«Ռուս-ադրբեջանական տանդեմ է ձևավորվում»․ կարծիք Երևանից
Ռուս-ադրբեջանական տանդեմ Կովկասում
Հայ հանրությունը շարունակում է քննարկել Պուտին—Ալիև բանակցություններն ու այդ ֆոնին Մոսկվայից և Մինսկից հնչող հայտարարությունները։ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ասել էր, թե «ո՞ւմ են պետք հայերը մեզանից բացի»։ Ռուսաստանի արտգործնախարարը հայտարարել էր, որ Հայաստանի ղեկավարությունը «սաբոտաժի է ենթարկում» եռակողմ պայմանավորվածությունները։ Խոսքը, մասավորապես՝ Սյունիքի մարզով անցնող կոմունիկացիաների շուրջ համաձայնության մասին էր։
Հայաստանի փորձագիտական շրջանակներից հնչում են կարծիքներ, թե Բաքվում կայացած բանակցությունների արդյունքում կրկին թարմացել է այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» խոսույթը։
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը JAMnews-ի հետ զրույցում նկատել է՝ «Զանգեզուրի միջանցքը» ռուս-ադրբեջանական տանդեմի առաջնային նպատակներից մեկն է, բայց ոչ միակը։ Ըստ նրա՝ Հարավային Կովկասում ձևավորվում է անվտանգային նոր ճարտարապետություն, սակայն Ռուսաստան-Ադրբեջան դաշինքը չի լինելու «նույն խորության», ինչ հայ-ռուսական դաշինքը։
«Ադրբեջանն ինքնուրույն է կարողանում իր անվտանգությունն ապահովել, և ՌԴ-ին, ըստ էության, օգտագործում է, օրինակ՝ Թուրքիային, Չինաստանին, Արևմուտքին, գուցե նաև այլ ուժային կենտրոնների հավասարակշռելու համար։ Սա շատ լուրջ տարբերություն է»,- շեշտել է նա։
Ի՞նչ է հաղորդվել Պուտին-Ալիև հանդիպման մասին
Վլադիմիր Պուտինն Ադրբեջան էր ժամանել օգոստոսի 18-ին՝ երկօրյա այցով։
«Եթե մենք կարողանանք ինչ-որ բան անել, որպեսզի հասնենք Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման, գործը հասցնենք սահմանի սահմանազատմանը և սահմանագծմանը, ապաշրջափակենք համապատասխան ուղղությունները լոգիստիկայի և տնտեսության ոլորտում, մենք շատ ուրախ կլինենք դրա համար», — հայտարարել էր Պուտինը։
Ադրբեջանի և Ռուսաստանի նախագահների հանդիպումից հետո Կրեմլը հրապարակել էր նախագահների համատեղ հայտարարությունը, որում նշվում էր, որ կողմերն ընդգծել են «2020 թվականի նոյեմբերի 9/10-ի եռակողմ հայտարարության, ինչպես նաև ամենաբարձր մակարդակով ձեռք բերված հետագա պայմանավորվածությունների կարևորությունը՝ Հարավային Կովկասում անվտանգությունն ու կայուն զարգացումն ապահովելու համար»։
«Ռուսաստանի Դաշնությունը հաստատել է իր պատրաստակամությունը՝ շարունակելու նպաստել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը»,- ասված է համատեղ հայտարարության մեջ։
Այցից օրեր անց՝ օգոստոսի 23-ին ՌԴ նախագահը Ադրբեջան կատարած իր այցի տպավորությունների մասին տեղեկացրել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին։
Երևանն ու Մոսկվան միմյանց մեղադրեցին սաբոտաժի մեջ
Ռուսաստանի արտգործնախարարը հարցազրույց էր տվել ռուսաստանյան «Առաջին ալիք» հեռուստաընկերությանը։
Անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական կարգավորմանը՝ Սերգեյ Լավրովն ասել էր, թե Մոսկվան կողմ է խաղաղության պայմանագրի շուտափույթ ստորագրմանը և կոմունիկացիաների ապաշրջափակմանը։
«Ցավոք, ինչ վերաբերում է Հայաստանի Սյունիքի մարզով անցնող կոմունիկացիաներին, հենց հայկական ղեկավարությունն է սաբոտաժի ենթարկում համաձայնությունը, որի տակ կա վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ստորագրությունը։ Դժվար է հասկանալ նման դիրքորոշման իմաստը»,- ընդգծել էր Լավրովը։
Լավրովն ասել էր, թե եռակողմ հանդիպումների և փաստաթղթերի շրջանակում դրված հիմքն ամբողջովին պահպանում է իր ակտուալությունը, սակայն ոչ մի խոսք այդ պայմանավորվածությունների հիմքում ընկած Լեռնային Ղարաբաղի և այնտեղ հայերի ներկայության մասին։
Ի պատասխան Հայաստանի արտգործնախարարությունը հայտարարել էր․
«Հայաստանի վերաբերյալ ՌԴ ԱԳ նախարարության զանազան պաշտոնյաների՝ իրականությանը չհամապատասխանող, ակնհայտորեն կողմնակալ, հաճախ անհարգալից մեկնաբանությունները, ցավոք, վաղուց արդեն նորույթ չեն, և եթե նկատել եք, տևական ժամանակ է, ինչ մենք անգամ չենք անդրադառնում դրանց:
Այնուամենայնիվ, չենք կարող չասել, որ ՌԴ արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի երեկվա հայտարարությունը ոչ միայն զուտ ափսոսանք է առաջացնում, այլև կասկածի տակ է դնում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Ռուսաստանի Դաշնության կառուցողական ներգրավվածությունը:
Երբեմնի միջնորդական առաքելություն ստանձնած, 2020թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը ստորագրած, դրա հիման վրա տարածաշրջանում խաղաղապահ զորախումբ տեղակայած պետության ԱԳ նախարարը չի կարող չտեսնել, որ չկա այդ հայտարարության գեթ մեկ առանցքային կետ, որն անդառնալիորեն խախտված չլինի՝ չնայած դրա ներքո ՌԴ ստորագրությանը և դրանով նախատեսված գործընթացներում ՌԴ մասնակցությանն ու պատասխանատվությանը: Կարծում ենք նաև, որ ՌԴ ԱԳ նախարարը քաջատեղյակ է, որ հրապարակային փաստաթղթերից դուրս Հայաստանը որևէ այլ պայմանավորվածության մաս չի կազմում, հետևաբար չի կարող սաբոտաժի ենթարկել դրանք»։
Երևանից հիշեցրել էին՝ հայկական կողմի ներկայացրած «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի շրջանակներում տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացումը «հնարավոր է բառացիորեն ամեն պահի»։ Հավելել էին, որ նախագիծն արդեն իսկ լայն ճանաչում ունի միջազգային հանրության շրջանում, մի քանի անգամ ներկայացվել է նաև Ռուսաստանի ներկայացուցիչներին․
«Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը դրական արձագանքի է արժանացել մի շարք միջազգային գործընկերների կողմից, և ՌԴ ԱԳՆ գործընկերներին կոչ ենք անում կողմնակալ հայտարարություններով սաբոտաժի չենթարկել այն, ոչ էլ Հարավային Կովկասում խաղաղության հասնելու ջանքերը»։
Մոսկվայի արձագանքը չուշացավ։ ՌԴ արտգործնախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարեց, թե «սա պաշտոնական Երևանի հերթական օրինակն է՝ սեփական սխալների, սեփական ռազմավարական սխալ հաշվարկների մեղքը ուրիշների վրա բարդելու»։
«Երևանը հետ է կանգնել ավելի վաղ համաձայնեցված դիրքերից և սկսել է պնդել, ինչպես իրենք են ձևակերպում՝ փոխադարձություն ռուսաստանցի սահմանապահների ներկայության հարցով, պահանջելով, որ նրանք լինեն ոչ միայն հայկական, այլև ադրբեջանական կողմում։ Թե ինչի վրա էին հղում անում, անհասկանալի է»,— ասել է նա։
Բելառուսը հայտարարեց․ «Ո՞ւմ են պետք հայերը մեզնից բացի»
“Россия” հեռուսատաալիքին տված հարցազրույցում հակահայկական հայտարարություններով էր հանդես եկել Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն։
«Ո՞ւմ են պետք հայերը մեզնից բացի։ Նրանք ոչ մեկին պետք չեն։ Թող իրենց տնտեսությունը զարգացնեն ու իրենց ունեցածի վրա կենտրոնանան։ Ի՞նչ Ֆրանսիա, ի՞նչ Մակրոն։ Վաղը Մակրոն չի լինի, և բոլորը կմոռանան այդ Հայաստանի մասին»,- շեշտել էր Լուկաշենկոն։
Բելառուսի նախագահի դիտարկմամբ՝ հետխորհրդային տարածքի որոշ երկրներ «ուզում են Ռուսաստանից ինչ-որ բան վերցնել, բայց փոխարենը ոչինչ չեն տալիս»։
«Այդպես չի լինում։ Եկեք միասին լինենք, հեռու չէ ժամանակը, երբ դուք կգաք նույն Ռուսաստան և կխնդրեք աջակցություն և օգնություն, բա էլ ո՞ւմ եք դիմելու… Ղազախստանում ինչ-որ բան եղավ, ո՞ւմ դիմեց՝ Չինաստանի՞ն, Հնդկաստանի՞ն, Պակիստանի՞ն։ Ո՛չ, Պուտինին»,- նկատել է նա։
«Вон из Армении» ակցիա Բելառուսի դեսպանատան մոտ
Լուկաշենկոյի աղմկահարույց հայտարարությունից հետո բողոքի ակցիա էր կազմակերպվել ՀՀ-ում Բելառուսի դեսպանատան դիմաց։ «Հանուն Հանրապետության» կուսակցության մի խումբ անդամներ ու համակիրներ «Вон из Армении» բացականչություններով ձվեր, կարտոֆիլ ու լոլիկ էին նետել դեսպանատան շենքի ուղղությամբ։
Հայաստանի ժողովրդավարական ուժերի հարթակը, որի մաս է նաև «Հանուն Հանրապետության» կուսակցությունը, հայտարարություն էր տարածել՝ ՀՀ իշխանություններից պահանջելով՝
- «անհապաղ խզել դիվանագիտական հարաբերությունները Բելառուսի հետ մինչև բռնապետ Լուկաշենկոյի պաշտոնանկությունը,
- Հայաստանում Բելառուսի դեսպանին և դեսպանատան դիվանագիտական անձնակազմի մյուս բոլոր անդամներին հայտարարել անցանկալի անձինք (Persona Non-Grata) և երեք օր ժամանակ տալ Հայաստանի տարածքը լքելու համար,
- խզել Բելառուսի հետ ունեցած բոլոր երկկողմանի համաձայնագրերը/համաձայնությունները,
- արգելել Բելառուսի որևէ պաշտոնատար անձի մուտքը Հայաստանի տարածք, այդ թվում՝ միջազգային կազմակերպությունների միջոցառումների շրջանակներում, ինչպես նաև արգելել որևէ հայաստանյան պաշտոնատար անձի այցելությունը Բելառուս,
- անհնարին համարել Բելառուսի հետ նույն ռազմական դաշինքում և տնտեսական ու մաքսային գոտիներում գտնվելը և անհապաղ դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից, ԵԱՏՄ-ից և ԱՊՀ-ից»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանի խոսքով՝ ձևավորվում է ռուս-ադրբեջանական տանդեմ․
«Տեղի ունեցողն ավելի լայն համատեքստ ունի՝ ՌԴ վերադիրքավորում մեր տարածաշրջանում և նոր ռազմավարական գործընկերոջ կամ դաշնակցի ձեռքբերում։ Ռուսաստանը սկսում է բովանդակային առումով հեռանալ ՀՀ-ից և մտերմանալ Ադրբեջանի հետ»։
Քոչինյանն ասում է՝ բազմաթիվ հարցերում Մոսկվայի և Բաքվի շահերը համադրվում են։ Օրինակ է բերում, մասնավորապես՝ էներգետիկ ռեսուրսների վաճառքն ու վերավաճառքը Ադրբեջանի տարածքով։ Շահերի համադրելիությունից բացի, ըստ նրա, կարևոր հանգամանք է նաև ռեժիմների նմանությունը։
«Երկուսն էլ [Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը] այլևս կայացած բռնապետություններ են, անազատ պետությունների սանդղակների առաջատարներ են: Ինչը չես կարող ասել ՀՀ կամ Վրաստանի մասին»,- նկատել է նա։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ ի տարբերություն ՀՀ-ՌԴ դաշինքի՝ Ադրբեջան-Ռուսաստան դաշինքն ունենալու է «շատ ավելի լուրջ սահմանափակումներ»։
«Բաքուն ամեն ինչում չէ, որ շահերի փոխըմբռնում ունի ՌԴ հետ։ Եվ Ադրբեջանը չունի այն կախվածությունները Ռուսաստանից, որոնք ուներ Հայաստանը նախկինում»,- շեշտել է Քոչինյանը։
Անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցում ՌԴ հնարավոր ներգրավվածությանը՝ քաղաքագետը նկատել է՝ ռուսական կողմն անելու է ամեն ինչ բանակցությունները Մոսկվայում շարունակելու համար։ Մյուս կողմից նկատել է՝ Ադրբեջանին դա պետք չէ, սակայն չի խոչընդոտում, քանի որ գիտի՝ Հայաստանը դեմ է․
«Հայաստանի դիրքորոշումն այդ հարցում բավականին հստակ է։ ՀՀ-ն չի համաձայնի Մոսկվայում բանակցությունների գնալ, որովհետև նման բանակցությունների առնվազն մի փուլ մենք արդեն տեսել ենք, դրա կրկնության կարիք այլևս չկա»։
Քաղաքագետի կարծիքով՝ հայ-բելառուսական հարաբերությունների սրացումը «կեղծ օրակարգ» է։ Ասում է՝ խնդիրը ոչ թե Բելառուսի, այլ Ռուսաստանի հետ է, քանի որ անվտանգության ոլորտում մեր գործընկերը Մոսկվան է․
«Գիտե՞ք՝ ինչի է նմանվում սա։ Գոլորշի բաց թողնելու կամ հույզերը ինչ-որ մի ուղղությամբ տանելու փորձի է նմանվում, երբ որ այդ ամենը կենտրոնացվում է Բելառուսի վրա»։
Շեշտում է՝ քաղհասարակության ներկայացրած պահանջների՝ ՀԱՊԿ-ից դուրս գալ, ինտեգրացիոն գործընթացներից դուրս գալ, վերանայել դաշինքները, հասցեատերը նույնպես ՌԴ-ն է, այլ ոչ թե Բելառուսը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ռուս-ադրբեջանական տանդեմ Կովկասում
