Քաղաքական հա՞յտ, թե՞ եկեղեցու ընդվզում․ ի՞նչ է կատարվում Երևանում։ Կարծիքներ
Եկեղեցին և քաղաքականությունը
Հայաստանում շարունակվում են անհնազանդության ակցիաները։ «Տավուշը հանուն հայրենիքի շարժումը», որն ի սկզբանե որպես նպատակ էր հռչակել երկրում ընթացող «ապօրինի սահմանազատման» դադարեցումը, պահանջում է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականը։
Շարժումն առաջնորդում է բարձրաստիճան հոգևորական՝ Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը։ Այդ հանգամանքով պայմանավորված երկրում ակտիվորեն քննարկվում է Հայ առաքելական եկեղեցու՝ քաղաքականությամբ զբաղվելն ու դրա թույլատելի-անթույլատրելի լինելը։
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից վերջին շաբաթների ընթացքում մեկ անգամ են արձագանքել այդ քննարկումներին։ Գերագույն հոգևոր խորհուրդը հայտարարել է՝ «եկեղեցին քաղաքական իշխանության հավակնություններ չունի»։
«Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժումը քայլերթ էր մեկնարկել մայիսի 4-ին Տավուշի մարզի Կիրանց գյուղից։ Մասնակիցները Երևան հասան մայիսի 9-ին և սկսեցին քաղաքական պայքար իշխանափոխության պահանջով։ Շարժման անդամներն անհնազանդության ակցիաներ, երթեր, հանրահավաքներ են անցկացնում։ Բացի այդ, խորհրդակցություններ են ընթանում ԱԺ խմբակցությունների հետ՝ նախաձեռնելու համար վարչապետին անվստահություն հայտնելու գործընթաց։ Նոր վարչապետի իր թեկնածուին շարժումը դեռ չի բացահայտել։
Վարչապետին անվստահություն հայտնելու որոշման նախագիծ ներկայացնելու համար շարժմանն անհրաժեշտ է առնվազն 36 պատգամավորի ստորագրություն։ Ընդդիմադիր «Հայաստան» (29 պատգամավոր) և «Պատիվ ունեմ» (6 պատգամավոր) խմբակցությունները միասին ունեն 35 ձայն։ Բացի այդ, խորհրդարանում որոշման ընդունման համար անհրաժեշտ կլինի առնվազն 54 պատգամավորի ձայն։ Հայ փորձագետները քիչ հավանական են համարում, որ ընդդիմադիրներին կհաջողվի իշխանական թևին համոզել միանալ իրենց։
Ի՞նչ են հայտարարում Մայր Աթոռն ու Բագրատ Սրբազանը, վարչապետ Փաշինյանի գնահատականը, մեկնաբանություններ
«Որոշ հոգևորականներ քաղաքական հայտ են ներկայացնում»
Վերջին ասուլիսի ընթացքում նման հայտարարություն է արել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Նրա խոսքով՝ նման հայտի ներկայացումն ինքնին նշանակում է, որ «նրանք խոստովանում են հոգևոր առաջնորդություն իրականացնելու գործում իրենց ձախողումը կամ անկարողությունը»։ Եկեղեցու բարձրագույն ղեկավարությունն, ըստ նրա, ձախողել է մարդկանց Աստծո հետ կապելու իր առաքելությունը։
Նկատել է՝ կարելի է շփվել նրանց հետ, լսել բազմաթիվ բաներ ապրանք ներմուծելու, արտահանելու, մաքսազերծելու մասին, բայց չլսել ոչինչ Աստվածաշնչի, Նոր կտակարանի ու Ավետարանի, դավանաբանական խնդիրների մասին․
«Ես զարմացած չեմ, որ նրանք քաղաքական հայտ են ներկայացնում, որովհետև հոգևոր դաշտում բան չունեն անելու: Ես ոմանց լսում եմ ու հասկանում, որ հնարավոր Է՝ Աստվածաշունչը սկզբից մինչև վերջ չեն կարդացել»:
Փաշինյանը հայտարարել էր․ «Մենք եկեղեցու հետ չենք հակամարտում, եկեղեցին մեզ հետ հակամարտո՞ւմ է, թե՞ ոչ, ինքը պետք է պատասխանի այդ հարցին»:
Նրա դիտակմամբ՝ Հայաստանում բարձրագույն իշխանություն է միայն ժողովրդի կամքը։
«Ես համոզմված եմ, որ ժողովրդի կամքն ուզում է խաղաղություն։ Մարդիկ դուրս են եկել, բացահայտ պատերազմ են քարոզում։ Ո՞ւմ անունից են պատերազմ քարոզում»,- հայտարարել է վարչապետ Փաշինյանը։
«Իմ կռիվը վարչապետ դառնալու կռիվ չէ»
Օրերս վստահեցրել է «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը; Նրա խոսքով՝ իր ունեցած կոչումն ավելի բարձր է։ Գալստանյանը նաև Կանադայի թեմի առաջնորդ է եղել, երկքաղաքացի է։ Հայաստանի Սահմանադրության համաձայն՝ նա չի կարող ՀՀ վարչապետ ընտրվել։
Սակայն վերջերս արքեպիսկոկոսը հանդես էր եկել և այսպիսի հայտարարությամբ․
«Հիմա, որ ժողովուրդը որոշեց Սահմանադրության մեջ ներկայություն ունենալ ու երկքաղաքացի մարդուն ասել՝ ինքն էլ կարող է լինել, ձեր ի՞նչ գործն է։ Եթե ժողովուրդը ցանկանա և դա լինի Աստծո կամքը, Հայոց հայրապետը օրհնի, ես ով եմ, որ ասեմ՝ չէ»։
«Ընդվզումն արդարացի է»
Գերագույն հոգևոր խորհրդի գնահատմամբ՝ ստեղծված իրավիճակն է առաջ բերել այդ ընդվզումն ու պատճառ դարձել «Տավուշը հանուն հայրենիքի» քաղաքացիական շարժման սկզբնավորման»։ Հերթական անգամ շեշտել է՝ Ադրբեջանի հետ բանակցություններում ՀՀ իշխանությունների որդեգրած դիրքորոշումներն անընդունելի են․
«Տավուշի մարզից Ադրբեջանին միակողմանիորեն տարածքներ են հանձնվում։ Խիստ վտանգավոր ենք համարում առանց համապարփակ ու երաշխավորված լուծումների Տավուշի սահմանամերձ շրջանում սահմանազատման ու սահմանագծման անվան ներքո իրականացվող գործողությունները, որոնք նոր սպառնալիքներ են առաջացնում մեր ժողովրդի համար»։
Խորհրդի՝ մայիսի 7-ին հրապարակված հայտարարության մեջ նշվում է, որ «առկա գոյաբանական մարտահրավերներին հանդիման հոգևոր սպասավորները, տվյալ դեպքում` Տավուշի թեմի եկեղեցականները` թեմակալ առաջնորդի գլխավորությամբ, հավատարիմ իրենց հոգևոր առաքելությանն ու կոչմանը, չեն կարող անտարբեր մնալ»՝ իրենց խնամքին հանձնված ժողովրդի անհանգստություններին ու կարիքներին։
«Եկեղեցին, չունենալով քաղաքական իշխանության հավակնություններ, պիտի շարունակի պատմական պատասխանատվության գիտակցությամբ ջանքեր ներդնել հանուն հայրենիքի և պետականության զորացման, մեր ժողովրդի ինքնության ու իրավունքների պաշտպանության, ազգային կյանքում միասնականության ու եղբայրսիրության ամրապնդման՝ նպաստելով տարածաշրջանում խաղաղության հաստատմանն ու ամրապնդմանը»,- նշել էին Գերագույն հոգևոր խորհրդից։
Իշխանություններին կոչ էին արել՝ անսալ ժողովրդի հիմնավոր պահանջներին և խաղաղությանն ուղղված գործընթացներում առաջնորդվել այնպիսի մոտեցումներով, որոնք չեն մեծացնի անվտանգային սպառնալիքները՝ խորացնելով հանրության մեջ անպաշտպանվածության և անորոշության զգացումները:
Մեկնաբանություններ
Ստյոպա Սաֆարյան, Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի հիմնադիր
«Այս արտաքին պատվիրատուով խառնակչության վրա կատակներ ենք անում, բայց եկեղեցու անունից կարմիր գծեր հատելը այլևս կատակ չէ։ ՀՀ Սահմանադրության ու դրա կանոնակարգերի համաձայն՝ եկեղեցին իրավունք չունի զբաղվել քաղաքականությամբ։
Այսօր այլևս անվիճելի է, որ եկեղեցական սքեմի տակ ու խաչը բարձրացրած, Մայր Աթոռի օրհնանքը ստացած շարժման առաջնորդը մայրաքաղաքի սրտում կաթողիկոսի անունից հայտարարություններով քաղաքական պրոցես է տանում ու վերջնագիր հռչակում, քաղաքական անհնազանդության կոչեր հնչեցնում… Եվ դրանից հետո Մայր Աթոռից ոչ մի հայտարարություն, ոչ մի կարգալույծ անելու որոշում… Ասել է թե՝ կաթողիկոսը ստանձնում է այս ամենի պատասխանատվությունը…
Քանի որ դասով ցածր հոգևորականները ինչ-ինչ պատճառներով կաշկանդված են իրենց ներսում խնդիրները լուծելու առումով, պետությունն ինքն է պարտավոր պահել սահմանադրական կարգը ու օգնել իրենց ծառայությանը նվիրված հոգևորականներին փրկել մեր եկեղեցին ու բարեփոխել այն։
Մենք ականատես ենք լինում բոլոր ոլորտներում, այդ թվում՝ հոգևոր, ռեֆորմների ուշացման, տապալման ու ձախողման հետևանքներին, երբ թեկուզև մի քանի կամ անգամ տասնյակ հազար քաղաքացիներ կարող են իրենց դժգոհության շահարկման արդյունքում ներքաշվել իրավական նիհիլիզմի հորձանուտում, որն առաջնորդում են կաթողիկոսն ու հոգևորականների հայտնի խումբը։ Նախկինում երբեք չէի կարողանում ինքս ինձ համոզել, բայց այժմ ակնհայտ է, որ կաթողիկոսն ինքնակամ պետք է հրաժարական տա»։
Արման Բաբաջանյան, «Հանուն Հանրապետության» կուսակցության նախագահ
«Չկարողանալով ներսում ակումուլացնել իշխանազավթման համար անհրաժեշտ ներքին պաշար, որոշեցին Հայաստանի վրա Ադրբեջանի հարձակման համար լեգիտիմ հիմքեր ստեղծել։
Հաստատվեց այն, ինչի մասին զգուշացնում էի՝ եպիսկոպոսական վեղարի ետևում տաքնված քոչարյանամերձ [նկատի ունի ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին] ռուսական գործակալական ցանցի պարագլուխ-«դիվանագետներն» ու քաղաքական շրջանակները, ինչպես նաև հենց ինքը շարժման առաջնորդ սրբազան հայրը նպատակադրվել են խափանել մայիսի 15-ին Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների կողմից սահմանազատման գործընթացի աշխատակարգային արձանագրության ստորագրումը, որը հետո պետք է ուղարկվի ԱԺ՝ վավերացման։
Եթե ինչ-որ ճանապարհով «սրբազան» շարժմանը հաջողվի հասնել հռչակված նպատակին, ապա վստահ լինենք, որ Ադրբեջանը Ռուսաստանի հրահրմամբ լեգիտիմ իրավունք է ստանում Հայաստանի դեմ հարձակվել՝ սահմանի ցանկացած հատվածից։ Ադրբեջանն իր գործողությունները կհիմնավորի միջազգային լայն աջակցություն ստացած Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա սահմանազատում իրականացնելու Հայաստանի միակողմանի կերպով հրաժարվելու հանգամանքով։
Կասկած չկա, որ միջոցների մեջ խտրություն չդնող այս ոհմակը որոշել է հասնել Հայաստանի պետականության ջախջախման՝ ներսից։ Հուսամ եկեղեցին, Վեհափառ հայրապետը հասկանում են իրենց պատասխանատվությունը պետության և ժողովրդի առջև, և րոպե առաջ անհրաժեշտ քայլերը կձեռնարկել այս ազգակործան նպատակադրումը օրորոցում խեղդելու համար»։
Դավիթ Ստեփանյան, քաղաքագետ
«Վաղուց վարկաբեկված և քաղաքական խորը ճահճի մեջ գտնվող 5-րդ շարասյունը իր հետևից այդ կեղտոտ ճահճի մեջ է քաշում առանձին հոգևոր հայրերի տեսքով մեր եկեղեցին՝ դրանով խարխլելով և վարկաբեկելով մեր երկրի կարևոր հենասյուներից մեկը։
Քաղաքական կուսակցություննները շատ են, եկեղեցին՝ մեկը։ Մաքրել քաղաքական տիղմը եկեղեցու վրայից շատ բարդ է լինելու։ Իսկ 5-րդ շարասյունը ճահճին և տիղմին վաղուց սովոր է։ Մտածել է պետք, լավ մտածել»։
Ստեփան Դանիելյան, քաղաքագետ
«2018 թ․-ի դավադրությունն ուշացած «հեղափոխություն» էր, որը բերեց միայն ավերածություններ, սակայն Հայաստանի պսևդոարվեստագետների ու մտածողների խմբակները մնում են կառչած պատմության թատերաբեմը լքող լիբերալիզմին, ինչի համար զոհաբերել են հայրենիքի մի մասը, մյուս մասի գոյությունը հարցականի տակ են դրել, իսկ հիմա վախենում են կրոնապետությունից։
Հայաստանում չի կարող կրոնապետություն հաստատվել, որովհետեւ մեր եկեղեցին չունի ոչ ինտելեկտուալ, ոչ նյութական, ոչ էներգետիկ, ոչ էլ, անկեղծ լինենք, բարոյական ռեսուրսներ՝ կրոնապետություն հաստատելու համար։
Եկեղեցու ժամանակավոր մուտքը քաղաքականություն ընդամենը խորհրդանշական ակտ է, որն ավետում է, որ Հայաստանում լիբերալիզմի ժամանակաշրջանն ավարտվել է, եկել է պրոգրեսիվ պահպանողականության ժամանակաշրջանն, ինչը համահունչ է քաղաքակրթության ներկայիս փուլին։ Մնացածն արդեն եկեղեցու գործը չէ, դա արդեն քաղաքական դաշտում պետք է կայանա»։
Բորիս Նավասարդյան, քաղաքական վերլուծաբան
«Ես բոլորովին դեմ չեմ, որ եկեղեցականները որոշում են զբաղվել քաղաքականությամբ։ Բայց այս դերերի շփոթությունն անթույլատրելի է։ Հասկաալի է, որ ընտրությունը կատարել է համապաստախան անձը, որը պահանջում է վարչապետի հրաժարականը։ Ուրեմն պետք է պետք է ընկալվի որպես քաղաքական գործիչ։
Եվ եթե խոսքը գնում է օրհնության մասին [կաթողիկոսի]՝ շատ դեպքերում ասում է, որ Էջմիածինը օրհնություն է տվել, այո՝ Էջմիածինը կարող է օրհնություն տալ որևէ եկեղեցականի փոխել իր կարգավիճակը։ Եվ եթե դրա անհրաժեշտությունը կա, դա նորմալ է։
Բայց այդ դեպքում պետք է այս ամենը դիտարկենք որպես քաղաքական ծրագրերի իրականացման գործողություն։ Այլ կերպ դժվար է ընկալել։ Կարծում եմ ցանկացած երկրում այդ կարգավիճակների և դերերի շփոթությունը չի կարող նորմալ համարվել»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Եկեղեցին և քաղաքականությունը
