Gürcüstan “açılmağa” tələsmir. Bu, iqtisadiyyata necə təsir edəcək?
Niyə hökumət iyulun 1-dən ölkə sərhədlərini və turizm mövsümünü açmaq vədinə əməl etmədi? Ehtimal olunur ki, Kutaisidə Wizzair loukoster şirkətinin bazasının bağlanması bunun nəticələrindən biridir, bu da Gürcüstan iqtisadiyyatına və çox sayda vətəndaşla əhəmiyyətli dərəcədə ziyan vuracaq.
İyulun 8-də hökumət sərhədləri ancaq Avropa İttifaqının beş ölkəsinin vətəndaşları üçün açdığını elan edib. Amma bu ölkələrin seçimi suallar doğurur. Faktiki olaraq turizm mövsümünün bərpasına olan ümidlər əbəsdir.
JAMnews-a müsahibələrində Gürcüstan parlamentinin müxalif “Avropa Gürcüstanı” fraksiyasından olan deputatı Giorgi Kandelaki və iqtisadçı Zviad Xorquaşvili Gürcüstan sərhədlərinin bağlanmasını və ümumilikdə hökumətin böhran əleyhinə siyasətini müzakirə edirlər.
Niyə Gürcüstanı tam “açmırlar”?
Gürcüstan hökuməti planlarını dəyişib. Hökumət Gürcüstanın iyulun 1-dən sərhədlərini açacağını və pandemiyadan sonra beynəlxalq turizmi bərpa edən “dünyanın ilk ölkəsi” olacağını elan etsə də, deyilən tarixə bir neçə gün qalmış öz qərarını dəyişərək sərhədlərin açılışını bir ay ertələdi.
Bu, sərhədlərin açılmasına və turizm mövsümünün açılmasına ümid edənləri məyus edib. Xaricdə oxuyan və işləyən Gürcüstan vətəndşaları artıq aldıqları biletləri itiriblər. Turizm mövsümünə hazırlıqlara pul xərcləyənlər ziyan çəkiblər.
• Şərh: Gürcüstanda loukosterlərin əks-inqilabı
• Gürcüstan turizmi yenidən inkişaf etdirir?
Gürcüstanda tələbatın yüksək olduğu Wizzair şirkəti 2021-ci ilin mayına qədər demək olar ki, əksər reysləri təxirə salıb.
Amma artıq iyulun 8-də Gürcüstan hökuməti elan edib ki, Avropa İttifaqının beş dövləti – üç Baltikyanı ölkə, Fransa və Almaniya vətəndaşları üçün sərhədlərini açır. Bu ölkələrdən mütəmadi reyslərin açılması üçün danışıqlar aparılır.
Bundan bir gün öncə maliyyə naziri İvane Maçavariani çox sayda turistin Gürcüstana ziyan vura biləcəyi ilə bağlı qəribə bəyanat səsləndirib.
Deputat Giorgi Kandelaki deyir ki, hakimiyyətin belə ziddiyyətli və qeyri-ardıcıl davranışının rasional səbəblərini görmür.
Onun sözlərinə görə, ölkə iqtisadiyyatına ən böyük ziyanı qeyri-müəyyənlik vurur:
“Biznes qeyri-müəyyənliyi sevmir… Hökumət elə ziddiyyətli siqnallar verir ki, biznesi pessimist ssenariyə keçməyə və işçiləri işdən çıxarmağa məcbur edir.
Bu kütləvi işdən azad edilmə indi çoxalmaqdadır. Qeyri-müəyyənlik nə qədər çox olacaqsa, bir o qədər çox insan işini itirəcək.
Ancaq bu gün bir oteldə 80 nəfər işdən azad edilib. Mənimlə120 nəfəri artıq işdən çıxarmış biznesmen əlaqə saxlamışdı, artıq böyük dalğa başlayıb. Bəli, bir çox insanlar onsuz da öz iş yerlərini itirəcəkdilər, amma bu qeyri-müəyyənlik iş verənləri daha çox insanı işdən çıxarmağa məcbur edir”.
İqtisadçı Zviad Xorquaşvili də deyir ki, maliyyə nazirinin və hökumətin mövqeyini anlamır:
“Hər şey sadədir. Ölkəyə nə qədər çox turist gələcəksə, bir o qədər çox valyuta axını olacaq. Bu, əəlbəttə ki, iqtisadiyyat üçün yaxşıdır. Sərhədlər nə qədər çox bağlı qalsa, ölkə üçün bir o qədər pisdir”.
Onun sözlərinə görə, bunu sadə misal da təsdiqləyir – mayın ortasında iqtisadçılar Gürcüstan iqtisadiyyatında 2020-ci ildə 4 faizlik enmə proqnozlaşdırırdılar. Amma iyunun sonunda TBC Capital-ın tədqiqatına əsasən, artıq 5 faizlik enmə proqnozlaşdırılırdı, üstəlik o vaxt hələ ehtimal edilirdi ki, iyulun 1-də sərhədlər açılacaq. Bu tədqiqata görə turizmin azalması artıq 75 faiz proqnozlaşdırılıb (maydakı 65 faizlik proqnozla müqayisədə).
“Baxın, iqtisadiyyatda gözlənilən enmə göstəricisinin cəmi 1 faiz artması turizmdən gözlənilən gəlirlərin 10 faizlik göstərici ilə azalmasına gətirib çıxarıb… İstənilən ləngimə (sərhədin açılmasının), hətta bir günlük olsa belə, minlərlə iş yerinin itirilməsi deməkdir. Minlərlə yoxsulluq həddinin üstündə olan insanın artıq yoxsullaşması deməkdir”, – Xorquaşvili deyir.
Böhranın fəsadlarını necə azalqmaq olar?
Zviad Xorquaşvili hökumətin hazırladığı vətəndaşlara yardım və iqtisadiyyatın stimullaşdırılması planını gecikmiş və az səmərəli hesab edir.
“Yüz minlərlə insan köməksiz qalıb. Eyni zamanda, necə deyərlər, iqtisadi stimullaşdırma üçün atılan addımların bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Kreditlərə subsidiya ayrıldığı, amma müəssisələrin yenidən qazanması üçün heç bir şey edilmədiyi halda… Eyni zamanda dərhal yardıma ehtiyacı olmayanlara, məsələn, əmlak sektoruna yardım edildiyi halda. Üstəli bu zaman onları hələ koronavirusdan əvvəl tətbiq edilən ziyanlı tənzimləmələrdən də azad etmirsən”, – onun fikrincə, hökumətin böhran əleyhinə siyasəti belə görünür.
Onun sözlərinə görə, “bu, heç bir iqtisadi səmərə verməyəcək boş yerə pul xərcidir”.
Əsas edilməsi lazım olan şey vergilərin və biznes, o cümlədən də bank sahəsi üçün sərt tənzimləmələrin azaldılmasıdır. Əgər bu edilməzsə, böhran dərinləşəcək – Xorquaşvili hesab edir.
Giorgi Kandelaki həmçinin hesab edir ki, vergiləri azaltmaq və daha əəvvəl tətbiq edilən tənnzimləmələri ləğv etmək lazımdı.
“Bəlkə kimsə izah edə ki, niyə Tbilisidə takksi məhz ağ olmalıdır, üstəlik də indi beləböhran vəziyyətində?Yəni sizin maşınınız yaşıldırsa, siz kənarda qalacaqsız”, – Kandelaki misal gətirir.
Həmçinin onun sözlərinə görə, bankomatlardan kredit verilməsini məhdudlaşdıran tənzimləmələr də ləğv edilməlidir. O cümlədən də, iqtidar partiyasına yaxın olan developerlərin stimullaşdırılması, çünki burada korrupsiya riski yüksəkdir.
“İnsanların özlərinin hətta verginin azaldılması sayəsində qənaət edilən kiçik məbləğlərdəndə ən kəskin problemlərin həlli üçün istifadə etmək imkanı olmalıdır.
Pensiya fondu ləğv edilməlidir bə ya ən azı insanlara seçim imkanı verilməlidir ki, ya orada öz vəsaitlərini saxlasınlar, ya da özləri istədikləri kimi istifadə etsinlər”, – Kandelaki hesab edir.
