhiz olunublar, amma həkimlər hansı şəraitdə işləyir, məsələn, Respublika Xəstəxanasında, hansı yoluxma təhlükəsi altındadırlar?”, – Qunda Ceniya Səhiyyə Nazirliyinin nümayəndəsindən soruşub.
İctimai fəal Liana Kvarçeliya isə koronavirusa yoluxan və heç kim kömək etmədiyi üçün özü müstəqil şəkildə özünütəcrid rejimində qalmaq üçün ev axtaran kardioloq həkimin nümunəsini xatırladıb.
“Kimsə bu işi görməlidir”
Həkim Astamur Quniya bildirib ki, həkimlərin növbəyə çıxmaqdan imtina etdiyi hallar haqda eşidib, amma özü belələri ilə rastlaşmayıb. Bu həkimlərin arqumentlərinin nədən ibarət olduğu haqda sualın cavabında Astamur deyib ki, onların bəzilərinə yaşlarına görə bu iş tövsiyə olunmur, bəzilərini əsas işində əvəz edəcək başqa həkim yoxdur, bəzilərinin ailə vəziyyəti imkan vermir, məsələn, əgər qadın həkimlərin balaca uşaqları varsa və onları tapşıracaq kimsələri yoxdursa, ya da evdə qulluğa ehtiyacı olan qocalar varsa.
“Digər səbəbləri, məsələn, yoluxma qorxusu və ya ağır işdən çəkinməyi isə mən anlamıram. Kostyumlar, dezinfeksiya, marşrutlaşdırma, Qudautda bütün bunlar tam qaydalara uyğun təşkil olunub, tibb personalından heç kim bircə dəfə də olsun yoluxmayıb. Bəli, iş asan deyil, amma kimsə bu işi görməlidir axı”, – Astamur deyir.
Məqalədə təklif edilən terminlər, toponimlər, fikir və ideyalar JAMnews və ya ayrı-ayrı əməkdaşlarının fikir və ideyaları ilə üst-üstə düçməyə bilər. JAMnews məqaləyə yazılan təhqir, təhdid, zorakılığa çağırış kimi dəyərləndirilə bilən və ya başqa səbəbdən qeyri-etik sayılan şərhləri silmək haqqını özündə saxlayır.
