Հայաստանի արձագանքը Ուկրաինայի դեպքերին. մեկնաբանում են քաղաքագետները
Հայաստանը պաշտոնապես չարձագանքեց Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձություններին մինչ այս հոդվածի հրապարակումը։ Սակայն վաղ առավոտից իրավիճակը մեկնաբանել են հայ քաղաքական գործիչները, քաղաքագետներն ու լրագրողները։
Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Արևմուտքի գործողությունները գնահատելուն զուգահեռ՝ նրանք մտահոգություն են հայտնել Հայաստանի համար առաջացող քաղաքական և տնտեսական ռիսկերի վերաբերյալ։ Եվ, իհարկե, փորձագիտական հանրությունը բարձրացնում է Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության ապահովմանն ուղղված ջանքերի կենտրոնացման հարցը։
Հայ քաղաքական գործիչների և քաղաքագետների կարծիքները։
Մեկնաբանություններ
Քաղաքական վերլուծաբան Ռուբեն Մեհրաբյան․
«Այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում Ուկրաինայում, ստիպում է փաստել, որ այս օրը որպես «սև օր» մտնելու է պատմության մեջ։ Տեղի է ունենում Ռուսաստանի միանգամայն անօրինական ներխուժում ինքնիշխան Ուկրաինայի տարածք, ինչը կոպտորեն խախտում է միջազգային իրավունքը, միջազգային նորմերը։ Սա, ըստ էության, հանցագործություն է ընդդեմ մարդկության, ինչի համար վաղ թե ուշ Ռուսաստանը որպես պետություն պատժվելու է միջազգային հանրության կողմից։ Համոզված եմ՝ հիմնական հայտը դա գինն է, որը քաղաքակրթությունը պետք է վճարի այս սպառնալիքը չեզոքացնելու համար։
Որպես փոքր երկրի՝ մեզ համար վտանգ է այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում աշխարհակարգը ջարդելու հետևանքով, ինչը այսօր իրագործում է Ռուսաստանը։ Դա նշանակում է, որ չի գործում միջազգային իրավունքը, իսկ ուժի գործադրումը նորմա է։ Եվ այո, մենք հիմա ուղիղ սպառնալիքի տակ ենք»։
Քաղաքագետ Արմեն Վարդանյան․
«Ակնհայտ է, որ ռուս-ուկրաինական ճգնաժամը Հայաստանի վրա լրջորեն ազդեցություն է ունենալու և մի քանի ուղղություններով է դա լինելու։ Ամենաառաջին ազդեցությունը լինելու է տնտեսական առումով. Հայաստանի տնտեսությունը սերտորեն շաղկապված է Ռուսաստանի տնտեսության հետ։ Ռուսաստանը Հայաստանի թիվ 1 առևտրային գործընկերն է, մեր առաջին արտահանման վայրը, հետևաբար, ռուսական տնտեսության թուլացումը և կաթվածահար լինելը միանշանակ ազդելու է Հայաստանի տնտեսության վրա:
Պատկերավոր ասած՝ եթե Ռուսաստանի տնտեսությունը թեթև մրսում է, Հայաստանի տնտեսությունը հիվանդանում է, քանի որ մեր երկրի տնտեսության կախվածությունը բավականին մեծ է Ռուսաստանի տնտեսությունից: Նվազելու են Ռուսաստանից Հայաստան ուղարկվող տրանսֆերտները, որովհետև ռուսական ռուբլին սրընթաց գահավիժում է, անկում է ապրում ամենօրյա ռեժիմով: Այնպես որ, Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների հետևանքները նաև Հայաստանն իր մաշկի վրա է զգալու։
Եթե Ռուսաստանը շատ թուլանա Արևմուտքի հետ դիմակայության ընթացքում, չի բացառվում, որ Ադրբեջանն օգտվի ստեղծված իրավիճակից և Արցախում նոր սադրանքներ, ընդհուպ մինչև նոր պատերազմ հրահրի»:
Քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան․
«Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի ռազմական օբյեկտներին հարվածելու քարտեզը։
Գիտե՞ք, թե էլ ինչի մասին է խոսում այս քարտեզը։ Այն մասին, որ ժամանակակից պատերազմներում անգամ Ուկրաինայի չափսերի մեծ երկրներն են ամբողջությամբ ռազմաճակատի վերածվում։
Ու այդ կոնտեքստում կրկին ու կրկին համոզվում եմ, որ ճիշտ կազմակերպված պատերազմի դեպքում Արցախի խնդրի լուծումը մեզ համար կարող է ընդամենը մի քանի օրվա հարց լինել։ Նույնը նաև իրենց համար։ Մենք սա շատ լավ պետք է գիտակցենք ու նաև պատրաստ լինենք դրան»։
Ընդդիմադիր «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյան․
«Վերջին մեկ շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջանը Արցախի ուղղությամբ տարբեր բնույթի սադրանքների է գնում։ Դրանք դրսևորվում են հրադադարի խախտումներով՝ որքան հասկանում եմ ոչ միայն հրաձգային զենքերից, ապատեղեկատվության չափաբաժնի մեծացմամբ և այլն։
ՌԴ-ն Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների մակարդակի բարձրացմամբ փորձելու է Ադրբեջանին առավելագույնս կանխատեսելիության դաշտում պահել, սակայն Թուրքիայի շունչն Ադրբեջանի թիկունքում ավելացնում է սահմանային միջադեպերի և, առհասարակ, հրադադարի խախտումների հավանականությունը։
Ուկրաինայի շուրջ ստեղծված իրադրության վերաբերյալ Թուրքիան ունի հստակ հակառուսական դիրքորոշում և ՌԴ ծավալած օպերացիային ի պատասխան փոքր մասշտաբի սադրանքներն Արցախի և ՀՀ-ի ուղղությամբ բացառելի չեն։
Այստեղ խնդիրը նույնիսկ Ադրբեջանի ցանկությունը չէ, կա վտանգ, որ Թուրքիայի նախաձեռնությամբ փորձ կարվի որոշակի ապակայունացում մտցնել մեր տարածաշրջանում՝ ստիպելով ՌԴ-ին լրացուցիչ ջանք և ռեսուրս մշտապես ապահովել Հարավային Կովկասում։
Ի դեպ, այս վտանգը կա նաև այն տարածաշրջաններում, որտեղ ՌԴ-ն ակտիվ ազդեցության պայքարի մեջ է Թուրքիայի կամ այլ դերակատարների հետ։
Այնպես որ, ՀՀ-ում և Արցախում զգոնությունը բարձրացնելու անհրաժեշտություն կա, և սա առաջին հերթին վերաբերվում է հատկապես ներքին և արտաքին անվտանգությունը ապահովող կառույցներին»։
Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյան․
«Երեք ամիս անընդհատ սրվում էր իրավիճակը Արևմուտքի կողմից, անընդհատ ասում էին՝ Ռուսաստանը հարձակվելու է։ Շատերի համար սրանք կարող էին լինել կանխարգելիչ հայտարարություններ, որ թույլ չենք տա, շատերի համար՝ հրավեր, որ մտնեն ու վերցնեն, այսինքն՝ միջազգային հանրությանը հարմարեցնում են այդ մտքի հետ։
Ես կարծում եմ՝ ներքին կարգով մեծ առևտուր է գնում և այդ առևտուրը Ուկրաինայի հաշվին է։ Ուկրաինան զիջում են ՌԴ-ին։ Խոսքը ոչ միայն Դոնեցկի, Լուգանսկի մասին է։ ԱՄՆ-ից անընդհատ ասում են, չէ՞, որ նաև Կիևն է ուզում ՌԴ-ն վերցնի, դեսպանատները Լվով են տանում, ոնց որ հրավիրում են։
Հարցը հետևյալն է՝ ինչի՞ դիմաց են Ուկրաինան զոհաբերում Ռուսաստանին, այսինքն՝ ՌԴ-ն ի՞նչ պիտի զիջի։ Այստեղ, ինձ թվում է, կարելի է դավադրությունների տեսության մեջ մտնել, դրանք ոչ միշտ են սխալ լինում, և հասկանալ՝ գլոբալ խաղ է գնում։
Իմ կարծիքով՝ «նվերները» կարող են մի քանիսը լինել, օրինակ՝ ՌԴ-ն չխոչընդոտի, որ Իրանի գազը մտնի եվրոպական շուկա։ Սա ուղղակի ենթադրություն է»։
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյան․
«Հայաստանի համար ուկրաինական ճգնաժամն ունի երկու առանցքային խնդիր, և Դոնբասի ու Լուգանսկի ճանաչման հարցն այդ շարքում չէ: Մի խնդիրը բավական ընդհանրական է՝ Արևմուտք-ՌԴ դիմակայությունը Ռուսաստանին կարող է ավելի ագրեսիվ դարձնել Արևմուտքի հետ Հայաստանի աշխատանքի «ռեվիզիայի» հարցում: Ընդ որում, այդ ռիսկերի մասին խոսել և գրել եմ դեռևս Բայդենի պաշտոնամուտի առիթով, նկատելով, որ մեծ հավանականությամբ կարծես թե որդեգրելու են Ռուսաստանի շուրջ օղակն ավելի սեղմելու քաղաքականություն, ինչը Հայաստանի համար առաջացնում է վերը բերված ռիսկը: Ուկրաինական ճգնաժամն այդ ռիսկը ավելացրել է:
Միևնույն ժամանակ, իհարկե, ինչպես միշտ՝ ցանկացած ճգնաժամ և ռիսկ կարող է նաև ունենալ հնարավորությունների կողմ և բացառելի չէ, որ Հայաստանն այդ իրավիճակում կարող է հավակնել որոշակի շփումների «հաղորդուղի» լինելու դերին: Որովհետև անկասկած է, որ ամենասառը և կոշտ դիմակայության պայմաններում էլ բևեռները ունենալու են շփման անհրաժեշտություններ: Իհարկե, դրանք սեփական շահի շրջանակում արդյունավետ կապիտալիզացնելու համար Հայաստանից պահանջվելու է քաղաքական, դիվանագիտական զգալի հոտառություն ու հմտություն:
Մյուս, արդեն շատ ավելի կոնկրետ և շոշափելի ռիսկը տնտեսությունն է, որ ունի ռուսական տնտեսական վիճակից բավականին շոշափելի կախվածություն: Ընդ որում, այդ խնդիրը բավականին բարդացնում է և այն, որ համաշխարհային տնտեսական կոնյունկտուրան էլ կորոնավիրուսի համաճարակի բերումով առանձնապես բարվոք չէ: Այստեղ էլ Հայաստանից բավականին ջանք է պահանջվելու ռիսկերը կառավարելու և հետևանքը մեղմելու համար: Այստեղ կարող է օգտակար լինել արաբական ուղղությունը, հաշվի առնելով այդտեղ խաղացող առաջատար երկրների էլիտաների տնտեսական կարողություններն ու նաև քաղաքական դերակատարության միտված աճող ձգտումները:
Հայաստանում հասարակական-քաղաքական միտքն ու քննարկումները թերևս պետք է ձգտեն առավելագույնս զերծ մնալ «երկրպագութական դիսկուրսից», որը գուցե դիտարժան է, բայց ոչ էֆեկտիվ, և առավելագույնս կենտրոնանալ այդ առարկայական ռիսկերին առնչվող թեմաների վրա»։
