Զենքի գնման շուկայի դիվերսիֆիկացիա․ Հայաստանը նվազեցնում է կախումը Ռուսաստանից
Զենքի գնման նոր շուկաներ
Տևական ժամանակ է, ինչ հնդկական մամուլը գրում է, որ Հայաստանը դարձել է իրենց արտադրության զենքի գնորդներից մեկը։ Ավելին, պաշտոնական Երևանը «Պինակա» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերի առաջին օտարերկրյա գնորդն է: Հնդկական India Today հեռուստաալիքը ծավալուն ռեպորտաժում պատմել է, որ Հայաստանին վաճառել է մոտ 260 մլն դոլարի զենք և զինամթերք: Գործարքն, ըստ լրատվամիջոցի, կարևոր հաջողություն է հնդկական ռազմարդյունաբերության համար:
Մեկնաբանելով այս հրապարակումները վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը միայն ասել է, որ դրանք «ՀՀ-ի կողմից չեն հերքվել» և ավելին ասել ինքը չի ցանկանում։ Նա նշել է, որ Հայաստանն ակտիվ քայլեր է ձեռնարկում ռազմատեխնիկական ոլորտում համագործակցության շրջանակը ընդլայնելու համար, ինչն ամենևին հեշտ գործ չէ:
2020 թվականի ղարաբաղյան պատերազմից հետո Հայաստանի իշխանությունները փորձում են բարեփոխումներ իրականացնել զինված ուժերում, միաժամանակ Ադրբեջանը մշտական լարվածության մեջ է պահում երկրի սահմանները։ Դաշնակից երկրներն էլ ոչ միայն ռազմական օգնություն չեն տրամադրում պաշտոնական դիմում ստանալուց հետո, այլև չեն մատակարարում զինամթերքը, որի համար Հայաստանն արդեն վճարել է։
Ռուսաստանի դաշնակից Հայաստանին քիչ երկրներ են պատրաստ զենք վաճառել։ Խնդիրներ են առաջանում նաև ներկրման ճանապարհի հետ կապված։ Հնդկաստանից գնված զենքը տեղափոխելու ճանապարհներից մեկը Վրաստանն է, որը մինչ այս թույլ չի տվել, որ Ռուսաստանից գնված սպառազինությունը Հայաստան հասնի իր տարածքով։
Վերլուծություն․ ինչո՞ւ է Հայաստանն ընտրել հնդկական զենքի շուկան, ի՞նչ որակական բնութագիր ունի գնված զենքը, արդյո՞ք շահավետ գործարք է կատարվել, և ո՞ր երկրների տարածքով է զինամթերքը տեղափոխվելու, խոչընդոտներ չեն լինի՞։
- «Դաշնակիցը չի կատարում զենքի մատակարարման պարտավորությունները»․ Հայաստանի վարչապետ
- «Խաղաղության պայմանագրում Ղարաբաղի հարցին կարող է անդրադարձ չլինել»․ Փաշինյան
- Ո՞վ է պատրաստ զենք վաճառել Հայաստանին․ կարծիքներ Երևանից
«Ոչ բոլոր երկրներն են պատրաստ զինել ՀԱՊԿ անդամ պետությանը»
Քաղաքագետ Արմեն Վարդանյանի խոսքով՝ Հայաստանը զենքի գնման հնդկական շուկան է ընտրել մեծ ընտրություն չունենալու պատճառով։ Երկար տարիներ լինելով ռուսական զինամթերքի սպառողը՝ Հայաստանը փորձում է դիվերսիֆիկացնել զենքի գնման շուկան ու այսպիսով նվազեցնել կախումը ՌԴ-ից։ Բայց ոչ բոլոր երկրներն են պատրաստ զինել ՀԱՊԿ անդամ պետությանը։
ՀԱՊԿ-ը (Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունը) գործում է Ռուսաստանի հովանու ներքո։ Այս ռամզակամ դաշինքի կազմում են նաև Բելառուսը, Հայաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը։
Օրերս Հայաստանի վարչապետը խոսել էր այն մասին, որ Հայաստանը զենք է գնում իր դաշնակիցներից, որը նրանք չեն մատակարարում։ Չնայած Փաշինյանը չէր տվել ՌԴ անունը, փորձագետներն ասում են, որ ակնհայտ է՝ խոսքը հենց ռազմավարական գործընկերոջ մասին է։
«Հարյուր միլիոնավոր դոլարներ վճարված են, բայց Հայաստանի նկատմամբ մատակարարումների պարտավորությունները չեն կատարվում […]: Սա, իհարկե, ցավալի իրողություն է, և մենք խորապես պետք է վերլուծենք այս իրադրությունը»,- հայտարարել էր Նիկոլ Փաշինյանը։
Քաղաքագետ Արմեն Վարդանյանն ասում է՝ միայն այս դրվագը բավարար է, որ Հայաստանը փորձի այլ երկրներից զենք գնել։
Միաժամանակ նա շեշտում է, որ Հնդկաստանից զենք գնելու բանակցությունները հայ-ադրբեջանական սահմանային վերջին, սեպտեմբերյան լարվածությունից հետո չէ, որ սկսվել են, դրանք ունեն երկու և ավել տարվա պատմություն․
«Աշխարհում քիչ երկրներ կան, որոնք պատրաստ են զենք վաճառել Հայաստանին, քանի որ մենք ՀԱՊԿ անդամ ենք։ Արևմտյան երկրները զգուշանում են մեզ զենք վաճառել, որովհետև վախենում են, որ այն ՀՀ միջոցով հասնի ռուսական կողմին։ ԱՄՆ-ն և Ֆրանսիան էլ որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ չեն ուզում զենք վաճառել հակամարտող կողմերից և որևէ մեկին։ Հնդկական շուկան զենքի գնման ամենաօպտիմալ տարբերակն էր մեզ համար»։
Վարդանյանը նկատում է, որ Հնդկաստանը նոր է դուրս գալիս համաշխարհային զենքի մատակարարման շուկա ու իրեն ձեռնտու է խոշոր պայմանագրեր կնքել Հայաստանի պես երկրների հետ։
«Վերջին երկու տարիներին ռուսական զենքը Հայաստան չի մտել»
«Ադրբեջանը զենք է գնում 10-ից ավել երկրներից՝ Թուրքիա, Իսրայել, Բելառուս և այլն, իսկ Հայաստանի զինամթերքի 90 և ավել տոկոսը ռուսական են։ Մատակարարները հաճախ դիտավորյալ ձգձգում էին ներկրումը, հաճախ օբյեկտիվ պատճառներով ուշանում էր։ Վերջին երկու տարիներին ռուսական զենքը ՀՀ չի մտել։
Պատճառն, առաջին հերթին, այն է, որ մատակարարները չեն հասցնում մեզ ներկրում ապահել, որովհետև զբաղված են զենքը Ուկրաինա ուղարկելով։ Սա դարձել էր ազգային անվտանգության սպառնալիք։ Լինելով պատերազմի մեջ, մեր գործընկերները չէին ուղարկում այն զենքը, որի համար մենք վճարել էինք, ուստի նորմալ է, որ Հայաստանը պիտի գտներ այլընտրանքային շուկաներ»,- մանրամասնեց Արմեն Վարդանյանը։
Հայաստանի վարչապետն էլ, թեև շատ փակագծեր չի բացել իր վերջին հարցազրույցի ընթացքում, այնուամենայնիվ, ակնարկել է, որ գոհ է նոր գործարքից։
«Հիմա մարդիկ հարցազրույցներ են տալիս, ասում են՝ մենք էս արինք, էն արինք, էս էր տեղի ունենում, էն էր տեղի ունենում: Ես կուզեի, որ մենք մետաղի ջարդոնի ներկրումը չշփոթենք սպառազինության ու ռազմական տեխնիկայի ներկրման հետ: Որովհետև 60-ականների, 80-ականների զենքերի ներկրումը սպառազինության ու ռազմական տեխնիկայի ներկրման հետ չպետք է շփոթել»,- ասել է Փաշինյանը՝ ակնարկելով Հայաստանի նախկին իշխանությունների կողմից վերջերս արված հայտարարությունները։
Քաղաքագետի խոսքով՝ Հայաստանը չպետք է բավարարվի միայն հնդկական շուկայով, պետք է շարունակի գտնել նոր մատակարարներ, որպեսզի թուլացնի ռուսական կախվածությունը։
Վրաց փորձագետ, Վրաստանի ռազմավարական վերլուծությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Գելա Վասաձեն էլ համակարծիք է, որ սա, առաջին հերթին, քայլ է՝ ուժեղացնելու Հայաստանի անվտանգային համակարգը։
«Հայաստանը հոգ է տանում իր անվտանգության մասին, իսկ մենք տեսնում ենք, որ Ռուսաստանը չի կարողանում ապոհել ՀՀ անվտանգությունը։ Հարցն այն չէ, որ Մոսկվան չի ցանկանում պաշտպանել Հայաստանին, հարցն այն է, որ Մոսկվան չի կարողանում ապահովել Հայաստանի անվտանգությունը»,- ասաց նա։
«Վրաստանում արգելք է իր տարածքով ռուսական զենքի տարանցման»
Հնդկական զենքը Հայաստան մատակարարելու երկու ճանապարհ կա՝ Իրան կամ Վրաստան։ Իրանագետներն ասում են, որ Իրանի հետ քաղաքական խնդիր չի լինի, զենքը կհասնի Հայաստան հնդկական նավահանգստով կամ էլ օդային ճանապարհով։
Ամեն դեպքում, եթե ինչ-ինչ պատճառներով Իրանը դրանից հրաժարվի, ասում է վրացի քաղաքագետ Գելա Վասաձեն, Վրաստանը չի խանգարի հնդկական զենքը իր տարածքով Հայաստան մատակարարելու գործընթացին։ Նրա խոսքով՝ պաշտոնական Թբիլիսին դեմ էր միայն ռուսական զենքի տարանցման գոտի լինելուն․
«Վրաստանում արգելք է դրված ռուսական, կրկնում եմ՝ ռուսական զենքի տարանցման մեր տարածքով՝ ցանկացած երկիր։ Սա օրենք է։ 2008 թվականից հետո Վրաստանի տարածքով ռուսական զենքը ոչ օդային, ոչ էլ ցամաքային տարածքով ՀՀ չի մտնում։ Մենք երկիր ենք, որը բռնել է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու ուղին։ Ու մենք չենք կարող մեր տարածքը տրամադրել ռուսական զինամթերի փոխադրմանը։ Իսկ հնդկական զենքը խնդրահարույց չէ մեզ համար, կարծում եմ Իրանի համար ևս»։
Ի՞նչ է «Պինակա»-ն, ինչպես է այն օգտագործվելու
Մինչ այս հնդկական «Պինակա» զինատեսակը կիրառվել է միայն արտադրող երկրի կողմից։
Այն հարձակողական բնույթի է, 44 վայրկանում կարող է 12 հրթիռ կրակել, հրթիռի հեռահարությունը 60 կիլոմետր է, երկարությունը 4950 մմ է, տրամաչափը՝ 214 մմ:
Ռազմական փորձագետ Վան Համբարձումյանը թեև ողջունում է զենքի գնման ցանկացած գործարք, բայց ասում է, որ Հայաստանը նույն գնով կարող էր գնել ավելի հզոր զինատեսակներ.
«Ցանկացած զենք գնելիս կարևոր է, որ այդ զենքը աշխատի քո երկրի Զինված ուժերում, որ զինծառայողիդ ծանոթ լինի, կարողանան օգտագործել, որ անձնակազմը կարողանա այն սպասարկել՝ վերանորոգել, արտադրամասերը փոխել և այլն։ Հիմա «Պինակա»-ն ՀՀ ԶՈՒ-ի համար այս տեսանկյունից փոքր-ինչ խնդրահարույց է։ Մեր զինվորները ծանոթ չեն այս մոդելին, մինչև ծանոթանան ու օգտագործեն երկար ժամանակ կպահանջվի։ «Պինակա»-ի թափքը չեխական է, մեր ԶՈՒ տեխնիկական անձնակազմի համար այն սպասարկելը դժվար է, չկան դրան ծանոթ մասնագետներ, չկան պահեստամասեր, որ նորոգեն»։
Բացի այդ, ըստ Վան Համբարձումյանի, կպահանջվեն մեծ գումարներ, որ համակագերը տեղափոխեն Հայաստան։
««Պինակա»-ի գինն ընդունելի է, բայց էժան չէ։ Այս գնով կարող էինք գնել չինական զենքեր, որոնք ավելի էժան են, բայց, օրինակ, ունեն հարվածի ավելի մեծ տրամաչափ։ Միևնույն ժամանակ ասեմ, որ Հայաստանում կար նման ռեակտիվ համազարկային կայանքների պակաս, քանի որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մենք կորցրել էինք մեծ թվով նման կայանքներ»,- մանրամասնեց փորձագետը։
Զենքի գնման նոր շուկաներ
