«Մտածում ենք նոր արբանյակներ ձեռք բերելու մասին»․ ՀՀ ԲՏԱ նախարար
«Արմսաթ-1»-ն ու Հայաստանի ապագա արբանյակները
Հայկական առաջին արբանյակը տիեզերք է արձակվել 2022 թվականին, և այդ ժամանակից ի վեր Հայաստանի կառավարությունը պարբերաբար հայտարարում է այլ, ավելի «հավակնոտ նպատակների» մասին։ Մասնավորապես, խոսվում է երկրում տիեզերական արբանյակների արտադրություն սկսելու մտադրության մասին։
Այս ոլորտի զարգացումը բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության իրավասությունն է: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում այս թեմայի, ինչպես նաև գործունեության այլ ուղղությունների վերաբերյալ պարզաբանումներ է տվել նախարար Մխիթար Հայրապետյանը։ Նա, մասնավորապես, խոսել է պաշտպանության ոլորտի տեխնոլոգիական զարգացման մասին։
«Վերջին տարիներին Հայաստանի ռազմարդյունաբերության ոլորտի պետական պատվերը գերազանցում է 170 մլրդ դրամը»,- նման արձանագրում է արել Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարը։
Շեշտել է՝ ոլորտի զարգացման կարևորագույն և թիվ մեկ խթանը հենց պետպատվերի առկայությունն է։ Եվ հավելել է՝ տասնյակ ընկերություններ հենց դրա շնորհիվ են ձեռք բերում արտադրական գործընթացների համար անհրաժեշտ սարքավորումներ։ ԲՏԱ նախարարի փոխանցմամբ՝ մեծածավալ աշխատանքներ են իրականացվել, արդյունքները շուտով պրակտիկ դաշտում տեսանելի կլինեն:
Մանրամասները՝ ստորև
- «Ունենք սերիական արտադրության զինատեսակներ»․ ռազմարդյունաբերության զարգացումը ՀՀ-ում
- «ՀՀ-ն պետք է ընտրի՝ լինել առաջատա՞ր, թե՞ արձագանքողի դերում»․ ՏՏ ոլորտի մասնագետ
- Հայաստանը մտադիր է արբանյակների արտադրություն հիմնել
«Մեկ արբանյակը չէր կարող լուծել բոլոր մարտահրավերները»
Մխիթար Հայրապետյանը խոսել է ՀՀ առաջին և դեռևս միակ արբանյակի՝ «Արմսաթ-1»-ի մասին։ Արբանյակ ունենալու Երևանի որոշումն, ըստ նրա, «տիեզերքում իր տեղը գտնելու» հայտ էր։ Այդ պահին, սակայն, երկիրը չուներ համապատասխան ենթակառուցվածք, գիտելիք և կարողություններ, ձևավորված ավանդույթներ։
Ասում է՝ միակ բանը, որ կար, կառավարության ցանկությունն էր՝ այդ ուղղության մեջ ռեսուրսներ կենտրոնացնել և երկիրը տիեզերական ոլորտում ճիշտ դիրքավորել․
«Եվ ՀՀ կառավարությունը որոշում կայացրեց այդ կարողությունները Հայաստան բերելու և տեխնոլոգիաների տրանսֆեր իրականացնելու գործընթացը սկսել արբանյակի ձեռքբերման քայլից»։
Հայրապետյանի խոսքով՝ «Արմսաթ–1»-ը հնարավոր չէ համարել աշխարհի ամենազարգացած, առաջատար տեխնոլոգիական լուծումներով արբանյակը, ուստի դրա կիրառմանը պետք է տալ ադեկվատ գնահատական։
««Արմսաթ–1» արբանյակը նախ հնարավորություն էր տալիս Հայաստան գիտելիք բերելու տիեզերական ոլորտի արբանյակների կառավարման, տեսալուսանկարահանող արբանյակների ճիշտ կիրառման, կառավարման վերաբերյալ: Եվ 2024 թ․–ին ամբողջական կառավարումն անցավ հայ մասնագետներին»,– ընդգծել է նա:
Ըստ նախարարի՝ պայմանագիրը եղել է ոչ միայն արբանյակ ձեռք բերելու, այլև մասնագիտական վերապատրաստումների գործընթաց իրականացնելու մասին։ Ուստի «Արմսաթ-1»-ի ձեռքբերումը պետք է գնահատել որպես այս ոլորտում առաջին և հիմնարար քայլ։
2022 թվականի մայիսի 26-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն հայտարարել էր, որ տիեզերք է արձակվել Հայաստանի առաջին արբանյակը, Հայաստանը թևակոխում է «տիեզերական գործունեության դարաշրջան»:
«Արբանյակի կողմից արված լուսանկարները Հայաստանում կօգտագործվեն սահմանների հսկողության, արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման և կառավարման, շրջակա միջավայրի պահպանության՝ ներառյալ կլիմայական փոփոխությունների մոնիթորինգի, քաղաքաշինության, ճանապարհաշինության, երկրագիտության և այլ ոլորտներում»,- ընդգծել էր վարչչապետը:
Արբանյակի տիեզերքում հայտվելը հնարավոր դարձավ հայկական պետական «Գեոկոսմոս» փակ բաժնետիրական և իսպանական Satlantis ընկերությունների համագործակցության արդյունքում։
Նախարարի գնահատմամբ՝ մեկ արբանյակով ՀՀ անվտանգային բոլոր մարտահրավերները լուծելն իրատեսական չէ։
Ընդհանուր առմամբ, ծրագիրը հաջողված է համարում։ Ասում է՝ մեր առջև դրել էինք շատ կոնկրետ խնդիր, որը փաստացի այս պահին լուծվում է։
«Այս փուլում գրեթե վերջնականացնում ենք տիեզերական ոլորտի ռազմավարության փաստաթուղթը: Եվ այն ենթադրում է ԲՏԱ նախարարության կողմից առաջարկ կառավարությանը՝ ունենալ թե՛ տեսալուսանկարող արբանյակներ, թե՛ ապագայում նաև կապի արբանյակներ և այսպես շարունակ»,- մանրամասնել է նա։
Հույս ունի, որ ապագայում հնարավոր կլինի ձևակերպել և իրագործել «ավելի ամբիցիոզ ծրագրեր»։
«Starlink–ը հնարավորություն է տալիս մեծացնել ՀՀ ինքնուրույնությունը»
Անդրադառնալով Հայաստանում Starlink–ի գործարկմանն ու դրա ընձեռած հնարավորություններին՝ Հայրապետյանը շեշտել է՝ կապի ոլորտում արբանյակային ինտերնետը կարևորագույն դերակատարում ունի։ Կարծում է՝ Starlink–ը հնարավորություն է տալիս մեծացնել Հայաստանի ինքնուրույնությունը․
«Սա հնարավորություն է տալիս բացի օպտիկամանրաթելային կապուղիներից, ունենալ նաև արբանյակային ինտերնետային կապ, ինչը կապի ոլորտում ՀՀ անկախության աստիճանը բարձրացնում է»։
Մխիթար Հայրապետյանի խոսքով՝ Starlink-ի գործարկումը վկայում է այն մասին, որ հայաստանյան շուկա են մուտք գործում նորարարություններ, ինչը՝
- թույլ կտա հեշտացնել հասանելիությունը բարձր լեռնային գոտիներում, որտեղ օպտիկամանրաթելային կապուղիների հասանելիության խնդիր կա,
- արբանյակային ինտերնետային կապից օգտվելու լավ հնարավորություն է տեխնոլոգիական տարատեսակ հաբերի, կլաստերների, խոշոր ընկերությունների, գործարանների համար։
«Սա գալիս է ինչ–որ առումով փոխլրացնելու դասական կապուղիների մատուցած ծառայությունները և կապի հասանելիության իմաստով մեր երկիրը դարձնելու առավել ինքնաբավ»,- նշել է Հայրապետյանը։
«Տեխնոլոգիական ուղղությունը տնտեսության շոգեքարշն է»
2025 թվականին պետբյուջեից ԲՏԱ նախարարությանն է հատկացվել 47,5 մլրդ դրամ։ 2024 թ․-ին գերատեսչության բյուջեն շուրջ 21 մլրդ դրամ էր։ Ստացվում է՝ հատկացվող միջոցներն այս տարի կրկնապատկվել են, դեռ մի բան էլ ավելի։
Նախարարն ասում է՝ նման միջոցների հատկացման համար աշխատանքներ են տարել։ Կառավարության անդամների հետ ներքին քննարկումներում իրենց հաջողվել է հիմնավորել՝ տեխնոլոգիական առաջընթացը երկրի տնտեսության թռիչքաձև զարգացման կարևորագույն նախապայմանն է: Ասում է՝ 21-րդ դարում հենց այդ ուղղությունն է «տնտեսության շոգեքարշը», քանի որ հնարավոր չէ պատկերացնել որևէ ոլորտ առանց տեխնոլոգիաների։
«Առանց խոշոր ռեսուրսների կենտրոնացման չի լինի զարգացում ընդհանրապես ամբողջ տնտեսության համար, մանավանդ, եթե խոսում ենք բարձրարժեք արտադրողականության, աճ գեներացնող տնտեսության ճյուղերի մասին»,- նկատել է նա և հավելել, որ պետք է դա նկատի ունենալ քաղաքականություններ մշակելիս։
ՀՀ տնտեսությունը համեմատել է նոր ստեղծվող ընկերության՝ ստարտափի հետ և նշել՝ ներդրումներն այս պարագայում ունեն կենսական նշանակություն։
«Առանց ներդրումների չենք կարող խոսել ստարտափի կայացման և երկարաժամկետ հաջողությունների, խոշոր ընկերության վերածվելու մասին։ Նույն պնդումը կարող ենք անել նաև տնտեսության զարգացման մասին»,- պարզաբանել է Մխիթարյանը։
Ըստ նախարարի՝ Հայաստանում աշխատող և հարկեր վճարող քաղաքացիներից բացի չկա այլ սուբյեկտ, որը շահագրգռված է երկրի զարգացման հեռանկարով։ Հետևաբար, հիմնական ներդրում կատարողները ՀՀ քաղաքացիներն են։
