ՀՀ-ում շտապ փոփոխել են Ընտրական օրենսգիրքը՝ ընտրությունների նախաշեմին

Հայաստանի խորհրդարանն արագացված ռեժիմով ընդունել է Ընտրական օրենսգրքում կատարված փոփոխությունները։ Դրանք նախաձեռնել է «Իմ քայլը» իշխող դաշինքը։ Սա նշանակում է, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները, որոնք նշանակված են հունիսի 20-ին, անցկացվելու են միայն կուսակցական ցուցակներով, այսինքն՝ համամասնական ընտրական համակարգով, ռեյտինգային ցուցակներ այլևս չեն լինելու։

Փոփոխությունների ընդունման օգտին է քվեարկել 82 պատգամավոր։ Դեմ և ձեռնպահ քվեարկողներ չեն եղել։

Խորհրդարանում ներկայացված երկու ընդդիմադիր խմբակցություններն էլ փոփոխություններին դեմ են արտահայտվել։ «Լուսավոր Հայաստանը» նաև հայտարարել է, որ այս պահից ընտրությունների լեգիտիմությունը կասկածի տակ է դրվում։

• Օրը հայտարարվել է․ արտահերթ ընտրությունները Հայաստանում կանցկացվեն հունիսի 20-ին
• Հետհեղափոխական մեդիամետաստազներ Հայաստանում
• Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելության խաթարում․ Արցախի արձագանքն Ադրբեջանի սադրանքին

Ի՞նչ էր ուզում փոխել իշխող ուժը

«Իմ քայլը» խմբակցությունը հետևյալ փոփոխություններն է առաջարկել․

• ռեյտինգային համակարգը փոխարինել համամասնականով,

• նոր անցողիկ շեմ սահմանել կուսակցությունների և կուսակցական դաշինքների համար․ կուսակցությունների համար՝ 4%, երկու կուսակցությունից բաղկացած դաշինքի համար՝ 8%, երեքի համար՝ 9%, չորս և ավելի կուսակցությունների համար՝ 10%,

• չեղարկել կուսակցությունների թվի սահմանափակումը, որոնք մասնակցում են հետընտրական կոալիցիաների ձևավորմանն, ու երկարաձգել դրանց ձևավորման համար նախատեսված ժամկետը,

• ավելացնել խորհրդարանում ներկայացված ներկայիս երեք ուժերի թիվը՝ հասցնելով այն չորսի,

• կրճատել ընտրական գրավի չափը խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների և կուսակցական դաշինքների համար։

Իշխանության դիրքորոշումը

Մարտի 18-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հաղորդեց, որ հունիսի 20-ին Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ են անցկացվելու։

Արտահերթ ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ պայմանավորվածությունն իշխանությունն ու խորհրդարանում ներկայացված երկու ընդդիմադիր կուսակցությունները ձեռք են բերել՝ հանուն երկրում երկարատև ներքաղաքական ճգնաժամի հաղթահարման։ Այն առաջացել է 2020 թ-ի աշնանն Արցախյան երկրորդ պատերազմում պարտություն կրելուց անմիջապես հետո։ Ընդդիմությունն այդ օրվանից պահանջում է վարչապետի հրաժարականը, Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարվում է հեռանալ միայն ընդդիմության կողմնակիցների պահանջով։

Գործող իշխանության ներկայացուցիչները միանգամից հայտարարել են, որ ուզում են փոփոխություններ կատարել Ընտրական օրենսգրքում։

Եվ ամենագլխավոր փոփոխությունը նույնպես նախապես է հայտարարվել․ ընտրությունները պետք է անցկացվեն միայն համամասնական ընտրական համակարգով, այսինքն՝ կուսակցական ցուցակներով։

Ապրիլի 1-ին փոփոխությունների քննարկման ժամանակ «Իմ քայլը» իշխող կուսակցության պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանը հիշեցրել է, որ ռեյտինգային ընտրական համակարգը Հայաստանում բոլոր ընդդիմադիր կուսակցությունների  քննադատությանն է ենթարկվել ներդրման պահից ի վեր․

«Ցանկանում եմ ընդգծել, որ մաքուր համամասնական համակարգով ընտրությունների անցկացման հարցի շուրջ քաղաքական ուժերի շրջանում ի սկզբանե մեծ կոնսենսուս է եղել։ 2018 թ-ի ընտրություններին ռեյտինգային համակարգից հրաժարումը ներկայացված է եղել ներկայիս բոլոր խորհրդարանական կուսակցությունների ծրագրում»։

Ընդդիմությունը դեմ է, բայց նախկինում կողմ էր

«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունն ընդհանրապես հրաժարվել է մասնակցել նիստին։ Իսկ «Լուսավոր Հայաստանն» առաջարկված փոփոխությունները խիստ քննադատության է ենթարկել։ Խմբակցության ղեկավար Էդմոն Մարուքյանը հայտարարել է․

«Հարգելի քաղաքացիներ, ձեր անվան տակ շահարկումների միջոցով փորձ է արվում հերթական սխալ քայլը կատարել։ Պաշտոնապես հայտարարում եմ, որ ընտրությունների լեգիտիմությունը կասկածի տակ է դրվում, եթե խաղի կանոնները փոխվում են»։

Ընդդիմադիր գործչի խոսքով՝ Հայաստանի քաղաքացիներն, առանց այդ էլ, զրկված են նախագահ և խոշոր քաղաքներում քաղաքապետ ընտրելու իրավունքից։ Իշխանության կարծիքով՝ եթե ժողովրդին ընտրելու հնարավորություն տրվի, մարդիկ կքվեարկեն հանցագործների օգտին։ Այդ պատճառով էլ, ըստ նրա, հենց իշխանությունը պետք է կազմի ընտրական ցուցակները։

«Ձեզ մոտ 44 մարդ ընտրվել է ռեյտինգային համակարգով։ Ձեզնից ո՞վ է հանցագործ։ Խնդիրն ընտրակարգը չէր, այլ այն, որ ընտրակաշառք էր բաժանվում։ Դուք չեք կարողանում նույնիսկ ճիշտ ձևակերպել խնդիրը», — իշխանության ներկայացուցիչներին է դիմել ընդդիմադիր գործիչը։

Այս քննադատությանը պատասխանել է իշխող «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Ռուբեն Ռուբինյանը։ Նա մեջբերել է հատվածներ Մարուքյանի 2018 թ-ի ելույթից, երբ նա դեմ էր արտահայտվել ռեյտինգային համակարգին։

Այս փոփոխություններով, ըստ Ռուբինյանի, իրենք ոչ միայն կատարում են իրենց խոստումն ու պարտավորությունն, այլ նաև մյուս խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ուժերի ցանկությունը։

Մեկնաբանություն

Քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանը կարծում է, որ ռեյտինգային համակարգը աշխարհի ամենախայտառակ ընտրական համակարգերից մեկն է։

«Ես չգիտեմ նույնիսկ երկիր, որտեղ դա կիրառվում է, ասում են՝ 1-2-ը կան: Թե որտեղից գտան բերեցին նախորդ իշխանությունները՝ այդպես էլ հանելուկ մնաց: Դա այնպիսի խառը ընտրակարգ է, որ նույնիսկ մասնագետները գլուխ չեն հանում:

2017-ի ընտրությունների ժամանակ 2300 մարդ եղել է պատգամավորի թեկնածու, ընտրությունից հետո կիրառվում էր 8-9 բանաձեւ, որ հաշվեին՝ ում կուսակցությունը ինչքան մանդատ պիտի ունենա: Ես սա պատկերավոր մեկնաբանում էի «աջ ոտքով ձախ ականջը քորելու ընտրակարգ»։

Այս համակարգով ոչ մի դեպքում չէր կարելի գնալ ընտրության: Կա բրիտանական համակարգ՝ 100 տոկոս մեծամասնական, կամ իտալականը՝ 100 տոկոս համամասնական, երբ որ մարդը քվեարկում է կուսակցությանը և ամեն կուսակցություն ստանում է այնքան տեղ, որքան ձայն է ստացել:

Ի՞նչ կարիք կար այդքան բարդ հիմարություն հորինել»։