«Գաղտնիության քողի տակ»․ Կիրանց գյուղի փոխհատուցումները
Փոխհատուցում Կիրանց գյուղում
Մինչև 100 հազար դոլար փոխհատուցում՝ սեփականությունը կորցրած յուրաքանչյուր ընտանիքի։ Շրջանառվող լուրերի համաձայն՝ հենց այդքան գումար են ստացել Հայաստանի Տավուշի մարզի Կիրանց գյուղի բնակիչները սահմանազատման գործընթացի արդյունքում տուն կորցնելուց հետո։ Կառավարությունը, սակայն, պաշտոնական տեղեկություններ չի հաղորդում։
«Որոշումները գաղտնի են, որովհետև դրանք պարունակում են անհատական տվյալներ»,- լրագրողների հետ զրույցում հայտարարել էր ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
Նույն պատճառաբանությամբ գործադիրը հրաժարվել է տեղեկություններ տրամադրել նաև Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (ՀՔԱՎ) գրասենյակին։ Գրասենյակը դատական հայց է ներկայացրել ՀՀ կառավարության դեմ։ Գաղտնի որոշումը վիճարկելու առաջին դատական նիստը տեղի է ունենալու հոկտեմբեր ամսին։
Դատարանը պետք է որոշի՝ գործադիրն իրավասո՞ւ է գաղտնի պահել, թե քանի մարդու ու ինչ չափով է փոխհատուցում տրամադրվել Կիրանցում։ Գրասենյակի ղեկավար, իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցի դիտարկմամբ՝ սահմանազատման ենթակա մյուս բնակավայրերի բնակիչները «պետք է տեղյակ լինեն՝ ինչ է իրենց սպասվում»։
Այս պահին հայտնի բոլոր մանրամասները, մեկնաբանություն
Պետական գաղտնի՞ք, թե՞ անձնական տվյալ
Կիրանց գյուղում փոխհատուցման չափի մասին միայն շշուկներ են պտտվում։ Տեսախցիկների առաջ, սակայն, գյուղացիներն այդ մասին հրաժարվում են խոսել։
Գործադիրը, իր հերթին, փոխհատուցման վերաբերյալ որոշումը գաղտնի պահելու տարբեր մեկնաբանություններ է անում։ Ամիսներ առաջ վարչապետ Փաշինյանը լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ փոխհատուցման մասին որոշումը գաղտնի է, քանի որ «պետական սահմանի սահմանազատման հետ կապված հարցեր են»։ Այդ հայտարարությունից մի քանի օր անց, սակայն, այլ կերպ մեկնաբանեց որոշման չհրապարակումը․
«Այդ ծրագրերը իրականացվում են գաղտնի որոշումներով, և որոշումները գաղտնի են, որովհետև դրանք պարունակում են անհատական տվյալներ»։
Ո՞րն է փոխհատուցման սկզբունքը․ հայց՝ ընդդեմ ՀՀ կառավարության
Որոշմանը ծանոթանալու ցանկություն է հայտնել նաև Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը։ Գործադիրը մերժել է տեղեկատվության տրամադրումն ու հղում կատարել «Տեղեկատվության ազատության մասին օրենքի» 8-րդ հոդվածին։
«Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքի 8-րդ հոդվածը սահմանում է տեղեկատվության ազատության սահմանափակումները։ Հոդվածի համաձայն՝ տեղեկատվությունը տնօրինողը (տվյալ դեպքում՝ ՀՀ կառավարությունը) մերժում է տեղեկության տրամադրումը, եթե այն՝
• «պարունակում է պետական, ծառայողական, բանկային, առևտրային գաղտնիք,
• խախտում է մարդու անձնական և ընտանեկան կյանքի գաղտնիությունը, այդ թվում՝ նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդումների գաղտնիությունը»։
ՀՔԱՎ գրասենյակի ղեկավար, իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցի փոխանցմամբ՝ «պատասխանից պարզ չէ՝ փոխհատուցումն այս դեպքում պետական, թե անձնական գաղտնիք են համարել»։
Իրավապաշտպանն «Ազատության» հետ զրույցում շեշտել է՝ տեղեկատվություն չտրամադրելիս միայն դրա գաղտնի լինելը մատնանշելը բավարար չէ․
«Ամեն մի կոնկրետ տեղեկատվության դեպքում պետք է ոչ միայն սահմանափակվել՝ որակելով այն գաղտնիք, այլ պետք է հիմնավորել, թե ինչն է նրա գաղտնիությունը»։
Արթուր Սաքունցն ասում է՝ մարդու իրավունքներին վերաբերող որևէ տեղեկություն չի կարող գաղտնի լինել։ Ընդգծում է՝ հարկատուները իրավունք ունեն իմանալ՝ արդյո՞ք իրենց գումարները տնօրինվել են ողջամիտ չափերով և ոչ միայն դա։
«Չափորոշիչը, թե ինչ չափանիշների հիման վրա են որոշել գումարի չափը, շատ կարևոր է ոչ թե այդ մարդկանց տեսակետից, այլ մնացած հանրության տեսակետից»,- հավելել է նա։
Կարծում է՝ դա կարևոր է նաև հայ-ադրբեջանական սահմանին գտնվող մյուս բնակավայրերի բնակիչների համար, քանի որ այդ տարածքներում ևս իրականացվելու է սահմանազատման գործընթաց, և հնարավոր է՝ փոխհատուցման հետ կապված նույնատիպ խնդիրներ առաջանան․
«Ի վերջո, մենք նաև կունենանք պատկերացում, թե մնացած տարածքներում համաչա՞փ է արդյոք, այսինքն՝ տարբերակված մոտեցում չկա արդյո՞ք, կա՞ ինչ-որ մի սկզբունք կամ չափանիշ, որի հիման վրա որոշել են խախտված սեփականության իրավունքի փոխհատուցման չափը»։
Մեկնաբանություն
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանն ասում է՝ եթե կառավարությունը խուսափում է տրամադրել տեղեկատվությունը, հետամուտ պետք է լինեն քաղհասարակության ներկայացուցիչները։ Ինքը՝ Բադալյանը դժվարանում է գնահատել գործադիրի մերժման իրավաչափությունը։ Ասում է՝ մասնագետները պետք է պարզեն՝ տվյալ դեպքում կառավարությունն ունեցե՞լ է ծանրակշիռ հիմքեր որևէ տեղեկատվություն լայն հանրությանը չներկայացնելու համար։ Միևնույն ժամանակ շեշտում է՝ ցանկացած դեպքում կառավարությունը պետք է լինի հաշվետու․
«Խնդիրը միայն պետական գումարների ծախսը չէ։ Հաշվետու պետք է լինել, որովհետև պետական սահման է որոշվում, մարդիկ պետք է իմանան՝ ինչպե՞ս է որոշվում, ապահովվո՞ւմ են Հայաստանի շահերը, թե՞ ոչ»։
Չի կարծում, թե գաղտնիությունը կարող է պայմանավորված լինել նրանով, որ սահմանազատման ենթակա մյուս համայնքների բնակիչները չիմանան, թե Կիրանցում որքան են փոխհատուցում տվել, որպեսզի դժգոհ չլինեն իրենց տրամադրվող գումարից։
«Ոչինչ չեմ բացառում, բայց գաղտնիությունը հազիվ թե լուծեր այդ խնդիրը։ ՀՀ մասշտաբները այնպիսին են, որ շատ մեծ ցանկության դեպքում, առնվազն ներքին կարգով քաղաքացիները կարող են ինչ-որ տեղեկացվածություն ունենալ»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նկատել է նա։
Անդրադառնալով Կիրանցում իրականացված գործընթացին՝ շեշտել է՝ դա սահմանազատում և սահմանագծում չէր, «Ադրբեջանը պահանջեց՝ սա մերն է, պետք է մեզ տաք, Հայաստանն էլ ընդառաջ գնաց այդ պահանջին»։
Ըստ Բադալյանի՝ եթե գործընթացը շարունակվի Տավուշի 4 գյուղերի օրինակով, այն միայն պայմանականորեն հնարավոր կլինի սահմանազատում անվանել։
Հիշեցնում է՝ օրերս Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման հանձնաժողովները համաձայնեցրին համատեղ աշխատանքի կանոնակարգը, որում «հստակ նշվում է, որ սահմանազատումն իրականացվելու է՝ հաշվի առնելով սահմանամերձ բնակավայրերի բնակիչների կենսագործունեության շարունակականությունը»․
«Կան նաև միջազգային կանոնակարգեր, որոնք ենթադրում են, որ սահմանամերձ գյուղերի բնակիչները սահմանազատման և սահմանագծման արդյունքում չպետք է հայտնվեն այնպիսի իրավիճակում, երբ ստիպված կլինեն սահմանից այն կողմ թողնել իրենց տարիների սեփականությունը»։
Քաղաքական մեկնաբանի խոսքով՝ ներկայիս իրավիճակում բնական է, որ ՀՀ իշխանությունները ձգտելու են գաղտնիության քողի տակ հաշվետվողականության դաշտից դուրս բերել որքան հնարավոր է շատ բան, ավելորդ աղմուկ չառաջացնել։
«Հանրության շահը ներկայացնող քաղաքացիական և քաղաքական կառույցների խնդիրը պետք է լինի կառավարությունից ստանալ անհրաժեշտ ինֆորմացիա և բացատրություններ։ Եթե հնարավոր է, ստանալ դրանք ոչ հրապարակային դաշտում և հետո սեփական պատասխանատվությամբ պարզաբանել հանրությանը՝ որքանով է Հայաստանի շահը ապահովված և ինչ խնդիրներ կան»,- ամփոփել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փոխհատուցում Կիրանց գյուղում
