«Պատրվակ ընթացիկ էսկալացիայի համար». Փաշինյանը՝ Բաքվի գործելաոճի մասին
Փաշինյանը ԼՂ-ում իրավիճակի սրման մասին
Ադրբեջանը փորձում է վերացնել նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ սահմանված կառուցակարգերը՝ էսկալացիայի համար որպես պատրվակ օգտագործելով Լաչինի միջանցքի նոր երթուղու հարցը։ Կառավարության՝ օգոստոսի 4-ի նիստում նման հայտարարություն է արել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
Փաշինյանի խոսքով՝ եռակողմ հայտարարության մեջ, որը ստորագրել է նաև Ադրբեջանի նախագահը, ամրագրված են երեք իրողություններ՝ Լեռնային Ղարաբաղ միավորի գոյությունը, շփման գծի առկայությունը, ինչպես նաև Հայաստանը ԼՂ հետ կապող Լաչինի միջանցքը։ Ասում է՝ հենց այս իրողություններն է փորձում վերացնել ադրբեջանական կողմը՝ գնալով ռազմական էսկալացիայի։
Օգոստոսի 1-ից ԼՂ-ում իրադրությունը լարված է։ Ադրբեջանական կողմը կիրառել է նաև անօդաչու թռչող սարքեր։ Ղարաբաղի Պաշտպանության բանակի երկու զինծառայող է զոհվել, վիրավորում է ստացել տասնինը։ Նրանցից չորսի վիճակը գնահատվում է ծանր։
ՊԲ հաղորդած վերջին տեղեկությունների համաձայն՝ նախորդ գիշեր շփման գծում իրադրությունը հարաբերականորեն կայուն է եղել, սակայն Ադրբեջանի ԶՈւ ստորաբաժանումները որոշ հատվածներում խախտել են հրադադարի ռեժիմը՝ կիրառելով տարբեր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներ:
Կառավարության ղեկավարն ու անդամները մեկ րոպե լռությամբ հարգել են Լեռնային Ղարաբաղում զոհված զինծառայողների հիշատակը, ինչին հաջորդել է Փաշինյանի ելույթը։ Հայաստանի ղեկավարն անդրադարձել է Ադրբեջանի նպատակներին, ռուս խաղաղապահների մանդատին, «խաղաղապահ օպերացիայի բովանդակության և էության հետ կապված» հարցերին, միջանցքը շրջանցող նոր ճանապարհի կառուցմանը և ոչ միայն։
JAMnews-ը ներկայացնում է վարչապետի ելույթի կարևոր դրվագները
«Ադրբեջանի խնդիրը եռակողմ հայտարարությունը վերացնելն է»
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանն իրավիճակի սրման է գնացել մեկ նպատակով՝ վերացնել 2020 թ․-ի ղարաբաղյան պատերազմի ավարտն ազդարարող նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կառուցակարգերը։
«Ադրբեջանը, որը նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունն իր հաղթանակն էր համարում, այսօր մի խնդիր ունի՝ վերացնել այդ հայտարարությունն ու խուսափել այնտեղ արձանագրված իրողությունների ամրագրումից»,- շեշտել է նա։
Հայաստանի վարչապետի խոսքով՝ այդ երեք իրողություններն են՝
- Լեռնային Ղարաբաղ միավորի գոյությունը,
- ԼՂ-ում շփման գծի առկայությունը,
- ԼՂ-ի և Հայաստանի միջև կապը երաշխավորող Լաչինի միջանցքի գոյությունը։
Փաշինյանն այս իրողությունները բնորոշում է որպես ԼՂ-ի անվտանգության համար կարևոր ինստիտուտներ․
«Այս երեք ինստիտուտների դեմ է Ադրբեջանի այսօրվա պայքարը։ Մեր ակնկալիքն է, որ, ինչպես նախատեսված է եռակողմ հայտարարությամբ, ՌԴ խաղաղապահ զորախումբը Ադրբեջանին հնարավորություն չտա խաթարել այս հիմնարար ինստիտուտները»։
Հայաստանի ղեկավարը հիշեցրել է, որ այս իրողությունների տակ ստորագրել է նաև Իլհամ Ալիևը, ուստի դրանք Ադրբեջանի համար միջազգային պարտավորություններ են։
«Նոր երթուղու հաստատված պլան գոյություն չունի»
Հղում անելով 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը՝ վարչապետը նշել է, որ այս պահին Լաչինի միջանցքով երթևեկության նոր երթուղու կառուցման վերաբերյալ որևէ հաստատված պլան գոյություն չունի: Հայտարարության համաձայն՝ պլանը կողմերը՝ Հայաստանը, Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը պետք է հաստատեն առաջիկա երեք տարվա ընթացքում։
«Այս պահի դրությամբ մենք ոչ մի պլանի համաձայնություն չենք տվել, որովհետև մեզ նման պլանի նախագիծ չի էլ առաջարկվել։ Պլանի շրջանակում պետք է պարզաբանվեն մի շարք կարևոր հարցեր, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղին էլեկտրական էներգիայի, գազի մատակարարման հարցեր, անվտանգության հետ կապված խնդիրներ»,- շեշտել է Փաշինյանը:
Ադրբեջանական կողմից հնչող հայտարարությունները Փաշինյանը բնորոշել է որպես «նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության կոպիտ խախտում» ու ընդգծել, որ Բաքուն Լաչինի միջանցքի նոր երթուղու հարցն օգտագործում է որպես «պատրվակ ընթացիկ էսկալացիայի համար»։
Պատահական չի համարում այն, որ Բաքուն ԼՂ-ում իրադրության սրման գնաց հենց այն օրերին, երբ Հայաստանը մեկնարկեց բուն շինարարությունը Կոռնիձոր-Տեղ-Մ12 ավտոճանապարհի, որը «ենթադրաբար պետք է միանա Լաչինի միջանցքի նոր երթուղուն»։
«Խաղաղապահ օպերացիայի բովանդակության և էության հետ կապված հարցեր կան»
Կառավարության ղեկավարը նշել է՝ ԼՂ-ում խաղաղապահ զորախմբի ներկայությունն ու գործունեությունն առանցքային գործոն են արցախահայության անվտանգության ապահովման համար, բայց նաև շեշտել՝ կան «խաղաղապահ օպերացիայի բովանդակության և էության հետ կապված հարցեր»։
Նիկոլ Փաշինյանը հիշեցրել է 2020 թ․-ի նոյեմբերից ի վեր ԼՂ-ում տեղի ունեցած մի շարք իրադարձություններ՝
- 2020 թ․-ի դեկտեմբերի 11-ին Ադրբեջանի կողմից Խծաբերդ և Հին Թաղեր գյուղերի գրավումը և հայ զինծառայողների գերեվարումը «ՌԴ խաղաղապահների ներկայությամբ և թողտվությամբ»,
- 2022 թ․-ի մարտի 24-ին ԼՂ-ի Փառուխ գյուղի գրավումը «կրկին ՌԴ խաղաղապահների ներկայությամբ»,
- շփման գծի երկայնքով հրադադարի ռեժիմի շարունակական և ահագնացող խախտումները։
«ԼՂ-ի հայությանը խաղաղապահների ներկայությամբ ֆիզիկապես և հոգեբանորեն ահաբեկելու դեպքերը պարզապես անընդունելի են»,- հայտարարել է Փաշինյանը։
Հայաստանի վարչապետի դիտարկմամբ՝ խիստ անհրաժեշտ է դառնում ԼՂ-ում խաղաղապահ օպերացիայի մանրամասների ճշգրտումը:
Այս անհրաժեշտությունն, ըստ նրա, եղել է ի սկզբանե, սակայն «գործընթացին խոչընդոտել է Ադրբեջանը՝ հրաժարվելով ստորագրել ԼՂ-ում խաղաղապահ զորախմբի գործունեության մանդատը»։
«Մեր կարծիքով՝ Հայաստանի և Ռուսաստանի ստորագրությունը բավարար է այդ մանդատն ամբողջությամբ իրագործելու համար։ Իսկ եթե ոչ, ուրեմն անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել այդ մանդատը միջազգայնորեն հաստատելու կամ խաղաղապահներին ավելի լայն միջազգային մանդատով օժտելու ուղղությամբ»։
Փաշինյանը հիշեցրել է, որ խաղաղապահները տեղակայված են շփման գծի երկայնքով, իսկ այդ տարածքը կոչվում է «ԼՂ-ում ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվության գոտի»:
Նրա խոսքով՝ Հայաստանն ակնկալում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում շփման գծի հատման ցանկացած փորձ կկասեցվի ռուսական խաղաղապահ զորախմբի կողմից, իսկ շփման գծից ներս գտնվող ադրբեջանական ստորաբաժանումները դուրս կբերվեն։
«Հայաստանն այսօր էլ պատրաստ է ապահովել Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև կապը»
Կառավարության ղեկավարն անդրադարձել է նաև Ադրբեջանից հնչող քննադատություններին, թե Հայաստանը պարտավորվել է կապ ապահովել Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև, սակայն չի իրականացնում այդ պարտավորությունը։
«Ամեն օր էլ պատրաստ ենք այդ կապն ապահովել, Ադրբեջանն է, որ չի օգտվում մեր ընձեռած հնարավորություններից: Մենք այսօր էլ ասում ենք՝ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով եկեք, հատեք ՀՀ-ի սահմանը հենց այսօր»,- հայտարարել է նա։
Փաշինյանը տեղեկացրել է, որ նախորդ տարվանից մի քանի հատվածներում գործում են սահմանապահ ծառայության կետեր։ Ադրբեջանցիներն, ըստ նրա, կարող են սահմանը հատել անձնագրային և մաքսային հսկողությամբ։
«Ադրբեջանը կարող է մի քանի կետով հատել Հայաստանի սահմանը և երթևեկություն իրականացնել դեպի Նախիջևան: Մենք երաշխավորում ենք այդ երթևեկության անվտանգությունը: Ավելին, միայն Ղազախ-Իջևան հատվածով չէ, Վարդենիսի, Սիսիանի, Երասխի, Գորիսի հատվածներով էլ կարող են»,- ընդգծել է նա։
Ադրբեջանն, ըստ նրա, այդ հնարավորությունից մինչ օրս չի փորձել օգտվել։
Խոսելով նոր կառուցվող ճանապարհների մասին՝ Փաշինյանն ընդգծել է, որ եռակողմ հայտարարության համաձայն՝ դա պետք է տեղի ունենա կողմերի համաձայնությամբ: Հայաստանի վարչապետի փոխանցմամբ՝ հայկական կողմն «այդ ճանապարհների երթուղին քննարկելը համարում է երկրորդ հարց», առաջինը պետք է լինի իրավական ընթացակարգերի ամրագրումն ու գործարկումը։
Իր ելույթի ընթացքում Փաշինյանը մի քանի անգամ ընդգծել է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի պայմանավորվածությունների բոլոր կետերով «Հայաստանը կառուցողական բանակցությունների վարման քաղաքականություն է իրականացնում՝ ի նպաստ տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման և ամրապնդման»։
Փաշինյանը ԼՂ-ում իրավիճակի սրման մասին
