«Ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը՝ համաձայնեցված կետերով»․ Փաշինյանի առաջարկը Բաքվին
Փաշինյանի օգոստոսյան ասուլիսը
Նախօրեին Հայաստանն Ադրբեջանին է ներկայացրել նոր առաջարկ` ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը՝ արդեն համաձայնեցված հոդվածներով՝ թողնելով չհամաձայնեցված մասերը հետագային: Այսօր կազմակերպված մամուլի ասուլիսի ընթացքում այդ մասին հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
Վարչապետի փոխանցմամբ՝ պայմանագրի 17 հոդվածներից 13-ը համաձայնեցված են լիարժեք, 3-ը՝ մասնակի: Թե որ հարցերի շուրջ չի հաջողվել պայմանավորվածություն ձեռք բերել՝ Փաշինյանը չի մանրամասնել:
Շեշտել է՝ նույնիսկ ամենաիդեալական պայմանագրերը բոլոր հարցերի պատասխանները չեն տալիս:
«Ենթադրվում է, որ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո երկու երկրների միջև նաև դիվանագիտական հարաբերություններ կհաստատվեն, և պայմանագիրը լրացուցիչ հարթակ կդառնա բոլոր հնարավոր հարցերը քննարկելու համար»,- նկատել է նա:
Վարչապետի ասուլիսի կարևորագույն դրվագները՝ հակիրճ
- «Ռուս-ադրբեջանական տանդեմ է ձևավորվում»․ կարծիք Երևանից
- «Բացառել դեմագոգիան». հայ վերլուծաբանը՝ Բաքվի հետ խաղաղության հաստատման մասին
- Երևան ու Բաքուն խաղաղության պայմանագրից կհանեն մի խնդրահարույց հարց․ ինչի՞ կհանգեցնի
«Երևանն ու Բաքուն բանակցում են երկկողմ ձևաչափով, այդ մասին տեղյակ է և Մոսկվան»
Լրագրողները վարչապետ Փաշինյանից հետաքրքրվել են՝ ինչ դերակատարություն ունի Ռուսաստանը հայ-ադրբեջանական կարգավորման ներկայիս գործընթացում: Նա պատասխանել է, որ հայկական կողմը բարձր է գնահատում բոլոր միջազգային գործընկերների աջակցությունը խաղաղության գործընթացում, սակայն տևական ժամանակ է, ինչ Ադրբեջանի հետ աշխատանքը տեղի է ունենում երկկողմ ձևաչափով․
«Ընդհանուր ըմբռնումը եղել է այն, որ այս փուլում մենք աշխատում ենք երկկողմ ձևաչափով։ Եվ քանի դեռ այդ ձևաչափով կարողանում ենք առաջ գնալ, կարծում եմ՝ ճիշտը հենց այդ ձևաչափն է: Այդ մասին ուղիղ և անկեղծ ասել եմ նաև ՌԴ նախագահին մեր վերջին հեռախոսազրույցի ընթացքում»:
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ Երևան-Բաքու երկկողմ ձևաչափն այս ընթացքում ցույց է տվել որոշակի արդյունավետություն:
Օրինակ է բերել 2023 թ.-ի դեկտեմբերի պայմանավորվածությունը, որի արդյունքում հայ ռազմագերիներ վերադարձան տուն, սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի կանոնակարգի հաստատումը:
Միաժամանակ շեշտել է՝ Հայաստանը չի բացառում որևէ այլ ձևաչափով աշխատանք և հավելել, որ այդ հնարավորությունը կարող է դիտարկվել առանձին դեպքերի և առանձին հարցերի համատեքստում:
ՀՀ վարչապետը բացառել է, որ տարածաշրջանային կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցում որպես միջնորդ հանդես գա Ռուսաստանը՝ «մի երկիր, որը ՀՀ-ին մեղադրում է այդ թեման սաբոտաժի ենթարկելու մեջ».
«Նման հայտարարություն անող ինստիտուտն իրեն դուրս է դնում բոլոր հնարավոր միջնորդություններից: Որտե՞ղ եք տեսել, որ միջնորդը մեղադրանք ներկայացնի, ընդ որում՝ բացարձակապես անհիմն»:
«ՀՀ-ն սաբոտաժի չի ենթարկում հաղորդակցությունների բացումը»
Փաշինյան առանձնահատուկ ուշադրության է արժանացրել ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի այն հայտարարությանը, թե, իբր, ՀՀ-ն է սաբոտաժի ենթարկում հաղորդակցությունների հացումը: Նկատել է՝ Հայաստանի ԱԳՆ-ն պատշաճ արձագանքել է դրան:
«Տարածաշրջանային կոմունիկացիաները մինչ այս պահը չեն բացվել, այդ թվում՝ Ռուսաստանի մի շարք գործընկերների՝ փաստաթղթի [նոյեմբերի 9-ի հայտարարության] տրամաբանության հետ կապ չունեցող և դրան հակասող մեկնաբանությունների պատճառով: Ընդ որում, դրանք շատ հաճախ հակասել են ՌԴ նախագահի 2020 թ. հրամանագրի ձևակերպումներին»,- պարզաբանել է նա:
Երևանն, ըստ վարչապետի, լրջորեն շահագրգռված է կոմունիկացիաների բացմամբ: Հիշեցրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծն ու հավելել՝ ՌԴ մի շարք գործընկերներից ստացել է արձագանք այն մասին, որ իրենք ողջունում են նախագիծն ու աջակցում են դրան.
«Հայաստանը պատրաստ է տրամադրել հաղորդակցություն, սակայն երկրի ինքնիշխանության, իրավազորության և տարածքային ամբողջականության հետ կապված որևէ հանգամանք չի կարող լինել կասկածի տակ»:
Վարչապետի փոխանցմամբ՝ ՀՀ-ն պատրաստ է հենց վաղը մեկնարկել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի իրականացումը:
«Պատրաստ եմ հանդիպել Ալիևին, այդ թվում՝ սահմանին»
Կառավարության ղեկավարը նկատել է՝ Լոնդոնում եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի ժամանակ քննարկումներ եղան, փորձեր արվեցին ստեղծել տպավորություն, թե ՀՀ-ն է մերժել ադրբեջանական կողմի հետ հանդիպման առաջարկը.
«Հայաստանը չի հրաժարվել հանդիպումից: Ես ինքս Ադրբեջանի նախագահին առաջարկել եմ, ոչ թե անձամբ, այլ դիվանագիտական խողովակներով, որպեսզի տեղի ունենա հանդիպում երկողմ ձևաչափով»:
Ասում է՝ առաջարկվել է երկկողմ ձևաչափ, քանի որ դրան նախորդած ժամանակահատվածում եղել է այդ մասին փոխադարձ ըմբռնում: Հայտարարել է՝ պատրաստ է Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպել նաև հայ-ադրբեջանական սահմանին՝ այնտեղ, որտեղ հանդիպում են սահմանազատման հանձնաժողովների ղեկավարները:
Հայաստանը կմասնակցի՞ COP-29-ին
Կառավարության ղեկավարի խոսքով՝ որոշումը կկայացվի պատշաճ ժամկետում․
«Պիտի ուղիղ ասեմ, որ այս պահին մենք չունենք որոշում: Իհարկե, ընդհանուր իրադրությունը, պրոցեսները, մթնոլորտը չեն կարող չազդել այդ որոշման վրա»:
Ընդգծել է՝ որևէ որոշում չի կարելի բացառել, բայց նաև հավելել, որ այդ որոշումը պայմանավորված կլինի որոշման կայացման պահին առկա իրադրությամբ:
«Առաջին անգամ ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը իրավական բազա են ստեղծում»
Խոսելով Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի կանոնակարգի համաձայնեցման մասին՝ վարչապետ Փաշինյանն ասել է, որ առաջին անգամ Երևանն ու Բաքուն հարաբերություններում իրավական բազա են ստեղծում:
Նրա փոխանցմամբ՝ կանոնակարգը կհրապարակվի երկուշաբթի օրը, սակայն բովանդակությունն արդեն իսկ բացահայտվել է ապրիլի 19-ի հայտարարությամբ․
«Ասվել է՝ Ալմա Աթայի հռչակագիրը ֆիքսվելու է որպես սահմանազատման բազային սկզբունք, և աշխատանքային մանրամասներ են ձևակերպվելու»:
Վարչապետի խոսքով՝ այս պահին որոշված չէ, թե կանոնակարգի ուժի մեջ մտնելուց հետո սահմանի որ հատվածում է շարունակվելու սահմանազատման գործընթացը․
«Սահմանազատման հանձնաժողովները կորոշեն, թե ինչ հերթականությամբ է իրականացվելու գործընթացը»:
«Մինսկի խմբի լուծարման որոշում հնարավոր է կայացնել»
Արդյո՞ք Փաշինյանը հնարավոր է համարում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունը լուծարելու որոշման կայացումը: Հայաստանի վարչապետի համոզմամբ՝ դա հնարավոր է.
«Երբ խաղաղությունը կայացած փաստ է, այդ ձևաչափի գոյությունը, իրոք, կարող է հարցեր առաջացնել: Խնդիրը ժամկետի մասին է: Իմ տրամաբանությամբ՝ որևէ գործում պետք չէ կառքը ձիուց առաջ դնել»,- նկատել է նա:
«Հայաստանը խնդիր է տեսնում Ադրբեջանի Սահմանադրության մեջ»
Ադրբեջանը պարբերաբար հայտարարում է, որ խաղաղության պայմանագրի չստորագրման միակ խոչընդոտը ՀՀ Սահմանադրությունն է, որտեղ, իբր, տարածքային պահանջներ կան Բաքվի նկատմամբ: Ադրբեջանական կողմը խնդրահարույց է համարում հղումն Անկախության հչռակագրին, որտեղ խոսվում է Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին:
Արձագանքելով այս մեղադրանքներին՝ վարչապետ Փաշինյանը նկատել է՝ Անկախության հռչակագրի բովանդակությունը ինքնաբերաբար արտահայտված չէ Սահմանադրության մեջ: Օրինակ է բերել այն, որ հռչակագրի համաձայն՝ ՀՀ-ում զինված ուժերը ենթարկվում են երկրի օրենսդիր մարմնին, սակայն Սահմանադրության ընդունումից ի վեր բանակը, ԱԱԾ-ն, ոստիկանությունը ենթարկվել են հանրապետության նախագահին:
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ ի տարբերություն ՀՀ Սահմանադրության, Ադրբեջանի Սահմանադրությունը պարունակում է տարածքային պահանջներ Հայաստանի նկատմամբ:
Շեշտել է՝ Ադրբեջանը 1918-1920 թթ.-ի ադրբեջանական հանրապետության իրավահաջորդն է, իսկ այդ պետությունը «1919-ին Անտանտին ներկայացրած քարտեզով հավակնություններ է ներկայացրել այսօրվա Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերի նկատմամբ՝ ամբողջությամբ, և Տավուշի, Գեղարքունիքի, Արարատի, Լոռու և Շիրակի մարզերի նկատմամբ՝ մասամբ»:
ՀՀ վարչապետն ասում է՝ Երևանն էլ ունի մտահոգություններ, սակայն Բաքվից Սահմանադրության փոփոխություն չի պահանջում, քանի որ դա կնշանակի «հարցը դիտավորությամբ մտցնել փակուղի».
«Մենք հարցն այդ ձևով չենք բարձրացնում, որովհետև խաղաղության պայմանագրի մեջ կա համաձայնեցված դրույթ, որ կողմերից որևէ մեկը չի կարող հղում անել իր ներքին օրենսդրությանը՝ այս պայմանագրի դրույթները չկատարելու համար»,- պարզաբանել է նա:
«Ադրբեջանը կարո՞ղ է զենք գնել, Հայաստանը՝ ո՞չ»
Բաքուն քննադատում է Հայաստանի ռազմատեխնիկական գործակցությունը Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի հետ: ՀՀ վարչապետը մեղադրանքն անարդար է որակում: Ասում է՝ Հայաստանը որևէ ագրեսիվ նպատակ չունի: Հիշեցնում է՝ ցանկացած երկիր ունի ինքն իրեն պաշտպանելու, ուժեղ և մարտունակ բանակ ունենալու իրավունք.
«Ինչո՞ւ Ադրբեջանը կարող է զենք ձեռք բերել Իտալիայից, Հայաստանը չի կարող զենք ձեռք բերել Ֆրանսիայից: Ինչո՞ւ Ադրբեջանը կարող է զենք ձեռք բերել Պակիստանից, Հայաստանը չի կարող զենք ձեռք բերել Հնդկաստանից»:
Փաշինյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը հայտարարում, թե Արևմուտքը զինում է Հայաստանին, այնինչ Բաքուն զենք է ձեռք բերում Սլովակիայից, Սերբիայից, Բուլղարիայից և ոչ միայն: Նկատում է՝ Երևանը չի ուզում գնալ կոնֆլիկտային ճանապարհով, այդ պատճառով էլ առաջարկել է սպառազինությունների վերահսկման և հրադադարի ռեժիմի խախտումների համատեղ մեխանիզմներ ձևավորել: Այդ առաջարկները, սակայն, Բաքուն անպատասխան է թողել:
«Եթե ունենանք նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթից հրաժարվելու մտադրություն, կհայտարարենք»
Արձագանքելով հարցին, թե արդյոք ՀՀ-ն մտադիր է հրաժարվել 2020 թ.-ի նոյեմբերին ստորագրված եռակողմ հայտարարությունից՝ Փաշինյանը նկատել է՝ եթե նման մտադրություն լինի, այդ մասին կհայտարարվի.
«Չեմ տեսնում որևէ պատճառ, որ ՀՀ-ն իր ստորագրությունը հետ վերցնի: Ինչո՞ւ պետք է հետ վերցնի, որ ապացուցի, որ մենք որևէ բանից հրաժարվո՞ւմ ենք: Մենք որևէ բանից չենք հրաժարվել: Ապացույցներ ունենք, որ իրենց պարտավորությունից, ցավոք սրտի, հրաժարվել են այդ հայտարարության այլ կողմ կամ կողմեր: Սա է պետք արձանագրել»:
Միաժամանակ շեշտել է՝ այդ հայտարարությանը պետք է նայել ոչ թե դրվագային, այլ ամբողջական.
«Շատ դեպքերում, երբ ՌԴ մեր գործընկերները խոսում են եռակողմ հայտարարության մասին, ինձ համար ցավալի է տեսնել, որ նրանք, ըստ էության, շրջանցում են գերիների, պատանդների և այլ պահվող անձանց հարցը»:
Վարչապետի խոսքով՝ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը կարևորելուց առաջ պետք է առաջին հոդվածից սկսած կարդալ այն և տեսնել, թե ով և ինչ աշխատանք պետք է իրականացներ, որ չի արել:
«Այս փուլում ՀԱՊԿ-ում մասնակցության սառեցումը բավարար է»
Կառավարության ղեկավարը շեշտել է՝ Հայաստանը բոլոր մակարդակներում սառեցրել է մասնակցությունը ՀԱՊԿ–ում: Նրա կարծիքով՝ այս փուլումը այդ որոշումը բավարար է:
«Կարող է լինել բանավեճ, մեկը կարող է ասել, որ բավարար է, մյուսը կարող է ասել՝ անբավարար է: Բայց պետք է նայենք, թե ով ինչ գնահատողական իրավասություն ունի»,- նկատել է նա:
Փաշինյանն ասել է, որ հարգում է բոլոր տեսակետները, բայց իշխանությունը կայացրել է իր որոշումը և ներկա պահին այլ որոշում կայացնելու անհրաժեշտություն չի տեսնում:
«Լեռնային Ղարաբաղ վերադարձն իրատեսական չեմ համարում»
Լրագրողներից մեկը Փաշինյանին հարցրել է՝ ինչից է վախենում, որ չի խոսում Լեռնային Ղարաբաղի հայերի վերադարձի և Բաքվում պահվող ԼՂ նախկին պաշտոնյաների մասին:
«ԼՂ-ի լուծարման վերաբերյալ որոշումը ես չեմ ստորագրել: Ընդհակառակը՝ այդ որոշումն ընդունելուց առաջ տեղի է ունեցել իշխանափոխություն, որը քաջալերվել է ՀՀ-ում գործող բոլորիս հայտնի շրջանակների [նկատի ունի՝ ընդդիմության] կողմից և ողջունվել է»,- պատասխանել է վարչապետը:
Փաշինյանը նշել է, որ իրատեսական չի համարում հայերի վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ:
«Այն ընկալումներով և ձևակերպումներով, որոնցով ԼՂ մի շարք ներկայացուցիչներ՝ նախկին պաշտոնյաներ խոսում են այդ հարցի մասին, դա իրատեսական չէ»,- պարզաբանել է նա:
Թե ինչ ընկալումների մասին է խոսքը՝ չի մանրամասնել: Նշել է միայն, որ այն բովանդակությունը, որով փորձ է արվում ներկայացնել խնդիրը, հակասում է ՀՀ պետական շահերին:
«Ինչպե՞ս եմ չափում Հայաստանի պետական շահը: ՀՀ միջազգայանորեն ճանաչված տարածքներով և իրավազորությամբ»,- ասել է նա:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյանի օգոստոսյան ասուլիսը
