Պայմանավորվածությո՞ւն, թե՞ ճգնաժամ։ Ի՞նչ է կատարվում ՀՀ նախագահի և վարչապետի միջև

Հայաստանում ճգնաժամը շարունակվում է վարչապետի և նախագահի միջև հարաբերությունների սրմամբ։ Նախագահ Արմեն Սարգսյանն արդեն երկրորդ անգամ հրաժարվել է ստորագրել ԶՈւ Գլխավոր շտաբի պետի ազատման մասին հրամանագիրը։ Այս առաջարկով նրան դիմել էր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

Իրավիճակը սրվել է փետրվարի 25-ին, երբ Հայաստանի ԶՈւ Գլխավոր շտաբի ղեկավարությունը հանդես է եկել վարչապետի հրաժարականի պահանջով։ Զինվորականների հայտարարությունում ասվում է, որ «Հայաստանի վարչապետն ու կառավարությունն ունակ չեն ադեկվատ որոշումներ կայացնել ճգնաժամային և ճակատագրական իրավիճակում»։

Այդպիսով՝ զինվորականները սատարել են ընդդիմության պահանջը, որը 2020 թ-ի աշնանից պնդում է, որ Փաշինյանը պետք է հրաժարական տա, քանի որ նա ստորագրել է Արցախում հրադադարի մասին հայկական կողմի համար ոչ բարենպաստ փաստաթուղթ։

Նիկոլ Փաշինյանը ԳՇ հայտարարությունը ռազմական հեղաշրջման փորձ է անվանել և նրա ղեկավար Օնիկ Գասպարյանի պաշտոնանկության ընթացակարգ սկսել։

Վարչապետը երկու անգամ Արմեն Սարգսյանին է ուղարկել ԳՇ պետին զբաղեցրած պաշտոնից ազատելու առաջարկը։ Նախագահը երկու անգամ էլ մերժել է վարչապետի նախաձեռնությունը։

Այժմ որոշումը կարող է ուժի մեջ մտնել առանց նախագահի ստորագրության, ինչի պատճառով ընդդիմադիր գործիչները սկսել են խոսել նրա և վարչապետի միջև հնարավոր պայմանավորվածության մասին։

Բացի այդ, ընդդիմությունը հայտարարում է Գլխավոր շտաբը պաշտպանության նախարարության կազմում ներառելու կառավարության մտադրության մասին, ինչը կարող է լուծել Զինված ուժերում առաջացած ճգնաժամը։ Իսկ քաղաքագետները չեն բացառում, որ վարչապետը ստիպված է լինելու հրաժարական տալ, եթե չկարողանա լուծել իրավիճակն, ու ցույցերի ճնշումը շարունակի աճել։

• Զուգահեռ իրականություններ Երևանում․ ընդդիմությունն ու իշխանությունները կրկին միաժամանակ հանրահավաք են անցկացրել
• «Առանց Նիկոլ Հայաստան»․ տեսանյութ Երևանից, որտեղ վերսկսվել են ընդդիմության բողոքի ակցիաները

Վարչապետի և նախագահի միջև կոնֆլիկտի մանրամասները

Առաջին անգամ Արմեն Սարգսյանը վարչապետի առաջարկը իր առարկություններով վերադարձրել է փետրվարի 27-ին։

Այն ժամանակ նախագահի մամուլի ծառայությունը հաղորդել էր, որ հրամանագրի նախագիծն ուսումնասիրել են իրավաբաններն ու փորձագետները, և պարզվել է, որ այն հակասում է Հայաստանի Սահմանադրությանը․

«Նախագահը չի կանգնում որևէ քաղաքական ուժի կողքին։ Նա ընդունել է որոշում՝ առաջնորդվելով բացառապես պետական և համազգային շահերով։ Անկասկած, Զինված ուժերը պետք է չեզոքություն պահպանեն քաղաքական հարցերում»։

Նույն օրը վարչապետը կրկին նախագահին է ուղարկել Հայաստանի ԶՈւ Գլխավոր շտաբի պետ Օնիկ Գասպարյանի պաշտոնանկության վերաբերյալ իր միջնորդությունը։

Իր հրավիրած հանրահավաքին ելույթ ունենալիս Փաշինյանն իր համախոհներին հայտարարել է, որ նախագահի հրաժարումը՝ ստորագրել փաստաթուղթը, նշանակում է սատարել հեղաշրջմանը։

Սակայն մարտի 2-ին նախագահը ոչ միայն վերադարձրել է չստորագրված փաստաթուղթը, այլև Սահմանադրական դատարան դիմում է ուղարկել, որում խնդրում է ուսումնասիրել «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունների սահմանադրականությունը։ Այդ օրենքը կարգավորում է, այդ թվում, զինվորականներին աշխատանքից ազատելու հիմքերը։

Արդյո՞ք գաղտնի պայմանավորվածություն կա նախագահի և վարչապետի միջև

«Իմ ունեցած տեղեկություններով, Արմեն Սարգսյանն ու Նիկոլ Փաշինյանը երեկ եկել են համաձայնության՝ իրավական աճպարարության միջոցով իրագործել Նիկոլ Փաշինյանի՝ Օնիկ Գասպարյանին զբաղեցրած պաշտոնից ազատելու ցանկությունը», — Ֆեյսբուքում գրել է ընդդիմադիր «Միասնական Հայաստան» կուսակցության առաջնորդ, իրավաբան Արթուր Ղազինյանը։

Նա ընդգծում է, որ նախագահը Սահմանադրական դատարան է դիմում ոչ թե վարչապետի միջնորդության սահմանադրականությունը պարզելու, այլ՝ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունների սահմանադրականությունը վիճարկելու պահանջով․

«Սա նշանակում է, որ Օնիկ Գասպարյանին զբաղեցրած պաշտոնից ազատելու ՀՀ վարչապետի որոշումը օրենքի ուժով կմտնի օրինական ուժի մեջ, և Օնիկ Գասպարյանը իրավաբանորեն կդադարի լինել ՀՀ ԶՈՒ Գլխավոր շտաբի պետ»։

Ինչպես Facebook-ում պարզաբանել է սահմանադրագետ Արամ Վարդևանյանը, ԶՈւ ԳՇ պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանի պաշտոնանկության մասին որոշումը կարող է ուժի մեջ մտնել մինչև մարտի 4-ը։ Միաժամանակ, նա ընդգծում է, որ դա տեղի է ունենալու՝ չնայած սահմանադրականության հետ եղած խնդիրներին, որոնք նախագահը նշել է, երբ առաջին անգամ մերժել է ստորագրել պաշտոնանկության մասին հրամանագիրը։

Ընդդիմության հայտարարությունը

Ընդդիմադիր «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Էդմոն Մարուքյանը հաղորդել է, որ Հայաստանի իշխանությունները պատրաստվում են Գլխավոր շտաբը ներառել պաշտպանության նախարարության կազմում և այդպիսով լուծել ճգնաժամը, որն առաջացել է կառավարության և Զինված ուժերի միջև։

Ավելին, ըստ ընդդիմադիր գործչի, իշխող «Իմ քայլը» դաշինքն արդեն աշխատում է այդ օրինագծի վրա։

Իշխանության ներկայացուցիչները նման օրինագծի մասին դեռևս չեն հաղորդել։

Մարուքյանը պնդում է, որ նման փոփոխություններն արմատապես փոխում են պետական կառավարման համակարգը, քանի որ ԳՇ և ՊՆ ներկայիս գործառույթները տարանջատված են։ Այդ պատճառով էլ, ըստ Մարուքյանի, նման որոշումը պետք է ընդունվի միայն հանրաքվեի արդյունքում։

Փաշինյանը հրաժարակա՞ն կտա

«Այն, ինչ տեղի է ունենում այժմ, էլիտայի պառակտման ի հայտ գալն է՝ քաղաքական և բանակային ղեկավարության միջև պառակտման», — կարծում է Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը։

Նրա խոսքով՝ դա հազվադեպ երևույթ է, երբ ողջ գեներալիտետը պահանջում է վարչապետի և, ըստ էության, նաև կառավարության հրաժարականը, ինչն էլ առիթ է դարձել բողոքի շարժման ակտիվացման համար․

«Փաշինյանի և ընդդիմության դիրքորոշումները շարունակում են չհամընկնել, միակ հարցը, որն այն հնարավոր է համարում քննարկել վարչապետի հետ, նրա հրաժարականն է»։

Իսկանդարյանը չի բացառում, որ արդյունքում Փաշինյանն ինքն է ստիպված լինելու հրաժարական տալ, թեև նա պահպանում է «հանրային աջակցության հարաբերական մեծ մակարդակ»։

«Այդ պատճառով էլ իրավիճակի զարգացումը կախված է լինելու ցույցերի ինտենսիվությունից և դրանց ընդլայնման հնարավորությունից», — կարծում է քաղաքագետը։