«Հայաստանը նոր չէ արևմտյան կուրս որդեգրել»․ Փաշինյան
Փաշինյանի հարցազրույցը բրիտանական ԶԼՄ-ներին
«Որոշակիորեն տեսնում ենք Եվրամիության հետ հարաբերությունների մերձեցում, բայց արտառոց ոչինչ տեղի չի ունենում։ Դա մի կուրս է, որը Հայաստանն ամենևին էլ նոր չի որդեգրել»,- հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Բրիտանական լրավամիջոցներին տված հարցազրույցում նա հիշեցրել է՝ ՀՀ-ն և Եվրամիությունը սկսել են համագործակցել դեռևս 2018 թ․-ի հեղափոխությունը, այսինքն իր կառավարության իշխանության գալը։ Բայց նաև շեշտել է՝ երկկողմ հարաբերություններում «դինամիկ զարգացում» արձանագրելու օբյեկտիվ պայմաններ են ստեղծել իր ղեկավարման շրջանի ժողովրդավարության ոլորտում ձեռքբերումները։
Հարցազրույցում Փաշինյանն անդրադարձել է Ռուսաստանի և Արևմուտքի հետ հարաբերություններին, Երևանի՝ դիվերսիֆիկացիայի քաղաքականությանը։ Լրագրողները երկրի ղեկավարից հետաքրքրվել են՝ արդյո՞ք իրատեսական է համարում հայերի վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ և կցանկանա՞ր, որ Բրիտանիան գործի դներ Բաքվի նկատմամբ ունեցած լծակները։
Ներկայացնում ենք վարչապետի հարցազրույցը որոշ կրճատումներով
The Guardian— Ինչքա՞ն եք մտահոգված, որ մեծ ռիսկի եք գնում՝ փորձելով ավելի մոտ լինել Արևմուտքի հետ: Արդյոք մե՞ծ է հավանականությունը, որ հաջորդ տասնամյակում Հայաստանը կանդամակցի Եվրամիությանը:
Փաշինյան- Իրականում, մենք երբեք էլ Արևմուտքից հեռու չենք եղել, որ հիմա մոտենանք: 2018 թվականի հեղափոխությունից առաջ Հայաստանը և Եվրամիությունը ստորագրեցին Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության մասին պայմանագիր, և այդ պայմանագիրը կյանքի կոչելու պատասխանատվությունն արդեն մեր կառավարության վրա ընկավ:
Իհարկե, նաև ժողովրդավարության ոլորտում մեր ունեցած ձեռքբերումները ստեղծեցին և ստեղծում են օբյեկտիվ պայմաններ մեր հարաբերություններում դինամիկ զարգացում արձանագրելու:
Եթե մի պահ ընթացիկ լրատվական հեղեղներից և հոսքերից դուրս գանք, ոչ մի անկանխատեսելի բան տեղի չի ունենում:
Կա նաև մեկ ուրիշ հանգամանք, որն էական է, և այդ հանգամանքն արտաքին հարաբերությունների և անվտանգային հարաբերությունների դիվերսիֆիկացումն է:
Ինչ վերաբերում է Եվրամիության հետ մեր հետագա մերձեցմանը, ես Եվրոպական խորհրդարանում ունեցած ելույթում ասել եմ, որ ՀՀ-ն պատրաստ է ԵՄ-ին լինել այնքան մոտ, ինչքան Եվրամիությունը դա հնարավոր կհամարի:
Հիմա մենք կարծես թե գնում ենք այդ ճանապարհով, ընդ որում՝ հրապարակային։ Մեզ և Եվրամիությանը, հատկապես ապրիլի 5-ին Բրյուսելում տեղի ունեցած եռակողմ հանդիպումից հետո, վերագրում են ինչ-որ «գաղտնի համաձայնություններ» և այլն: Մեզ համար թափանցիկությունը շատ կարևոր է, և մենք օրակարգերը թափանցիկ հրապարակել ենք, արդյունքներն էլ ենք թափանցիկ հրապարակել:
The Independent— «British Petroleum»-ն Ադրբեջանից 35 մլրդ դոլարի նավթ ու գազ է մատակարարել վերջին չորս տարիներին: Այդ կերպ որոշակի լծակ ունի Ադրբեջանի նկատմամբ: Կուզեի՞ք, որ Միացյալ Թագավորությունն այդ լծակն օգտագործեր:
Ադրբեջանը մեծ քանակությամբ զենք է ստանում Ռուսաստանից, Թուրքիայից, Իսրայելից: Հայաստանը հիմա որոշակի զենք ստանում է Հնդկաստանից և Ֆրանսիայից: Կուզեի՞ք արդյոք, որ այլ երկրներն էլ միջամտեին, որպեսզի Հայաստանը միջոցներ ունենար ինքնապաշտպանվելու համար:
Փաշինյան — Ես չէի ցանկանա մեկնաբանել բիզնես գործունեությունը, ներդրումները, որոնք տեղի են ունենում հարևան երկրներում: Կարծում եմ՝ ցանկացած ներդրում պետք է ունենա շահագրգռություն, որպեսզի ներդրման միջավայրում և տարածաշրջանում լինի խաղաղություն և հաստատվի խաղաղություն:
Խաղաղության հաստատումը միջազգային հանրության և նաև ներդրողների հետաքրքրությունների տիրույթում են: Բայց, իհարկե, խաղաղության առաջին շահառուն հենց Հայաստանն ու Ադրբեջանն են: Եվ այս տեսական թեզը քայլ-քայլ կարող է ստանալ առարկայական արտահայտություն:
Եթե մենք տեսնենք Ադրբեջանի և Հայաստանի ռազմական բյուջեների հարաբերակցությունը, այդտեղ էական դիսբալանս կա, և այո, այդ հարաբերակցությունը ձևավորում է նաև Ձեր նշած գործարքների միջոցով Ադրբեջանի եկամուտների շնորհիվ:
Բայց մեզ ի՞նչն է անհանգստացնում, որ նույնիսկ այս դիսբալանսի պայմաններում Ադրբեջանը շատ ագրեսիվ է արձագանքում Հայաստանի զինված ուժերի բարեփոխումներին և սպառազինության ու տեխնիկայի ձեռբերումներին, չնայած բոլորս հասկանում ենք, որ այդ ձեռքբերումներն ունեն բացառապես պաշտպանական նշանակություն:
Ես մի քանի անգամ ասել եմ, որ որևէ երկիր չի կարող վիճարկել որևէ այլ երկրի մարտունակ բանակ ունենալու իրավունքը: Պետք է արձանագրենք, որ մարտունակ բանակ ունենալը, այո, երբեմն օգտագործվում է պատերազմի համար, բայց կարևոր է նաև խաղաղության համար, ուժերի ճիշտ բալանս ձևավորելու համար:
Եվ նաև այս է պատճառը, որ երբ Ադրբեջանը բարձրացնում է այդ հարցերը, մասնավորապես՝ մեր կողմից սպառազինությունների ձեռքբերման, որն Ադրբեջանի կողմից ձեռքբերվող սպառազինության 15-20 տոկոսից ավելի չէ՝ և՛ ֆինանսական, և՛ ծավալի առումով, ունի պաշտպանական նշանակություն, մենք այդ հայտարարություններն անարձագանք չենք թողնում:
Մենք չենք պատրաստվում պատերազմի, պատրաստվում ենք խաղաղության, բայց քանի դեռ չունենք համոզմունք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը չի ենթարկվի հարձակման, բնականաբար, պետք է զարգացնենք մեր պաշտպանական կարողությունները:
29,743 քառ. կմ տարածքից անդին ՀՀ-ն հավակնություններ չունի ոչ մի ուղղությամբ՝ ոչ հարավային, ոչ արևմտյան, ոչ հյուսիսային, ոչ արևելյան: Կարծում ենք, որ այս հենքի վրա պետք է մեր ինքնիշխանությունը, անկախությունը կառուցենք և զարգացնենք:
The Telegraph և The Critic— Ինչպե՞ս են շարունակվելու ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերությունները, անդամակցությունն ի՞նչ օգուտ է բերում Հայաստանին։
Փաշինյան– Ալմա-Աթայի հռչակագրով՝ վարչական սահմաններով արձանագրված սահմանները նաև ՀԱՊԿ կազմակերպության պատասխանատվության գոտի են: Ի՞նչ է դա նշանակում, որ եթե այդ սահմանը խախտվում է՝ կազմակերպության անվտանգային մեխանիզմը պետք է գործարկվի:
Հիմա ի՞նչ խնդիր է առաջացել մեր և ՀԱՊԿ-ի հարաբերություններում: Խնդիրը հետևյալն է, երբ այդ սահմանները խախտվել են 2021 թ. մայիսին, 2021 թ. նոյեմբերին, 2022 թ. սեպտեմբերին և Հայաստանը սահմանված կարգով ձեռնարկել է ճգնաժամային իրավիճակներում ՀԱՊԿ արձագանքի մեխանիզմներ, այդ մեխանիզմները չեն գործարկվել այն պատճառաբանությամբ, որ սահմանները դելիմիտացված չեն:
Եվ Ռուսաստանի Դաշնությունից էլ վերջերս նման հայտարարություն է հնչում, որ ՀԱՊԿ-ը չի գործարկվել այդ պահին, որովհետև այդտեղ դելիմիտացված սահման չկար կամ սահման չկա, բայց մեր գործընկերները չեն արձանագրել մի կարևոր բան, եթե այդտեղ դելիմիտացված սահման չկա, դա նշանակո՞ւմ է արդյոք, որ չկա նաև ՀԱՊԿ պատասխանատվության գոտի, որովհետև սահմանը կա, և բոլորը գիտեն այդ սահմանի տեղը։
Ըստ էության՝ նրանք ասում են, որ կազմակերպության պատասխանատվության գոտի ՀՀ-ում իրենք չենք կարող ցույց տալ: Սա, կներեք, նշանակում է, որ իրենք ասում են, Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն, ըստ էության, չկա, որովհետև դելիմիտացված չէ նաև, օրինակ՝ սահմանը Ռուսաստանի և Ճապոնիայի միջև:
Եվ մեր հարցը հետևյալն է՝ եթե մենք հույսը դնում ենք մի կազմակերպության վրա, որի վրա չարժե հույս դնել, մեր հանրությունը մեզ ասում է՝ ինչո՞ւ եք շարունակում մնալ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության անդամ: Եվ եթե անկեղծ ասեմ՝ ես այդ հարցի պատասխանը չունեմ:
Adam Smith Institute— Ադրբեջանցիները կամ անգամ ռուսները ինչքանո՞վ են անկեղծ հարաբերությունների նորմալացման գնալու իրենց ցանկության մեջ, թե՞ պարզապես հետագա թշնամական կամ ագրեսիվ գործողության համար են ավելի շատ հող պատրաստում:
Փաշինյան— Ռուսաստանը նույնպես Հարավային Կովկասում իր հարաբերությունները դիվերսիֆիկացնում է և դա սկսել է մեզնից առաջ: Բավականին վաղուց, ընդ որում՝ նաև 2020 թ․-ի պատերազմից առաջ, ՌԴ-ն հավասարահեռ քաղաքականություն է վարում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև:
Իրականում մեր տարածաշրջանում հարաբերությունների դիվերսիֆիկացման քաղաքականությունը մեկնարկել է Ռուսաստանի Դաշնության կողմից, և դա կոնկրետ թվական էլ ունի:
Մինչև 2012-13 թվականները Ռուսաստանի քաղաքականությունն այն էր, որ Հարավային Կովկասում Հայաստանը ՌԴ դաշնակիցն է, Ադրբեջանը՝ գործընկերը, 2013 թ․-ին Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև մի քանի միլիարդ դոլարի զենքի ձեռքբերման պայմանագիր ստորագրվեց։ Սա այն կետն է, երբ Ռուսաստանի Դաշնությունն սկսեց դիվերսիֆիկացնել հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ: 2022 թ․-ի փետրվարին Ռուսաստանը և Ադրբեջանը ռազմավարական գործընկերության հռչակագիր ստորագրեցին:
ՌԴ մեր գործընկերներն ասում են, որ իրենք առաջարկել են ՀԱՊԿ խաղաղապահներ ուղարկել Հայաստան-Ադրբեջան սահման: Սա կազմակերպության պայմանագրի ֆունկցիոնալը ոչնչացնող հայտարարություն է, որովհետև ինքը Հայաստան-Ադրբեջան սահման պիտի գար որպես Հայաստանի դաշնակից և ոչ թե որպես խաղաղապահ կամ խաղաղարար:
Հայաստանը ՀԱՊԿ-ին ոչ մի բան չի արել: Ինչ-որ ՀԱՊԿ-ին արել է՝ ՀԱՊԿ-ը հենց ինքն է արել իր հայտարարությամբ, գործողություններով և անգործությամբ: Մենք չենք կարող ուղղակի ձևացնել, թե այդ ամենը չենք նկատում:
Այսօր գործնականում սառեցրել ենք մեր մասնակցությունը ՀԱՊԿ-ում, և ինչպես տեսնում եմ՝ եթե չի հատել կազմակերպությունում մեր մասնակցության տաքացման անհնարինության գիծը, բայց եթե այսպես շարունակվի, ես նկատի ունեմ՝ այն քաղաքական դիրքորոշումները, որ արտահայտում են, ակնհայտ է, որ նաև այդ գիծը կհատվի: Այսինքն՝ առնվազն վերամասնակցությունը կազմակերպությունում կդառնա գործնականում անհնարին։
The Guardian— Համարո՞ւմ եք, որ Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի իրավունքը տարածաշրջանում համապարփակ կարգավորման մաս է, թե՞ այդ գլուխը փակված է, և հայ հասարակությունը պետք է ներկայիս սահմաններով պարփակված շարունակի զարգանալ, ԼՂ նախկին բնակիչներն էլ այստեղ՝ Հայաստանի հասարակության մեջ:
Փաշինյան— Մեր քաղաքականությունը հետևյալն է՝ եթե Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր քույրերը և եղբայրներն իրատեսորեն ԼՂ վերադառնալու հնարավորություն կամ ցանկություն չունենան, մենք ամեն ինչ անենք պետք է անենք, որպեսզի նրանք մնան Հայաստանում: Վերջերս մարզային այցելություններից մեկի ընթացքում ինձ մոտեցավ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մի կին և հարց տվեց, ասաց՝ որքանո՞վ է իրատեսական, որ մենք ԼՂ վերադառնալու հնարավորություն ունենանք ու ասաց՝ խնդրում եմ ինձ ուղիղ և անկեղծ պատասխանեք:
Ես նրան ասացի՝ Ձեզ կպատասխանեմ ուղիղ և անկեղծ, ես ստեղծված իրավիճակում և այն ընկալումները, որոնք գոյություն ունեն մեր տարածաշրջանում, Ադրբեջանում և Լեռնային Ղարաբաղի հայերի շրջանում, այդ ընկալումների պայմաններում ես դա իրատեսական չեմ համարում: Ասացի՝ չեմ կարող Ձեզ խաբել, որովհետև եթե դա իրատեսական լիներ՝ ԼՂ-ից տեղահանումը տեղի չէր ունենա:
Հայաստանի Հանրապետությունը չի պատրաստվում պատերազմ վարել Լեռնային Ղարաբաղի համար: ՀՀ-ն իր միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններից դուրս որևէ հավակնություն չունի:
Եվ մենք հույս ունենք, որ սահմանազատման գործընթացում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը կվերականգնվի։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյանի հարցազրույցը բրիտանական ԶԼՄ-ներին
