“Qarabağa qayıdıb, orada musiqi məktəbi açacağam, uşaqlar da Bakıda konsert verəcək”

Tahir İbişev əslən ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın nəzarəti altına qayıdan Füzuli rayonundandır.

“Ata evimiz Horadiz qəsəbəsində idi. Bir az aralıda, Pirəhmədli kəndində isə ata babam və nənəm yaşayırdı. Tətildə onlara gedirdik. O yerlə uşaqlığımın ən xoşbəxt və ən qorxulu xatirələri bağlıdır.

Həyətdə yekə, qollu-budaqlı armud ağacı vardı, ona yellənçək bağlanmışdı, bizi yellədərdilər, elə bilərdik göyə qədər çatırıq. Həyəcanlanardıq. Hər gecə əsrarəngiz, heyrətləndirici səsləri dinləyərdim. Hətta araba təkərlərinin cırıltısı da xüsusi bir şey kimi gələrdi”.

Tahir əslən Füzuli rayonundandır. Ailəsi 1993-cü ildə rayon Ermənistanın nəzarəti altına keçdikdən sonra Bakıya köçüb.

“Müharibə başlayanda mənim beş-altı yaşım vardı, amma nə baş verdiyini artıq başa düşürdüm. Anlamamaq çətin idi – hərbi vertolyotlar başının üstündə uçur, atəş səsləri eşidilir. Biz əsgərlərdən patron istəyirdik, bir qucaq yığmışdıq, cırıq rezin topun içində saxlayırdıq. Bəzən güllələri gilizlərin içindən çıxarırdıq, barıtını boşaldır, heyranlıqla yandırırdıq. Barıt qoxusu bizə əzilmiş yaşıl otun qoxusu qədər doğma və xoş gəlirdi. Həmin yay biz yenə babamgilə getmişdik və bir dəfə atışmaya düşdük. Sağ qalmağımız möcüzə oldu. Pirəhmədli ilə bağlı ən qorxulu xatirəm də budur. İndi həmin kəndi xatırladığım zaman qarışıq hisslər keçirirəm”.

1994-cü ildə Azərbaycan Füzuli rayonunun bir hissəsi üzərində nəzarəti ələ aldı və Horadiz qəsəbəsində yaşamaq nisbətən təhlükəsiz olduğu üçün sakinlər geri qayıda bildi. Amma Pirəhmədli kəndi də daxil olmaqla rayonun şimal-qərb hissəsi Ermənistan silahlı qüvvələrinin nəzarətində qaldı. 

1997-ci ildə Tahir də yenidən Horadizə gəlib.

“Qəsəbəyə böyük ziyan dəymişdi və həmin vaxt tədricən bərpa olunmağa başlamışdı. Böyük qardaşımla ora gələndə 12 yaşım vardı. O məni düzənlik bir əraziyə gətirdi, əlimə bel verib, nə etmək lazım olduğunu dedi. Mən nə üçün lazım olduğunu anlamasam da, sakitcə qazmağa başladım, sonra soruşdum:

– Biz niyə burda işləyirik? Gedək evə.

– Evimiz elə buradır, – o dedi.

Ancaq onda anladım ki, həmin bu yerdə əvvəl bizim bağımız vardı, möhtəşəm əriklər, narlar və çoxlu başqa meyvə ağacları yetişirdi. Onlardan heç nə qalmayıb. Bir az aralıdakı isə müharibə vaxtı demək olar kül olana qədər yanmış evimizin xarabalığı idi. Qəsəbəni ən son tərk edən insanlar danışırdılar ki, bizim ev tərəfdən atışma səsi gəlirmiş. Əslində isə uşaqlıqda topladığımız patronlar partlayırmış.

Dağıntılar arasında mən köhnə oyuncaqlarımı yanmış halda tapdım.

Uşaqlıqda biz hər axşam atamızı işdən gözləyərdik, ailəlikcə yemək yeyərdik, öz bacarıqlarımızı valideynlərimizə nümayiş etdirərdik və əvəzində tərif alardıq. Nəsillər elə bu cür doğmalaşır – valideynlər uşaqlarının hansısa bacarıqlarını və istedadlarını görürlər və onları inkişaf etdirməyə başlayırlar, uşaqlar isə beləcə cəmiyyətdə öz yerlərini, mədəni əsaslarını və həyatdakı məqsədlərini tapırlar.

Amma ailə öz mədəni mühitindən, öz icmasından, adət etdiyi həyatdan qopmuş olanda və ancaq sağ qalmaq haqda düşünmək məcburiyyətində qalanda hər şey məhv olur.

Təəssüf ki, 19-cu əsrin əvvəllərindən qarabağlılar tez-tez öz doğma torpaqlarını tərk etməli olur. Bu da mədəniyyət sahələrinin və Qarabağda qədim zamanlardan mövcud olan ənənələrin təbii inkişafına imkan vermir. Amma bütün bu maneələrə baxmayaraq, Qarabağ yenə də mədəniyyət mərkəzi və Azərbaycanın konservatoriyası hesab olunur.

Evlər isə sonradan bərpa olundu və anamın valideynləri son nəfəslərinə qədər orada yaşadılar”.

Tahir məktəbi bitirib, Bakı Musiqi Akademiyasına daxil olub, bəstəkar və müəllim kimi yetişib, Avstriyada magistratura bitirib və Azərbaycana qayıdıb. İndi ailəsi Bakı kənarında Sabunçu qəsəbəsində yaşayır. Pirəhmədli qəsəbəsi isə 2020-ci ilin payızında Azərbaycanın nəzarəti altına qayıdıb.

“Mən də, iki qardaşım da orada, Pirəhmədlidə qeydiyyatdayıq. Odur ki, bizə torpaq sahəsi düşür. Amma hələlik biz heç bir hüquqi detalları aydınlaşdırmamışıq. Aydın məsələdir ki, qayıtmaq günü sabah, bir il sonra, üç il sonra mümkün olmayacaq. Elə minalardan təmizləmə uzun zaman alacaq, daha hər hansı infrastrukturun yaradılmasından danışmıram. Odur ki, indi əl-ayağa düşməyin mənası yoxdur.

Bir də ki, hər kəndin bərpa olunması mənə rasional gəlmir. Minalardan təmizlənmiş uyğun relyefli bir ərazidə yeni böyük yaşayış məntəqəsinin inşa edilməsi daha məntiqlidir. Əlbəttə, bu, sadəcə mənim düşüncəmdir, bilmirəm, hakimiyyət belə edəcək, ya nə cürsə başqa cür.

Amma bu baş verəndə, o yerlərdə normal həyat bərpa olunandan sonra mən musiqiçilər qrupu toplamaq və orada musiqi məktəbi açmaq istəyərdim. Bu sadəcə xəyal deyil, zamanı gələndə Mədəniyyət Nazirliyinə təklif edəcəyim tam ciddi layihədir.

Orada yaşamağa, uşaqları öyrətməyə və bir-iki aydan sonra onları Bakıya gətirib, konsert verməyə hazıram ki, ifaçılıq və musiqi-estetik səviyyənin harada – şəhərdə, ya kənddə yaşamaqdan asılı olmadığını göstərim.

Paytaxtdan əyalətə köçmək məni qorxutmur. Birincisi, oranın təbiəti gözəldir, sakitlikdir, yaradıcılıq üçün ideal şərait var. İkincisi isə, əgər sevdiyin işlə məşğul olursansa, harada olmağının nə fərqi var? Qol-budaqlı armud ağacının, ondan asılmış yellənçəyin olduğu həyət artıq yerində olmasa da”.

Bu hekayə “Trayektoriya” media layihəsinin bir hissəsidir. Layihə Cənubi Qafqazda münaqişənin həyatlarına toxunduğu insanlardan bəhs edir. Bütün Cənubi Qafqazdan olan müəlliflər və redaktorlarla işləyir və münaqişələrin heç birində tərəflərdən heç birini dəstəkləmir. Bu səhifədəki materiallara görə müəlliflər məsuliyyət daşıyır. Əksər hallarda toponimlər müəlliflərin cəmiyyətlərində qəbul olunduğu kimi istifadə edilir. Layihə Avropa İttifaqının dəstəyilə GoGroup Media və International Alert təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.