Ֆեյսբուքյան մեծ զտումներ Վրաստանում

Facebook–ը ջնջել է հարյուրավոր խմբեր և անհատական էջեր, որոնք կապված են Վրաստանի իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության փիար–խորհրդատու Կոկա Կանդիաշվիլիի, նրա հիմնադրած Espersona» («Այս անհատը») պորտալի և «Միասնական ազգային շարժում» ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցության հետ, որի առաջնորդը Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին է։

Facebook–ը հեռացրել է 511 էջ, 101 անձնական գրանցում, 122 խումբ և 56 գրանցում Instagram–ում, որոնք կապված են Espersona–ի հետ։ Դրանք բոլորը կառավարվում էին Վրաստանից։

Այդ էջերը և դրանց միջև կապը հայտնաբերելու համար Facebook–ն օգտագործել է DFRLAB հետազոտության արդյունքները։

Espersona–ն՝ ֆեյքերի օջա՞խ

«Epersonа» կայքն իրեն դիրքավորում է որպես մեդիապլատֆորմ, որը նորություններ է հրապարակում և լուսաբանում քաղաքականությունը, բիզնեսը և հասարակությունը։ Կայքում նաև առանձին բաժին կա, որտեղ հրապարակվում են հայտնի անձանց հակիրճ կենսագրությունները։

Մեդիապլատֆորմը պատկանում է Կոկա Կանդիաշվիլիի՝ իշխող կուսակցության փիար–խորհրդատուին։

Կանդիաշվիլիի պրոպագանդիստական կայքի ցանկում են կեղծ էջեր, այսպես կոչված կեղծ լրատվական գործակալություններ, թեմատիկ խմբեր և հայտնի անձանց անունից ստեղծված կեղծ էջեր՝ ներառյալ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչների և առողջապահական ոլորտի ներկայացուցիչների։

• Եվրամիությունը Ռուսաստանին մեղադրում է կորոնավիրուսի համավարակի հետ կապված ապատեղեկատվական մասշտաբային արշավի համար
• Վրաստանի իշխանությունները կապված են եղել ֆեյսբուքյան հարյուրավոր կեղծ էջերի հետ

Հետազոտության համաձայն՝ Կոկա Կանդիաշվիլիի «Espersona»–ն Ֆեյսբուքում 8 էջ է ունեցել՝ անվան տարբեր դրսևորումներով, որոնք ընդհանուր առմամբ ունեցել են 40 000 հետևորդ։ Այդտեղ հրապարակվել են նյութեր, որոնց հիմնական նպատակն իշխանամետ տեղեկության տարածումն ու ընդդիմադիր կուսակցությունների, հասարակական ակտիվիստների և տեղական հասարակական կազմակերպությունների վարկաբեկումն է եղել։

Ֆեյսբուքը ջնջել է նաև մի քանի էջեր, որոնք ստեղծվել էին ընդդիմության ներկայացուցիչներին վատաբանելու համար։

Նույն ցանցն օգտագործել է կեղծ էջեր, որոնք ստեղծվել են Վրաստանի հայտնի անձանց անունից։ Օրինակ՝ COVID-19–ի բռնկումից հետո էջեր են ստեղծվել բժիշկների անուններից, որոնց առանձնապես վստահում են Վրաստանի բնակիչները։ Օրինակ՝ կեղծ էջ է ստեղծվել Առաջին համալսարանական հիվանդանոցի տնօրեն Լևան Ռատիանիի անունից։ Հետազոտության հեղինակների կարծիքով՝ դա արվել է՝ ավելի մեծ լսարան գրավելու, այնուհետև՝ ապատեղեկատվություն տարածելու համար օգտագործելու նպատակով։

Կոկա Կանդիաշվիլիի և նրա մեդիապորտալի հետ կապված կեղծ էջերի թվում կեղծ էջ կար նաև նախկին վարչապետ Վանո Մերաբիիշվիլիի անունով։ «Մերաբիշվիլիի էջում» հրապարակված գրառումներից մեկում նշվում էր, որ նա այլևս չի պլանավորում մասնակցել քաղաքական կյանքին։ Հետազոտության հեղինակները կարծում են, որ էջի ենթադրյալ նպատակը Մերաբիշվիլիի քաղաքական գործունեությանը խանգարելն ու նրա կողմնակիցներին մոլորեցնելն էր։

Ցանցի ստեղծած 269 էջերն օգտվում էին «տեղեկատվական գործակալության» կարգավիճակից և հիմնականում հրապարակում էին իշխանամետ և հակաընդդիմադիր նյութեր։

Facebook–ը հայտնաբերել է 99 այսպես կոչված «ոչ աուտենտիկ» խմբեր, որոնք զբաղվում էին «Espersona» կայքի, ինչպես նաև իշխանամետ և «տեղեկատվական գործակալությունների» հակաընդդիմադիր նյութերի տարածմամբ։

Խմբերը կառավարվել են ինչպես իրական օգտատերերի, այնպես էլ կեղծ էջերի կողմից։

Facebook–ը հեռացրել է Espersona ցանցի 43 կեղծ էջ Instagram–ում, դրանցից որոշները կիսվել են իշխանամետ նյութերով՝ կոսմետիկայի և խոհարարության մասին գրառումներին զուգահեռ։

Ըստ Facebook–ի տվյալների՝ ցանցը գովազդի վրա 30 000 դոլար է ծախսել։

Ո՞վ է Կոկա Կանդիաշվիլին

«Espersona»–ն լրատվական գործակալություն է, որ գլխավորում է իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության փիար–խորհրդատու Կոկա Կանդիաշվիլին։ Ներկա պահին նրա անձնական էջը Ֆեյսբուքում այլևս հնարավոր չէ գտնել։

2012–2013 թթ–ին, երբ վարչապետը Բիձինա Իվանիշվիլին էր (միլիարդատեր, «Վրացական երազանք» կուսակցության ներկայիս նախագահ), Կոկա Կանդիաշվիլին գլխավորում էր վարչապետի աշխատակազմի կապի բաժինը։ 2013 թ–ի դեկտեմբերի 29–ին նա դարձավ հասարակայնության հետ կապերի պետական խորհրդատու։

Վրացական լրատվամիջցներում հրապարակված մի քանի հաղորդագրությունների համաձայն՝ Կանդիաշվիլին գլխավորում էր այսպես կոչված թրոլների ֆաբրիկան։ Վերջինս դա հերքել էր՝ պնդելով, որ անգամ չգիտի, թե ինչ է նշանակում «թրոլ» և «բոտ»։

Facebook–ը հեռացրել է նաև նրա նախկին կնոջ՝ Նոնա Կանդիաշվիլիի էջը, որը 2012-2017 թ–ին կառավարության աշխատակազմի մամուլի ծառայության պետն էր, այնուհետև՝ Թբիլիսիի քաղաքապետարանի և քաղաքային խորհրդի հասարակայնության հետ կապերի բաժնի պետը։ Նոնա Կանդիաշվիլին նաև «Վրացական երազանքի» դոնորներից է։

Facebook–ն ընդդիմության հետ կապված ցանց է հայտնաբերել

Facebook–ը ջնջել է 80 էջ, որոնցից 23 անձնական, 41 խումբ և 9 էջ Instagram–ում, որոնք կապված են ամենապոպուլյար ընդդիմադիր կուսակցության՝ «Միացյալ ազգային շարժման» հետ։

Ինչպես նշել է Facebook–ն իր հայտարարությունում, ցանցի կոնտենտը «ներառում էր այնպիսի տեղական իրադարձություններ ու քաղաքական հարցեր, ինչպիսիք են 2018 թ–ի ընտրությունները, Վրաց ուղղափառ եկեղեցին, ներկայիս կառավարության՝ համավարակի կառավարման մարտավարության քննադատությունը և այլն»։

Facebook–ը պարզաբանում է, որ «Ազգային շարժման» հետ կապված գործողությունները հայտնաբերվել են «տարածաշրջանում կասկածելի գործողությունների հետաքննության ժամանակ»։

Կուսակցությունների պատասխանները Facebook–ի հայտարարությանը

Իշխող կուսակցությունը հերքում է Կոկա Կանդիաշվիլիի հետ որևէ կապն ու ասում, որ Կանդիաշվիլիի գործակալությունն ու ֆեյսբուքյան խմբերը կապ չունեն «Վրացական երազանքի» հետ։

Խորհրդարանական մեծամասնության առաջնորդներից մեկի՝ Մամուկա Մդինարաձեի խոսքով՝ Կոկա Կանդիաշվիլին ընդամենն իշխող կուսակցության համախոհ է։

Նրա խոսքով՝ Կանդիաշվիլին «սոցցանցերում անկախ է գործում» 2013-2014 թթ–ից։

«Ոչ մի պայմանավորվածություն և ոչ մի հանձնարարություն կուսակցությունից նա չի ստացել», – ասել է Մդինարաձեն։

«Միասնական ազգային շարժումը» նույնպես հերքում է պրոպագանդիստական ցանցի հետ որևէ կապ։

««Միասնական ազգային շարժումը» չի ղեկավարել, չի ղեկավարում կեղծ էջեր և չի պլանավորում նման բան անել ապագայում։ Մեզ համար անընդունելի է նման մեթոդներով քաղաքականություն վարելն», – ասված է կուսակցութան հայտարարությունում։

Դրանում ասվում է նաև, որ կեղծ տեղեկության տարածմամբ և Վրաստանում ատելության սերմանմամբ զբաղվում է Ռուսաստանի Դաշնությունն ու «Վրացական երազանքը»։

Սա առաջին դեպքը չէ, որ Ֆեյսբուքն էջեր է հեռացնում, որոնք կապված են Վրաստանում իրական և «ոչ իրական» օգտատերերի սոցցանցում համակարգված գործողությունների հետ։ 2019 թ–ի դեկտեմբերի 20–ին Facebook–ը հեռացրել էր «Վրացական երազանքի» և Panda գովազդային կազմակերպության հետ կապված 396 էջ։