«Ալիև-Փաշինյան շփումներում լարվածությունն անհետացել է». կարծիք Բաքվից
Փաշինյան-Ալիև հանդիպումն ու ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովը
Մինչ օրս ակտիվորեն քննարկվում են կադրերը, որոնցում երևում է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի անկեղծ շփումը Կազանում կայացած ԲՐԻԿՍ-ի 16-րդ գագաթնաժողովի ժամանակ:
Այս հանդիպման ընթացքում կողմերը քննարկեցին խաղաղության օրակարգի առաջընթացը, ներառյալ խաղաղության համաձայնագիրը, սահմանների սահմանազատումն ու սահմանագծումը, ինչպես նաև փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող այլ հարցեր:
Երկու երկրների արտգործնախարարներին հանձնարարվել է շարունակել երկկողմ բանակցությունները՝ խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների մասին համաձայնագրի շուտափույթ ստորագրման նպատակով:
Փաշինյանն ու Ալիևը գագաթնաժողովի ժամանակ նստած էին կողք կողքի: Տեսախցիկները ֆիքսել են պահեր, երբ նրանք ժպիտով զրուցում էին միմյանց հետ:
«Թուրան» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում քաղաքական վերլուծաբան Զարադուշտ Ալիզադեն խոսել է գագաթնաժողովի շրջանակներում տեղի ունեցած հանդիպման, ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարների մասին:
- «Եթե ճնշում չլինի, Բաքուն չի գնա խաղաղության»․ հայ քաղաքագետը՝ կազանյան հանդիպման մասին
- «Սառեցնել ռազմական սարքավորումների արտահանումներն Ադրբեջան»․ Եվրախորհրդարանի նոր բանաձևը
- ՀՀ-ն խնդիրների կբախվի, եթե Վրաստանն ընթանա եվրասիական ուղով․ կարծիք Երևանից
«Ժամանակն է պատերազմական տրամադրություններից անցում կատարել խաղաղության տրամադրությունների»
Քաղաքագետի կարծիքով՝ երկու երկրների առաջնորդների անկեղծ և հարմարավետ շփումը կարող է վկայել հակամարտության մեջ մեղմացման փուլի մեկնարկի մասին:
«2019-2024 թվականներին Ադրբեջանի և Հայաստանի առաջնորդների միջև հարաբերությունները գտնվում էին շատ սուր լարվածության մեջ: Ես առաջին անգամ էկրանին տեսա, որ այդ լարվածությունն անհետացել է:
ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովում Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների ելույթները ցույց տվեցին նաև, որ ո՛չ Հայաստանի վարչապետը, ո՛չ Ադրբեջանի նախագահը շահագրգռված չեն հակամարտության շարունակմամբ: Ընդհակառակը, Փաշինյանը խոսեց երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման հնարավորությունների, սահմանազատման, Զանգեզուրի ճանապարհի բացման, հարաբերությունների վերականգնման և այլնի մասին: Ադրբեջանի նախագահը պատմեց երկրի միջազգային գործունեության մասին, մասնավորապես՝ Չմիացման շարժմանը, ԲՐԻԿՍ-ին և COP 29-ին մասնակցելու մասին: Սա ուրախալի է: Սա նաև ցույց է տալիս, որ պետությունների ղեկավարները ուղերձներ են հղում թե՛ իրենց, թե՛ հարևան ժողովրդին այն մասին, որ հակամարտությունն արդեն անցյալում է, խնդիրները կարող են լուծվել գործնական քննարկումների միջոցով»:
Զարադուշտ Ալիզադեի կարծիքով՝ եկել է երկու հասարակությունների տրամադրություններում արմատական փոփոխությունների ժամանակը:
«Մի բան է, երբ մարդիկ ապրում են պատերազմ կոորդինացնելու համակարգում, և այլ բան՝ երբ նրանք խաղաղություն կոորդինացնելու համակարգում են: Ինձ թվում է՝ հասարակությունները պետք է վերջ տան պատերազմական տրամադրություններին և անցում կատարեն խաղաղության տրամադրությունների:
Խաղաղության հասնելու համար շփումները պետք է լինեն ոչ միայն պետությունների ղեկավարների մակարդակով, այլև հասարակ քաղաքացիների, հարաբերությունները պետք է կառուցվեն փոխադարձ շահերի, այդ թվում՝ ֆինանսական շահերի հիման վրա»,— ասում է նա:
COP 29-ի հրավերի և ռազմագերիների վերադարձի մասին
Ադրբեջանը հայկական կողմին հրավիրել է COP 29-ին մասնակցելու: Հայկական որոշ աղբյուրների տվյալներով՝ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը հայտարարել է, որ նրանք կարող են մասնակցել միջոցառմանը, այսպես կոչված, հայ ռազմագերիների վերադարձի դիմաց: Սակայն այս տեղեկատվությունը պաշտոնապես չի հաստատվել:
Քաղաքագետի կարծիքով՝ COP 29-ի նման գլոբալ միջոցառումներին մասնակցությունը պետք է բխի յուրաքանչյուր երկրի շահերից:
«COP 29-ին մասնակցությունը հաջողություն է յուրաքանչյուր պետության, յուրաքանչյուր կազմակերպության, բնապահպանությամբ զբաղվող յուրաքանչյուր գիտնականի համար: Սա գործընկերների հետ շփվելու, փորձի փոխանակման, համատեղ ծրագրեր ստեղծելու, ներդրումներ կատարելու և ֆինանսավորում գտնելու հնարավորություն է: Եթե այդ ամենն այդքան հեշտ լիներ, ՄԱԿ-ը նման միջոցառումներ չէր անցկացնի:
Այսպիսի կարևոր միջոցառումն անցկացվում է հարևանությամբ: Եթե Հայաստանը չօգտվի այս հնարավորությունից, դա կլինի նրանց սխալ դիրքորոշման նշան:
Ինչ վերաբերում է այն անձանց ազատմանը, որոնց նրանք անվանում են ռազմագերիներ, նրանցից ոմանք ռազմական հանցագործներ են, իսկ ոմանք՝ հանգամանքների զոհեր»,— ասում է Զարադուշտ Ալիզադեն:
Խաղաղության պայմանագրի և ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության նախապայմանի մասին
Քաղաքական վերլուծաբանը կարծում է՝ անիմաստ է պնդել Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխություն, որը Ադրբեջանն առաջ է քաշել որպես խաղաղության պայմանագրի ստորագրման նախապայման։ Ըստ նրա՝ «թղթի վրա թանաքով գրվածն» անվտանգության երաշխիք չէ:
«Օրինակ՝ եթե հարցնենք Ադրբեջանի ցանկացած քաղաքացու. «Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ պայմաններով պետք է լինի խաղաղությունը Հայաստանի հետ», 90 տոկոսը կպատասխանի, որ նրանք պետք է փոխեն Սահմանադրությունը, «դա վտանգի աղբյուր է մեզ համար»: Ես ուզում եմ հարցնել՝ «Եղբայր, դու գիտե՞ս համաշխարհային պատմություն: Ե՞րբ և որտե՞ղ է թղթի վրա թանաքով գրվածը երաշխավորել անվտանգություն»: Երբեք, ոչ մի տեղ:
1939 թվականին Մյունխենյան համաձայնագրի ստորագրումից հետո Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Չեմբերլենը վերադարձավ իր երկիր և, ձեռքում թափահարելով համաձայնագիրը, ժողովրդին ասաց՝ ես ձեզ խաղաղություն եմ բերել: Մեկ տարի անց Գերմանիան ռմբակոծեց Լոնդոնը:
Նույն 1939 թվականին ԽՍՀՄ-ի և Գերմանիայի միջև ստորագրվեց չհարձակման պակտ: 1941 թվականին Գերմանիան հարձակվեց ԽՍՀՄ-ի վրա:
1994 թվականին Բուդապեշտում ԱՄՆ-ը, Անգլիան և Ռուսաստանը անվտանգության երաշխիքներ տվեցին Ուկրաինային: Ռուսաստանը այդ երկրի ինքնիշխանության և անվտանգության երաշխավորն էր: Հիմա արդեն գրեթե երեք տարի է, ինչ պատերազմ է ընթանում Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև:
Հայաստանի անկախության հռչակագրում գրված է, որ պատմական արդարությունը վերականգնելու համար Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղը պետք է միավորվեն: Նրանք միավորվեցի՞ն: Ո՛չ:
Այսինքն՝ փաստաթուղթը կարևոր չէ: Նախևառաջ, պետությունը ինքը պետք է լինի ուժեղ և սեփական անվտանգությունը ապահովելու ունակ: Ինչ էլ գրված լինի Հայաստանի Սահմանադրության մեջ, եթե ադրբեջանական պետությունն ու բանակը ուժեղ են, Հայաստանի ոչ մի կառավարություն կամ խորհրդարան իր երկրին թույլ չի տա հարձակվել մեզ վրա»:
«Այս տեսանկյունից հայկական Սահմանադրության փոփոխությունն ավելի շատ պետք է հենց Հայաստանին, քան մեզ: Նրանք պետք է ավելի շատ շահագրգռված լինեն մեզ հետ բարեկամական հարաբերությունների հաստատմամբ: Հետևաբար, չպետք է կենտրոնանալ այս հարցի վրա: Եթե 2026 թվականին նրանք փոփոխություններ մտցնեն Սահմանադրության մեջ՝ լավ, իսկ եթե ոչ՝ թող այդպես լինի:
Մեկ այլ հարց է՝ արդյոք Ադրբեջանը կգնա խաղաղության պայմանագրի ստորագրման առանց Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխության: Իմ կարծիքով՝ եթե լինի խաղաղության պայմանագիր, եթե սահմանները բացվեն, եթե տնտեսական և առևտրային հարաբերություններ սկսվեն, ապա թուրք-հայկական հարաբերություններում նույնպես մեծ փոփոխություններ կլինեն, ինչի արդյունքում մեր և թուրքերի հանդեպ թշնամանքը կդադարի արդիական լինել հայ հասարակության մեջ»:
