Gürcü milyardçı vətəndaşların borclarını ödəyəcəkmi?

Noyabrın 19-da Gürcüstanın baş naziri Mamuka Baxtadze hökumətin bankların “qara siyahısı”nda olan 600 min vətəndaşın borclarının silinməsini nəzərdə tutan yeni təşəbbüsünü təqdim edib. Ümumilikdə borcun məbləği 1,5 milyard lari (təxminən 560 milyon dollar) təşkil edir. Nəzərdə tutulur ki, borclar ilin axırına qədər silinəcək – onları hakim “Gürcü arzusu” partiyasının lideri Bidzina İvanişviliyə məxsus Kartu fondu alacaq.

Kimin borclarını və necə siləcəklər?

1). Ancaq fiziki şəxslərin borcları silinəcək.

2). Kreditin məbləği 2 min laridən (təxminən 750 dollar) çox olmamalıdır.

3). Ancaq il ərzində kredit verməyənlərin borcları silinəcək.

•Noyabrın 28-də Gürcüstan prezidentini seçəcək. Bu seçkilər barədə bilməli olduğumuz hər şey.

•Niyə gürcü siyasətçiləri banklarla mübarizə aparır?

       4). Proqram təmin edilmiş kreditlərə (lombard, ipoteka və s.) aid edilmir

5). Proqram ancaq onda iştirak etməyə razılıq verən bank və mikro-maliyyə təşkilatlarına aiddir. Hakimiyyət və “Kartu” fondu hələlik ən iri onlayn kredit şirkəti olan “Vivus.ge” ilə razılığa gələ bilməyib, beləliklə də onun müştərilərinə hələlik borclarının silinməsinə ümid etməyə dəyməz.

6). Bütün meyarlara cavab verildiyi halda bütün kreditlər “sıfırlanacaq”. Deyək ki, əgər kiminsə hərəsi 500 larilik dörd krediti varsa, dördü də silinəcək.

Bu o demək deyil ki, borclu “qara siyahı”dan silinəcək və onun yenidən təmiz kredit tarixçəsi olacaq. Kreditlərin “sıfırlanmasına” baxmayaraq, onlar haqqında qeydlər bankların məlumat bazalarında 5 il müddətində qalacaq və o, bütün maliyyə institutları üçün açıq olacaq. Deməli bu cür müştərilərə yeni kredit almaq çətin olacaq.

•Gürcüstanda hər beş ailədən birində yemək borc alınan ərzaqlardan hazırlanır

•Gürcüstan vətəndaşları kasıblayıb

•Gürcüstanda prezident seçkilərinə bir aydan az vaxt qalıb – lider əhalidən daha bir şans istəyir

Eyni zamanda proqramın əsas müsbət cəhətlərindən biri ondan ibarətdir ki, borclular bundan sonra çəkinmədən maaşların bank kartlarına ödəndiyi yerlərdə işə düzələ bilərlər. Bank artıq bu pulu ödənməyən kredit əvəzinə kartdan çıxarmayacaq.

Dekabrın 3-də Maliyyə Nazirliyinin xüsusi internet səhifəsi işə düşəcək, burada vətəndaş özünün kredit tarixçəsini yoxlaya və borcların silinməsi proqramı haqda daha çox detal öyrənə biləcək.  

Borcları niyə silirlər? hakimiyyətin arqumentləri

“İfrat borc”la mübarizə yeni proqram haqqında məlumat verən baş nazirin gətirdiyi əsas arqument oldu. Borcluların ödəyə bilmədiyi borclardan söhbət gedir ki, buna görə də onların maliyyə vəziyyəti, yaşayış şəraiti pisləşir və onlar iqtisadi həyatda demək olar ki, iştirak edə bilmirlər.  

Son zamanlar hakimiyyət tez-tez bildirir ki, Gürcüstan əhalisinin həddən artıq çox borcu yığılıb, buna görə məsuliyyəti də böyük faizlə “məsuliyyətsizcəsinə çox” kredit paylayan banların üzərinə qoyur. Hökumət bununla kreditlərin verilməsini məhdudlaşdıran yeni tənzimləyiciləri tətbiq etməklə mübarizə aparmağa çalışır. O cümlədən, banklardan müştərilərin maliyyə vəziyyətinin daha ətraflı öyrənilməsi tələb ediləcək.

Yeni qaydalar noyabrın 1-də qüvvəyə minməli idi, amma hardasa gələn ilə qədər təxirə salınıb.

Yoxsulluq

Gürcüstanda yoxsulluğun artımının səbəblərindən birinin “həddən artıq çox borcların” olduğunu hələ yazda, siyasətə qayıdandan sonra “Gürcü arzusu”nun lideri Bidzina İvanişvili bildirib.

Baş nazir Baxtadze də qeyd edib ki, Rusiya işğalından sonra Gürcüstanda iki saylı problem yoxsulluqdur ki, borcların “sıfırlanması” onun qarşısını almağa kömək edəcək.

O bildirib ki, proqrama düşəcək insanların 150 nəfəri sosial təminatsız insanlardır.   

Maliyyə naziri İvane Maçavariani bildirir ki, borcların “sıfırlanması” yeni kreditlərin verilməsinin məhdudlaşdırılması ilə birlikdə yoxsulluğu azaltmağa kömək edəcək.

İvanişvili nəyə pul verir

Razılaşmada mərkəzi rolu Bidzina İvanişviliyə məxsus “Kartu” fondu oynayır. Maliyyə institutları ilə danışıqları hökumət aparıb, banklara pulu isə fond öz vəsaitindən ödəyəcək.

Hökumət nümayəndələri xəyriyyəçilik etmək istəyən “Gürcü arzusu”nunu liderinin rolunu xüsusilə vurğulayıb.   

Eyni zamanda müxalifət və qeyri-hökumət sektoru burda siyasi motiv görüb.

İqtisadçılar isə qeyd edir ki, qaytarılmayan kreditlərin payına görə məhz İvanişvilinin “Kartu” bankı Gürcüstanın bütün bankları arasında liderdir — 815 milyon larilik kredit portfelinin 35 faizini məhz qaytarılmayan kreditlər təşkil edir. Yəni İvanişvilinin bankının özü də proqramın əsas benefisiarisidir.

“Biz daha böyük qara siyahı əldə edəcəyik”. Ekspert fikri

Hökumətin bu təşəbbüsünə bir çox ekspertlər də tənqidi yanaşdılar. Ekspert Giya Xuxaşvili qeyd edib ki, bu aksiya “Məsuliyyətsizlik sindromuna” gətirib çıxaracaq.

“Biz daha böyük qara siyahı əldə edəcəyik. Borcları ödənilən insanlar dərhal qaçıb yeni kreditlər götürəcək, vicdanlı ödəyicilər isə ödəməni dayandırıb, növbəti siyasi böhranı gözləmək üçün stimul əldə edəcək. Bütün bunlar iqtisadiyyata böyük zərər yetirir”, – Xuxaşvili deyir.

İqtisadçı Zviad Xorquaşvili hesab edir ki, İvanişvili fondunun proqramında iştirak seçkiqabağı populist fənddir və nəticədə bu borclar dövlət və büdcənin üzərinə ağır yük kimi düşəcək:

“Əslində hamı çox gözəl anlayır ki, İvanişvili öz cibindən bir sent belə ödəməyəcək. O, bunu heç vaxt etməyib. Çox güman ki, xərclənən pulları ya özəl biznes, ya da dövlət büdcəsi kompensasiya etməli olacaq”.

“Bu, seçicilərin satın alınmasıdır”

Prezident seçkilərinin ikinci turuna 9 gün qalmış 600 min vətəndaşın borcunun silinməsi barədə elanın verilməsi kobud qanun pozuntusudur, – qeyri-hökumət təşkilatları belə hesab edir.  

“Borcların silinməsi ilə bağlı təşəbbüs yəqin ki, miqyasına görə misli görünməmiş seçicilərin satın alınması təşəbbüsüdür”,  — üç ən nüfuzlu QHT olan “Gənc Hüquqşünaslar Assosiasiyası”, “Beynəlxalq şəffaflıq-Gürcüstan” və “Ədalətli seçkilər”in bəyanatında deyilir.  

“Əsası odur ki, İvanişvili 2012-ci ildəki kimi xalqı aldadır və deyir ki, yoxsulluğa qalib gələcək. Əslində isə onun bütün addımları və siyasəti onu daha da dərinləşdirir”, – Bokeriya belə hesab edir.

Əsas müxalif partiya olan, namizədi ikinci turda iştirak edən “Vahid Milli Hərəkat”da deyirlər ki, hökumət onların planlarını “oğurlayıb”, çünki borcların silinməsi Milli Hərəkatın seçkiqabağı vədi olub.

Eyni zamanda Vaşadzenin qərargahında bildirirlər ki, hakimiyyətin vədləri dumanlıdır və ancaq seçicilərin cəlb edilməsinə istiqamətlənib.

Politoloq Giya Nodia özünün “Facebook” səhifəsində yazır ki, hakimiyyət namizədinin məhz birinci turda uduzduğu üçün bu addımı atıb və indi “Gürcü arzusu” ayaqda qalmağa çalışır:

“Yaxşını da görmək lazımdır: ağır yükdən azad olunan 600 min nəfəri təbrik edərik. Ölkəni təbrik edərik, çünki bu yük büdcənin üzərinə düşməyib. İqtisadiyyatı təbrik edərik, yəqin ki, ifrat borc probleminin aradan qaldırılması (müvəqqəti olsa da) ona faydalı olacaq. Nəticə çıxaraq: milyardçı İvanişvili ancaq ona səs verilməyəndə insanlara kömək üçün pul xərcləyir. Ona səs verilən müddətdə (və ya səs veriləcəyinə ümid edəndə) heç nə xərcləməyib. Bir daha təkrar edək: siz ona birinci turda səs versəydiz, borclar silinməzdi. [Onun namizədinə] səs vermədiyinizə görə siliblər. Bunu gələcək üçün yadda saxlayın”.

Hakimiyyət nümayəndələri isə yekdilliklə bildirirlər ki, borcların silinməsi “sırf təsadüfi olaraq” seçkilərin ikinci turu ilə üst üstə düşüb, proqram isə əvvəlcədən planlaşdırılıb.