Զրույց սուրճի սեղանի շուրջ. Տիրանայում հանդիպել են Փաշինյանն ու Ալիևը
Փաշինյան-Ալիև հանդիպում Տիրանայում
Մայիսի 16-ին Ալբանիայի մայրաքաղաք Տիրանայում՝ Եվրոպական քաղաքական համայնքի 6-րդ գագաթնաժողովի շրջանակում հանդիպել են Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները: Պաշտոնական Երևանի փոխանցմամբ՝ կողմերը քննարկել են ընթացիկ վիճակը և կարևորել խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ուղղությամբ գործընթացի շարունակականությունը:
Հանդիպման մասին այլ տեղեկություններ դեռ չեն հաղորդվել: Հրապարակված լուսանկարներում և տեսանյութերում երևում է՝ Փաշինյանն ու Ալիևը զրուցում են ոչ պաշտոնական միջավայրում՝ սուրճի սեղանի շուրջ:
Երկու երկրները 2025 թ.-ի մարտ ամսին հայտարարեցին, որ համաձայնեցրել են խաղաղության պայմանագրի բոլոր կետերը: Բաքուն, սակայն, պնդում է՝ մինչ ստորագրումը ՀՀ-ն պետք է փոխի Սահմանադրությունը, համաձայնի համատեղ դիմում ներկայացնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման համար:
Նախօրեին վարչապետ Փաշինյանը պատասխանել է ադրբեջանցի լրագորղի հարցերին: Հերթական անգամ շեշտել է՝ ՀՀ մայր օրենքում չկան տարածքային պահանջներ ոչ Ադրբեջանի, ոչ էլ որևէ այլ հարևանի նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համար ստեղծված Մինսկի խմբի լուծարմանը, ըստ նրա, այդ օրակարգն, ընդհանուր առմամբ, ընդունելի է հայկական կողմի համար:
«Ուզում ենք համոզվել, որ Ադրբեջանի ցանկությունը չէ փակել հակամարտությունը իր տարածքում և արտահանել այն Հայաստանի տարածք։ Եվ դրա համար լուծում կա։ Մեր առաջարկած լուծումը հետևյալն է՝ միաժամանակ ստորագրել խաղաղության համաձայնագիրը և դիմել ԵԱՀԿ-ին՝ Մինսկի խումբը լուծարելու համար»,- նկատել է Փաշինյանը:
Քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանի խոսքով՝ կան բավականին ծանրակշիռ ուժեր, որոնց ձեռնտու չէ հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը: Կարծում է՝ խոսքն առաջին հերթին Ռուսաստանի մասին է:
«ՌԴ-ին ձեռնտու չէ, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանն ունենան բաց սահմաններ և տարանցիկ առևտուր կատարվի: Այդ դեպքում Ռուսաստանը կկորցնի ՀՀ համար տարանցիկ երկիր լինելու առավելությունը, կզրկվի կոնֆլիկտի միջոցով Հարավային Կովկասում ազդեցության որոշակի մակարդակ պահպանելու հնարավորություններից»,- «Հանրայինի» եթերում հայտարարել է նա:
- «Եթե Թրամփը պահանջի, Բաքուն կստորագրի ՀՀ հետ պայմանագիրը»․ կարծիք
- 2024 թ․-ին Բաքուն ավելի քան 2 մլրդ դոլարի զենք է գնել․ նոր ագրեսիայի՞ է պատրաստվում
- «Պատերազմ չի լինելու, լինելու է խաղաղություն»․ Փաշինյան
- Ուղերձ Բաքվին, բայց ոչ միայն նրան․ կարծիք հայ-իրանական զորավարժությունների մասին
«Տարածքային պահանջներ չունենք». Փաշինյանի պատասխանը ադրբեջանցի լրագրողին
Նախօրեին Հայաստանի վարչապետը պատասխանել է ադրբեջանցի լրագրողի հարցերին և վստահեցրել՝ Հայաստանի գործող Սահմանադրությունը որևէ տարածքային պահանջ չի պարունակում հարևանների նկատմամբ։ Շեշտել է՝ այդ մասին է վկայում նաև Սահմանադրական դատարանի համապատասխան որոշումը:
Բացի այդ, Փաշինյանի փոխանցմամբ՝ Բաքվի բարձրաձայնված հարցերն արդեն իսկ լուծված են խաղաղության պայմանագրի տեքստում, մասնավորապես՝ կան համաձայնեցված դրույթներ, որոնց համաձայն՝
- Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը՝ հիմնվելով Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա և հենվելով այն փաստի վրա, որ խորհրդային հանրապետությունների վարչական սահմանները դարձել են պետական սահմաններ,
- Հայաստանն ու Ադրբեջանը միմյանց նկատմամբ տարածքային պահանջներ չունեն և պարտավորվում են ապագայում նման հարցեր և պահանջներ չբարձրացնել,
- կողմերից ոչ մեկը չի կարող հիմնվել իր սեփական օրենսդրության վրա՝ այս համաձայնագիրը չկատարելու համար։
«Եթե այս մտահոգությունները իրական են, ապա խնդիրը լուծելու ամենաարագ ճանապարհը խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելն է»,- նշել է նա:
Անդրադառնալով Բաքվի մյուս նախապայմանին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարմանը, կառավարության ղեկավարը պատրաստակամություն է հայտնել համատեղ դիմել ԵԱՀԿ-ին հենց նույն՝ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման օրը:
«Եկեք նույն ժամին, նույն օրը, նույն տեղում միասին ստորագրենք խաղաղության համաձայնագիրը և համատեղ հայտարարություն, փաստաթուղթ ուղղված ԵԱՀԿ-ին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի կառույցների լուծարման վերաբերյալ»,- նշել է Փաշինյանն ու հավելել, որ դա կլինի շատ կարևոր ժեստ տարածաշրջանում վստահության և կայունության համար։
Բաքվի նոր դժգոհությունը՝ Հայաստանի զինանշանը
Ադրբեջանական կողմն արդեն արձագանքել է Հայաստանի վարչապետի հայտարարություններին: Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակ Այխան Հաջիզադեն փաստացի կրկնել է իր երկրի դիրքորոշումը առանց որևէ փոփոխության։ Այն է՝ ՀՀ-ն պետք է փոխի իր Սահմանադրությունը, քանի որ այն «ուղիղ սպառնալիք է ներկայացնում Ադրբեջանի ազգային անվտանգության համար»:
«Սահմանադրության փոփոխությունը խաղաղության հիմնարար պայման է: Ադրբեջանն ունի այդ պահանջը ներկայացնելու օրինական իրավունք»,- հայտարարել է Այխան Հաջիզադեն։
Ադրբեջանի արտգործնախարարության խոսնակի գնահատմամբ՝ Նիկոլ Փաշինյանը «կրկին փորձում է մոլորեցնել միջազգային հանրությանը»։
«Նույնիսկ զինանշանը, որը հիշատակվում է Հայաստանի Սահմանադրության 21-րդ հոդվածում, արտացոլում է հարևանների նկատմամբ ՀՀ տարածքային պահանջները»,- ասված է հայտարարությունում։
Արևմուտքում կարծում են՝ Երևանն ու Բաքուն շատ մոտ են համաձայնության հասնելուն
«Ադրբեջանն ու Հայաստանը շատ մոտ են համաձայնության հասնելուն։ Կարծում եմ՝ բոլորի շահերից է բխում, որ նրանք ստորագրեն այս խաղաղության համաձայնագիրը, ինչի արդյունքում ևս մեկ հակամարտություն կպակասի»,- լրագրողների հետ ճեպազրույցում հայտարարել է Կայա Կալլասը:
ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով բարձր ներկայացուցիչը նաև հայտնել է, որ առաջիկայում այցելելու է Հայաստան:
Եվրամիությունն ակնկալում է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը շուտափույթ կերպով կստորագրեն խաղաղության պայմանագրի համաձայնեցված տեքստը: Անդրադառնալով Հայաստանի վարչապետի և Ադրբեջանի նախագահի հետ իր ու Եվրոպական խորհրդարանի նախագահի ունեցած հանդիպումներին՝ նման արձանագրում է արել Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը: Նրա փոխանցմամբ՝ Երևանին և Բաքվին շնորհավորել են համաձայնագիրը վերջնականացնելու առթիվ, ինչը «լուրջ քայլ առաջ է»:
«Եվրամիությունը պատրաստ է ներդրում ունենալ տարածաշրջանային կապակցվածության մեջ և ամբողջ տարածաշրջանն ավելի մոտեցնել միմյանց և մեր միությանը», — X-ի իր միկրոբլոգում գրել է նա:
Պաշտոնական Երևանի փոխանցմամբ՝ Նիկոլ Փաշինյան-Անտոնիու Կոշտա-Ուրսուլա ֆոն դեր Լայեն հանդիպման ընթացքում եվրոպացի պաշտոնյաները ողջունել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցումը՝ ընդգծելով դրա կարևորությունը տարածաշրջանային անվտանգության և կայունության ապահովման համար:
«Նրանք շեշտել են ԵՄ-ի պատրաստակամությունը՝ շարունակելու աջակցել խաղաղության գործընթացին և խթանել տարածաշրջանում երկարաժամկետ կայունության հաստատումը»,- ասված է հաղորդագրությունում:
Վարչապետի աշխատակազմի փոխանցմամբ՝ զրուցակիցներն անդրադարձել են նաև տարածաշրջանի հաղորդակցությունների ապաշրջափակման Երևանի առաջարկին՝ «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին: Նշվում է, որ Անտոնիու Կոշտան և Ուրսուլա Ֆոն դեր Լայենը ողջունել են նախագիծն ու կարևորել ապաշրջափակումը:
Մեկնաբանություն
Քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանի խոսքով՝ ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը չի ձգտում Հայաստանի հետ խաղաղության։ Սակայն համաձայնագրի ստորագրումը խոչընդոտում են նաև այլ երկրներ, նախևառաջ՝ Ռուսաստանը:
«Բազմաթիվ և բավական հիմնավոր կասկածներ կան, որ ՌԴ-ն փորձում է ամեն կերպ խոչընդոտել այն համաձայնագրի ստորագրմանը, որը դրված է սեղանին: Որովհետև ի վերջո կարող է լինել այլ տեքստ, որն ընդունելի լինի Մոսկվայի համար»,- նկատել է նա:
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ այն, ինչ այս պահին դրված է բանակցային սեղանին, ՌԴ-ին լուսանցքում է թողնում:
Այլ մանրամասներ, սակայն, Ղևոնդյանը չի հայտնել: Միաժամանակ չի բացառել, որ խաղաղության գործընթացի հետ առնչություն ուներ նաև ժամկետից շուտ ռուս խաղաղապահ զորախմբի դուրսբերումը Լեռնային Ղարաբաղից.
«Գուցե Ադրբեջանը խոսք էր տվել ՌԴ-ին, որ չի ստորագրի ՀՀ հետ համաձայնագիրը կամ չի ստորագրի, մինչև Հայաստանը չհամաձայնի, օրինակ՝ ռուսների ներկայությանը, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքում»»:
Անդրադարձել է նաև վերջին տարիներին Մոսկվայի և Բաքվի միջև հարաբերությունների ջերմացմանն ու նույնական դիրքորոշումներին։ Շեշտել է՝ այդ ամենը պայմանավորված է բացառապես աշխարհաքաղաքական իրողություններով:
Ըստ փորձագետի՝ 2020 թ.-ի 44-օրյա պատերազմն ու 2023 թ.-ին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկն զտումն էապես մեծացրել են տարածաշրջանում Ադրբեջանի դերը։ Բաքուն կարևոր խաղացող է դարձել ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ այլ ուժային կենտրոնների համար՝ Արևմուտքից մինչև Չինաստան:
Ռուս-ադրբեջանական սերտ հարաբերությունների պատճառ է համարում նաև ՌԴ-Արևմուտք հակասությունների սրացումը Ուկրաինայում պատերազմի մեկնարկից հետո ու Ռուսաստանի դեմ սահմանված պատժամիջոցները:
«Բաքուն ադրբեջանականի անվան տակ էներգակիրներ է արտահանում, բայց դրանք իրականում ռուսական են: ՌԴ-ն է այդ գումարների վերջնական հասցեատերը»,- նկատել է նա:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյան-Ալիև հանդիպում Տիրանայում
