COVID-19. ի՞նչ «օգուտներ» են քաղել համավարակից Հայաստանում
Կորոնավիրուսի համավարակը Հայաստանում շատերի համար խթան հանդիսացավ նոր հնարավորություններ ստեղծելու և նույնիսկ առկա բարդ պայմաններում ավելի արագ տեմպերով զարգանալու համար։
Որոշ ոլորտների մասնագետներ, ընկերություններ ավելի դինամիկ գտնվեցին։ Ոմանք արագ հարմարվեցին փոփոխություններին ու ելքեր գտան՝ առանց կտրուկ ցնցումների առաջ շարժվելու համար։ Ոմանք էլ վերապրոֆիլավորվեցին ու կարողացան ոչ միայն հաղթահարել ճգնաժամը, այլև լուրջ հաջողությունների հասնել:
Ի՞նչ առավելություններ ու հնարավարություններ առաջ բերեց համավարակը։ Մի քանի հետևություն՝ կոնկրետ դեպքերի, փաստերի ու պատմությունների հիման վրա։
- Բիզնես-գաղափար, որը ծնվեց Հայաստանում պատերազմի ժամանակ
- Հայաստան․ երեք կնոջ պատմություն, որոնք փրկում են իրենց բիզնեսը կորոնաավիրուսից
- Ինչպես փոխել գյուղի կյանքը․ SMART-մոտեցում, որն աշխատեց Հայաստանում
Հեռավար աշխատանքի առավելությունները
Ծրագրավորման ոլորտում աշխատող «Էքսելիստ» ակումբի հիմնադիր Մայիս Մարգարյանը առաջիններից էր, որը համավարակի տարածումից կարճ ժամանակ անց փակեց երևանյան գրասենյակն ու իր թիմով անցավ առցանց աշխատանքային ռեժիմի:
«Գրասենյակի կարիքը, ինչպես շատ արագ պարզվեց, այլևս չկար: Մեր ամբողջ թիմը մինչ հիմա այդպես է աշխատում: Այժմ նույնիսկ հեռավոր գյուղերից աշխատողներ ունենք, որոնց մի մասն ուսանողներ են: Ողջ աշխատանքն անում ենք հեռավար, հավաքվելով միայն ժամանակ առ ժամանակ անցկացվող թիմի հանդիպումներին», — ասում է Մայիսը։
Մի քանի ամիս առաջ էլ նա փոխել է բնակավայրը՝ մայրաքաղաքից տեղափոխվելով Լոռու մարզ։
«Հրաշալի տարբերակ է մարզերից հեռավար աշխատելը։ Այսպիսով եկամուտները չեն պակասում, փոխարենը նվազել են խանգարող-շեղող հանգամանքները, ինչը, իր հերթին, բերում է ավելի լավ արդյունքների ու եկամտի աճի: Ավելին, մարզում ամեն ինչ անհամեմատ ավելի էժան է, շատ ավելի քիչ ենք ծախսում: Ստացվում է, որ լավ ինտերնետով ու լավ բնութամբ մարզային որևէ հանգիստ անկյուն տեղափոխվելը կրկնակի շահավետ է», — իր փորձառությամբ է կիսվում Մայիսը:
Բացի դրանից, անմիջապես համավարակից հետո նա ձեռնամուխ է եղել Մարզերի երեխաները մարզերում նախագծի ստեղծմանը։ Արդյունքում, վերջին մեկ տարվա ընթացքում ամենատարբեր բնույթի հեռավար աշխատանքների հմտություններ ու գիտելիքներ են ձեռք բերել հեռավոր համայնքների հարյուրավոր երիտասարդներ։ Նրանց մի մասն արդեն իսկ գտել է հեռավար աշխատանքով վաստակելու իր տարբերակը:
«Քովիդը պատճառ դարձավ, որ մենք հեռավար հասնենք մարզերի քաղաքներ ու գյուղեր, հավաքագրենք նպատակասլաց, ակտիվ երիտասարդների, որոնք համավարակի պատճառով հայտնվել էին համակարգիչների առջև:
Եվ քանի որ այդ ժամանակահատվածում տանը՝ համակարգիչների դիմաց էին հայտնվել նաև այն մարդիկ, որոնք ունեին այդ երիտասարդների հետ օնլայն աշխատելու, նոր հմտություններ ու գիտելիքներ փոխանցելու մեծ պոտենցիալ, հնարավոր եղավ իրականացնել թվային հարթակում հայտնված երկու կողմերի միջև համագործակցությունը», — պատմում է Մայիսը։
Նա շեշտում է, որ մարզերի երիտասարդներին հեռավար ամենատարբեր հմտությունների ու գիտելիքների ողջ փաթեթը տրվել է հենց քովիդի շնորհիվ, ինչի արդյունքում աշխատանքի ու համագործակցության նոր ու մեծ հնարավորություններ են ընձեռնվել մարզերին: Իսկ մինչ համավարակը հեռավար աշխատանքի հնարավորությունների լայն օգտագործմանը խանգարում էին, նախևառաջ, սովորույթները.
«Օրինակ, հիմա ես չեմ հասկանում, թե ինչպե՞ս կարելի էր ամեն հանդիպման համար դուրս գալ տնից, այդքան ժամանակ ու էներգիա ծախսել։ Իսկ առաջ չէինք հասկանում, մեր մտքով չէր էլ անցնում այդ ամենն անել օնլայն: Հիմա, երբ համավարակի շնորհիվ բոլորիս մոտ ձևավորվել է սովորույթ՝ 10-ից 1 հանդիպումն անել օֆլայն, իսկ 9-ի համար բավարարվել օնլայնով, մայրաքաղաքում ու մարզերում բնակվողները հայտնվել են հավասար դաշտում, որտեղ կարելի է հաղորդակցվել, համագործակցել ու աշխատել հավասարը հավասարի հետ», — ասում է նա:
Բաց զբոսաշրջային վայրերի ակտիվացումը
2020-ի գարնանը համավարակից առավելապես տուժած ոլորտների ցանկում հայտնվեց զբոսաշրջությունը. արտագնա ու ներգնա տուրիզմի հնարավորությունները երկար ժամանակ սահմանափակվեցին։ Ներքին տուրիզմը ևս որոշ ժամանակ պարալիզվեց։ 2020-ի զբոսաշրջային սեզոնը երկրի հյուրանոցներն ու հյուրատներն անցկացրին գրեթե առանց այցելուների:
Դրան զուգահեռ՝ բացօթյա զբոսաշրջային շատ վայրեր «պայթում էին» այցելուների քանակից։ Հանգստի ու ժամանցի պահանջմունքն ինչ-որ կերպ բավարարելու համար մարդիկ այցելում էին բաց երկնքի տակ գործող զբոսաշրջային կետերը, որտեղ կարող էին և՛ մոտ լինել բնությանը, և՛ հնարավորինս խուսափել համավարակից:
Լոռիում, օրինակ, 2020-ի ամենաշատ այցելված զբոսաշրջային կետերի թվում Գյուլագարակի դենդրոպարկն ու Հարթագյուղի Սբ. Հովհաննես մատուռն էին:
Այստեղ մարդկանց հոսքն այնքան մեծ էր, որ մի պահ դարձավ անկառավարելի։ Պատկան մարմինները ստիպված եղան ոստիկանական անցակետեր տեղադրել թե՛ Հարթագյուղ, թե՛ դենդրոպարկ տանող ճանապարհներին՝ համակարգելու, վերահսկելու, սահմանափակելու, անհրաժեշտության դեպքում նաև արգելելու մարդկային մեծ հոսքերն այդ տարածքներ:
Թե՛ տեղի համայնքապետերը, թե՛ ծառայություններ մատուցողները փաստում են, որ այս տարածքներ նման մեծածավալ մարդկային հոսքեր երբևէ չեն եղել:
Ներքին և ներգնա զբոսաշրջության շարժը
Ի տարբերություն 2020-ի, այս տարվա զբոսաշրջային սեզոնը ավելի բարենպաստ է Հայաստանի ներգնա և հատկապես ներքին զբոսաշրջության առումով։ Մի շարք երկրների մասով դեռևս ելքի սահմանափակումներ կան, իսկ բաց սահմաններով երկրներում, այնուամենայնիվ, առկա է համավարակի վտանգը։ Եվ շատերն այս տարի նախընտրում են իրենց հանգիստն անցկացնել հենց Հայաստանում:
Արդյունքում, հատկապես ամռան ամիսներին հայաստանյան հյուրանոցները, հյուրատները, զբոսաշրջային ու հարակից ծառայություններ մատուցողները բարձրաձայնում են այցելուների մեծ թվի ու շահութաբեր սեզոնի մասին։ Իսկ հանգստանալ ցանկացողները նույնիսկ սոցիալական ցանցերում քննարկում են պիկ սեզոնին իրենց նախընտրելի մարզերում ու զբոսաշրջային կետերում ազատ սենյակներ չգտնելու մասին:
Ներգնա տուրիզմի առումով այս տարի ակնառու է հատկապես իրանցիների մեծ հոսքը, որոնք Հայաստան են գալիս առավելապես պատվաստվելու համար: Այս տենդենցը Հայաստանում հիմք դրեց տուրիզմի նոր ձևի՝ պատվաստումային տուրիզմի զարգացմանը:
Դեռևս գարնան վերջին էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հայտարարել էր այս տարի զբոսաշրջության ոլորտում սպասվող 319 տոկոս աճի հնարավորության մասին: Վիճակագրական կոմիտեի 2021-ի զբոսաշրջային սեզոնի տվյալները դեռևս հրապարակված չեն, և դեռ պարզ չէ, կկարողանա արդյոք երկիրը հատել նախարարի կանխատեսած ցուցանիշը։ Սակայն արդեն ակնհայտ է, որ ներքին զբոսաշրջության առումով կլինի թվերի տեսանելի բարձրացում:
Դասընթացներ, դրամաշնորհներ, բիզնեսի գործարկում
Համավարակի պատճառով հեռավար աշխատանքին լրիվ կամ մասնակի անցան նաև Հայաստանում գործող միջազգային կառույցները։ Նրանց կարևորագույն ծրագրերի մի մասը տեղափոխվեցին օնլայն հարթակ, և դա բացառիկ հնարավորություն տվեց հեռավոր մարզերում ապրողներին մասնակցելու դրանց:
Սիրանուշ Ամիրաղյանը Նոյմեբերյանից IRIS բիզնես ինկուբատորի կողմից 2020-ի համավարակի օրերին օնլայն ձևաչափով անցկացված դրամաշնորհային ծրագրի դասընթացների մասնակիցներից ու հաղթողներից է։ Ասում է, որ ծրագրին կարողացել է մասնակցել միայն օնլայն իրականացվելու արդյունքում․
«Իմ բախտն ուղղակի բերեց, որ այդ անգամ համավարակի պատճառով ԻՐԻՍ-ն իր դրամաշնորհային ծրագրի դասընթացներն օնլայն իրականացրեց։ Հակառակ պարագայում ինձ համար անհնար կլիներ փոքրիկիս հետ մի քանի ամիս շաբաթը մի քանի անգամ Նոյեմբերյանից Երևան գնալ դասընթացներին մասնակցելու համար։ Իսկ օնլայն մասնակցելով ու դրամաշնորհային ծրագրի հաղթող ճանաչվելով՝ այսօր հնարավորություն ունեմ իրականացնելու իմ բիզնես երազանքը»։
Սիրանուշը փայտի և ապակու համադրությամբ վիտրաժներ է ստեղծում և ինքն իր ձեռքով նկարազարդում դրանք։ Նրա կարծիքով՝ օնլայն ծրագրերը չափազանց կարևոր են հատկապես հեռավոր ու սահմանամերձ համայնքների բնակիչերի համար՝ մասնակցային, ներառական լինելու ու համայնքների համաչափ զարգացման առումով:
Առցանց վաճառքների բում
Ձեռագործ պայուսակների արտադրությամբ զբաղվող ԴԱՅԱՆ բրենդի հիմնադիր Անժելա Դայանն ասում է, որ համավարակի օրերին ընդհանրապես պատվերների ակնկալիք չուներ։ Բայց օնլայն հարթակում իր ապրանքանիշն ակտիվորեն ներկայացնելու շնորհիվ սկսեց ստանալ առավելագույն թվով պատվերներ․
«Զարմանալի է, բայց ծառայությունների վաճառքի ցուցանիշների համատարած անկման շրջանում ինձ մոտ հակառակն էր: Երբ մարդիկ դեռ անցաթերթերով էին ելումուտ անում, ես շատ մեծ քանակի թելեր էի գնել։ Մտածում էի, տանը կմնամ, պայուսակները կպատրաստեմ, որպեսզի սահմանափակումների ավարտից հետո վաճառեմ: Բայց պատվերներն այնքան էին շատացել, որ ամբողջ օրն առաքումների մեջ էի, չէի հասցնում»։
Առցանց վաճառքների ակտիվացումը, Անժելայի կարծիքով, պայմանավորված էր նաև նրանով, որ համավարակի օրերին մարդիկ հնարավորինս խուսափում էին ակտիվ շփումներից, ավելի շատ էին տանը մնում։ Արդյունքում՝ ավելի շատ գումար էին խնայում և ավելի շատ ժամանակ էին ունենում սոցիալական հարթակներին հետևելու կամ իրենց մասին հոգ տանելու համար:
