Ի՞նչ կշահի և ի՞նչ կկորցնի Վրաստանը․կարծիքներ Թրամփ-Ալիև-Փաշինյան հանդիպման մասին
Վրացի փորձագետները՝ Երևանի և Բաքվի համաձայնության մասին
Վաշինգտոնում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը համաձայնեցրին խաղաղության պայմանագրի հիմնական պարամետրերը, փաստաթուղթը նախաստորագրվեց։
Այս հանդիպումը, որը բազմաթիվ վերլուծաբաններ անվանում են «պատմական», ոչ միայն հնարավորություն է տալիս ավարտին հասցնելու ղարաբաղյան հակամարտությունը, այլև ամբողջությամբ փոխում է ուժերի հավասարակշռությունը Հարավային Կովկասում:
Այս գործընթացը նշանակում է տարածաշրջանի միասնության հնարավորություն և նոր հետաքրքրություն Հարավային Կովկասի նկատմամբ՝ որպես միասնական, կայուն տարածքի:
Ի՞նչ տեղ ունի այս գործընթացում Վրաստանը: Ի՞նչ է նշանակում Վրաստանի համար այս պատմական համաձայնությունը։
- «Պայմանագիրը ենթադրում է՝ Բաքուն պետք է հրաժարվի «Արևմտյան Ադրբեջան» թեզից»․ կարծիք Երևանից
- Հայաստանի ԱԳՆ-ն հրապարակել է Ադրբեջանի հետ կնքվելիք խաղաղության պայմանագիրը
- «Երրորդ կողմի վերահսկողություն չի լինելու»․ ՀՀ ԱԳ նախարարը՝ «Թրամփի ուղի» ծրագրի մասին
- «Ալիև, ի՞նչ կասեք Ադրբեջանի քաղաքացիների հետ խաղաղություն կնքելու մասին»․ լրագրողի նամակը բանտից
Տնտեսական կորուստներ Վրաստանի համար
Վաշինգտոնյան հանդիպման հիմնական կետերից մեկը տարանցիկ ճանապարհի նախագիծն էր, ճանապարհ, որը պետք է անցնի Հայաստանի տարածքով և Ադրբեջանը կապի իր էքսկլավ Նախիջևանի հետ։
Ճանապարհը երկար ժամանակ վեճի առարկա էր երկու երկրների միջև։
Ադրբեջանն այն անվանում է «Զանգեզուրի միջանցք» և տարիներ շարունակ պնդում, որ Հայաստանի տարածքում գտնվող 40 կմ երկարությամբ ճանապարհահատվածը պետք է լինի արտատարածքային։
Հայաստանը հայտարարում է, որ դա երկրի ինքնիշխանության հարց է, և ինքը կվերահսկի իր տարածքում տեղի ունեցող ամեն ինչ։
Խնդրի լուծումը գտնվեց Վաշինգտոնում կայացած հանդիպման ժամանակ։
Ճանապարհի այդ հատվածը կվերահսկվի ամերիկա-հայկական ընկերության կողմից, երթուղին ստացել է «Թրամփի ճանապարհ միջազգային խաղաղության և բարգավաճման համար» կամ կարճ՝ TRIPP անվանումը:
Այս ճանապարհը շրջանցելու է Վրաստանը, վրացի փորձագետները սա համարում են ցավալի կորուստ երկրի համար։
Մեծ Բրիտանիայում Վրաստանի դեսպան Գիորգի Բադրիձեն YouTube-ի «Listen» ալիքում քննարկման ժամանակ հայտարարել է, որ Վրաստանը կորցնում է այն կարգավիճակը, որը 1990-ական թվականներից պաշտպանում էր նրան տարածաշրջանային հակամարտություններից և ապահովում էր ռազմավարական նշանակություն Արևմուտքի համար:
«Նոր ճանապարհ է կառուցվում, և այն չի անցնում Վրաստանով… Այսօր Վրաստանն այլևս չունի նախկին մենաշնորհն Ադրբեջանն ու Հայաստանը, հետևաբար նաև Կենտրոնական Ասիան արևմտյան շուկաների հետ կապելու գործում»,— ասում է Բադրիձեն:
Քաղաքագետ Գիա Նոդիան համաձայն է այս տեսակետի հետ, բայց հավելում է, որ չնայած տնտեսական կորուստներին, Վրաստանն, այնուամենայնիվ, շահում է այս համաձայնագրից.
«Կա ակնհայտ թերություն. մենք կորցնում ենք Կովկասի միջով տարանցիկ երթուղիների հետ կապված բացառիկ դերը: Դա ճիշտ է, քանի որ մեր բացառիկությունը որոշ չափով հիմնված էր այս չլուծված հակամարտության վրա:
Սակայն եթե հետևենք այս տրամաբանությանը, ապա ստացվում է, որ մենք ստիպված ենք երազել, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը մշտապես պատերազմեն միմյանց հետ:
Դա շատ նեղ և ոչ հեռանկարային տեսակետ է: Այսպիսով, զուտ տնտեսական տեսանկյունից հոսքերի մի մասը կարող է այլ ուղղությամբ գնալ, և մենք կարող ենք կորցնել եկամուտների մի մասը։
Սակայն վերջին հաշվով դա մեզ համար օգտակար է, քանի որ նշանակում է Ռուսաստանի պարտություն»:
Ռուսաստանի ազդեցության նվազում և ԱՄՆ-ի վերադարձ տարածաշրջան
Վրացի փորձագետների կարծիքով՝ ընդհանուր առմամբ այս համաձայնագրի գլխավոր և ամենակարևոր արդյունքը դարձավ այն, որ Ռուսաստանը զրկվեց տարածաշրջանի վրա ազդեցության գլխավոր մեխանիզմներից մեկից՝ ղարաբաղյան հակամարտությունից:
«Ռուսաստանի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում ռազմավարական առումով առաջին հերթին հիմնված էր ղարաբաղյան հակամարտության վրա: Մնալով չլուծված՝ այն Կրեմլի հիմնական լծակն էր»,— ասում է Գիա Նոդիան:
Նրա խոսքով՝ ԱՄՆ-ի մասնակցությունն ու համաձայնագրի նախաստորագրումը նշանակում է, որ «Ռուսաստանի գերակայության առասպելն» ի չիք է դարձել: Իսկ դա երկարաժամկետ հեռանկարում մեծացնում է տարածաշրջանում Արևմուտքի դերի ուժեղացման հնարավորությունները։
«Այն, որ հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը կարգավորվում է Վաշինգտոնում, այլ ոչ թե Մոսկվայում, առնվազն այս փուլում կտրականապես փոխում է տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական դասավորվածությունը:
Մոսկվան կորցրեց տարածաշրջանում իր գլխավոր խաղաքարտը, ԱՄՆ-ն դարձավ առանցքային խաղացողը»,— կարծում է փորձագետը:
Նոդիան ավելացնում է, որ ի սկզբանե այս իրադրությունը հնարավոր դարձավ Թուրքիայի ուժեղացման շնորհիվ.
«Հայտնի չէ՝ առանց Թուրքիայի աջակցության Ադրբեջանը կկարողանա՞ր ռազմական ճանապարհով վերականգնել իր տարածքային ամբողջականությունը, ինչն էլ վերջին հաշվով հիմք հանդիսացավ խաղաղության համաձայնագրի համար»:
Անվտանգության հեռանկար. դրական և բացասական կողմեր
Փորձագետների դիտարկմամբ՝ չնայած տնտեսական կորուստներին, հակամարտության դադարեցումը կարող է նվազեցնել Վրաստանի անվտանգությանը սպառնացող ուղղակի ռիսկերը:
«Եթե հարևանությամբ երկու երկրներ պատերազմում են, միշտ կա հավանականություն, որ հակամարտությունը կտարածվի ձեր տարածքի վրա: Հիմա այս ռիսկն, ամենայն հավանականությամբ, նվազել է»,— ասում է միջազգային հարաբերությունների հարցերով փորձագետ Սանդրո Շարաշենիձեն:
Գիա Նոդիան համամիտ է նրա հետ և նույնպես կարծում է, որ Վրաստանի համար ավելի լավ է, որ տարածաշրջանում խաղաղություն տիրի և երկրները պահպանեն իրենց արևմտամետ տեսակետները.
«Ռազմավարական առումով, այն է՝ երկարաժամկետ հեռանկարում, մեզ համար ավելի լավ է ապրել տարածաշրջանում, որտեղ երեք երկրից երկուսը չեն պատերազմում միմյանց դեմ և որտեղ նրանցից ոչ մեկը ռուսամետ չէ, քանի որ նրանց ռուսամետ տրամադրությունները հիմնականում ամրապնդվում էին այս հակամարտությամբ»,- ասում է Նոդիան:
Ռուսաստանի «անպարտելիության» առասպելն ի չիք դարձավ․ նոր իրականություն Վրաստանի համար
Փորձագետներն ասում են՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության հաստատման գործընթացը Վրաստանի համար երկակի բնույթ ունի՝
- մի կողմից՝ տարածաշրջանային կայունությունն ու Ռուսաստանի թուլացումը ռազմավարական առումով դրական են,
- մյուս կողմից՝ ներկայիս իշխանությունների օրոք երկիրը չունի ռեսուրսներ, որպեսզի այս նոր իրականությունն օգտագործի ի շահ իրեն։
«Եթե ապագայում Վրաստանին հաջողվի վերականգնել հարաբերությունները Արևմուտքի հետ, ուժերի այս նոր հավասարակշռությունը կարող է մեզ օգուտ բերել: Սակայն այսօր՝ ներկայիս իշխանության օրոք մենք չենք կարողանա օգտվել այս հնարավորությունից»,— նկատում է Շարաշենիձեն:
Միևնույն ժամանակ փորձագետներն ընդգծում են, որ իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության օրոք այս փոփոխությունը ստեղծում է Վրաստանի տնտեսական և աշխարհաքաղաքական մեկուսացման սպառնալիք.
«Այսօր միայն Վրաստանն է ընկալվում որպես Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի դաշնակից: Այս մեկուսացումը ուժեղացնում է Ռուսաստանի գայթակղությունը՝ օգտագործելու Վրաստանը Հայաստանի և Ադրբեջանի դեմ»,— իր մտահոգություններն է կիսում Գիորգի Բադրիձեն:
Վերլուծաբանները նշում են, որ տարիների ընթացքում Վրաստանն իր տարանցիկ նշանակությունը վերածել է քաղաքական առևտրի գործիքի, ինչը փաստացի անհնար է դառնում խաղաղության համաձայնագրի շրջանակներում:
Գիա Նոդիայի փոխանցմամբ՝ վաշինգտոնյան համաձայնությունները ևս մեկ անգամ հստակ ցույց տվեցին՝
«Վրաստանի ռազմավարական ձախողումն այն է, որ երկիրը կառավարում է Բիձինա Իվանիշվիլին».
«Եթե մենք մտածում ենք, որ հավիտյան կլինենք այս կառավարության ձեռքում, ապա ինչ էլ կատարվի տարածաշրջանում և աշխարհում, կլինի մեր պարտությունը»,— նշում է փորձագետը:
Այնուամենայնիվ, նրա կարծիքով՝ Վաշինգտոնում նախաստորագրված համաձայնագիրը անուղղակիորեն թուլացնում է նաև Բիձինա Իվանիշվիլիի ռեժիմը:
«Նա [Իվանիշվիլին], ի թիվս այլ բաների, հենվում էր հասարակության մեջ ձևավորված պրագմատիկ քաղաքականի գործչի կերպարի վրա. Ռուսաստանը կարող է թշնամի լինել, բայց երբ նա ուժեղ է, իսկ Արևմուտքը չի հետաքրքրվում տարածաշրջանով, այլ ելք չկա»:
Սակայն ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմամբ ի չիք դարձավ Ռուսաստանի անպարտելիության առասպելը:
Ռուսաստանն ուժեղ է միայն այն ժամանակ, երբ նրա հակառակորդները թույլ են: Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղությունը ավտոմատ նշանակում է Ռուսաստանի ճնշման լծակների կորուստ»,— ասում է Նոդիան:
Նրա խոսքով՝ այսպիսի պայմաններում «Վրացական երազանքի» քարոզչության համար ավելի դժվար կլինի ողջամիտ մարդկանց աչքերում «պրագմատիկ» կերպով հիմնավորել իր ռուսամետ կուրսը:
«Ցավալի է գիտակցել, որ մենք դարձանք Ռուսաստանի վերջին հենակետը տարածաշրջանում: Բայց դա Թրամփի մեղքը չէ: Կրկնում եմ՝՝ այս ռեժիմի ձեռքերում մեզ համար օգտակար ոչինչ տեղի չի ունենա:
Այս համաձայնագիրը հակասում է Ռուսաստանի և նրա վրացի գործընկերների շահերին, բայց օբյեկտիվորեն շահավետ է Վրաստանի համար»,- ընդգծում է Նոդիան:
Թրամփի դերը. քաղաքական իմիջը վերականգնելու փորձ
Փորձագետները համակարծիք են, որ Թրամփն այս գործընթացում նաև իր քաղաքական շահն ունի:
«Նրան չհաջողվեց ավարտին հասցնել ռուս-ուկրաինական պատերազմը, սակայն եթե 35-ամյա ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորվի, նա հնարավորություն կունենա իրեն հայտարարելու որպես «խաղաղության նախագահ»»,— ասում է Նոդիան:
Վերլուծաբանները հավելում են, որ Թրամփի նպատակը կարող է համընկնել Վրաստանի շահերի հետ, այն է՝ ուժեղացնել ԱՄՆ-ի ազդեցությունը տարածաշրջանում և թուլացնել Ռուսաստանը:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
Վրացի փորձագետները՝ Երևանի և Բաքվի համաձայնության մասին
