Չաբահար նավահանգիստը կօգնի՞ ՀՀ-ին հաղթահարել դեպի ծով ելք չունենալը․ կարծիք
Չաբահար նավահանգիստը՝
Եթե Հայաստանը մասնակցի Իրանի Չաբահար նավահանգստի զարգացմանը, կկարողանա հաղթահարել այն փաստը, որ հանդիսանում է դեպի ծով ելք չունեցող երկիր: Օրերս նման հայտարարությամբ էր հանդես եկել ՀՀ-ում Հնդկաստանի դեսպան Նիլակշի Սահա Սինհան։
Չաբահար նավահանգիստը համատեղ զարգացնում են Հնդկաստանն ու Իրանը։ Այս նավահանգիստը Հյուսիս-Հարավ ծրագրի մի մասն է։ Փորձագետները կարծում են՝ Երևանի մասնակցությունը կարևորում է ինչպես Դելին, այնպես էլ Թեհրանը։
«Շատ կարևոր ծրագիր է, ամեն ինչ պետք է անենք, որ այն կյանքի կոչվի, որ դրա ճյուղերից մեկն անպայման անցնի ՀՀ-ով։ Միայն տնտեսական չէ, աշխարհաքաղաքական ծրագիր է։ Իմ խորին համոզմամբ՝ Ադրբեջանն ամեն ինչ անում է, որպեսզի վիժեցնի այն»,- նկատել է իրանագետ Գոհար Իսկանդարյանը։
«Սպասում ենք հայկական կողմի առաջարկներին»
Հայաստանում Հնդկաստանի դեսպան Նիլակշի Սահա Սինհան «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում հայտնել էր, որ ՀՀ ներկայացուցիչները Չաբահար նավահանգստից օգտվելու հետաքրքրություն են ցուցաբերել։ Հիշեցրել էր՝ 2023 թ․-ին նավահանգիստ էր այցելել նաև տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։
«Հայկական կողմից մենք սպասում ենք մանրամասներին, և մենք դա անպայման հաշվի կառնենք, երբ հայկական կողմից հստակ առաջարկներ ստանանք»,- ասել էր դեսպանը։
2023 թ․-ի հոկտեմբերի 18-ին Հնդկաստանի Մումբայ քաղաքում կազմակերպված Համաշխարհային ծովային գագաթնաժողովի ժամանակ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը հայտարարել էր՝ Հայաստանը մեծապես շահագրգռված է զարգացնել երկխոսությունը և համագործակցությունը Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի, Չաբահար նավահանգստի զարգացման ծրագրի, ինչպես նաև Պարսից ծոց-Սև ծով միջազգային տրանսպորտային և տարանցիկ միջանցքի շրջանակներում։
«Վստահ ենք, որ Հայաստանի ճանապարհային ցանցը լուրջ ներուժ ունի այս նպատակին հասնելու համար։ ՀՀ կառավարությունը ջանքեր է գործադրում երկրի համապատասխան ենթակառուցվածքների վերականգնման և արդիականացման ուղղությամբ»,- ընդգծել էր նախարարը։
Նիլակշի Սահա Սինհանի դիտարկմամբ՝ լինելով դեպի ծով ելք չունեցող երկիր՝ Հայաստանը հաղորդակցությունների ավելի շատ ծրագրերի կարիք ունի։ Անդրադարձել էր նաև Հնդկաստանից մինչև Չաբահար նավահանգիստ, այնուհետև դեպի Սև ծով հաղորդակցման ուղու զարգացման գործում Երևանի դերակատարությանը։
Փորձագիտական կարծիք
Իրանագետ Գոհար Իսկանդարյանի խոսքով՝ Չաբահար նավահանգստի ծրագիրը նոր չէ։ Նրա փոխանցմամբ՝ 2020 թ․-ի Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո ծրագրի կարևորությունը թարմացրին Իրանն ու Հնդկաստանը։
Ասում է՝ 30 տարվա դադարից հետո այդ ժամանակ Հայաստան այցելեց Հնդկաստանի արտգործնախարարն ու հիշատակեց նաև Հյուսիս-Հարավ ծրագիրը։
«Հնդկաստանի համար կարևոր է կապվել ինչպես Եվրոպայի, այնպես էլ Միջին Ասիայի հետ։ Պակիստանը փակում է Հնդկաստանի ճանապարհը, նրանք կկարողանան շրջանցել՝ Ադրբեջանով, Կասպից ծովով մտնելով Միջին Ասիա։ Մյուս տարբերակը Չաբահար՝ Իրան, ՀՀ և արդեն Վրաստանով դեպի Եվրոպա»,- Civilnet-ի եթերում պարզաբանել է նա։
Իրանագետի խոսքով՝ խիստ կարևոր է ճանապարհների անվտանգությունը․
«Արցախյան վերջին պատերազմից հետո Ադրբեջանն ակտիվորեն փորձում էր Սյունիքում որոշակի հատվածներ վերցնել, ցույց տալով, թե դրանք իր տարածքներն են՝ արգելքներ էր ստեղծում իրանական բեռնատարների համար։ Սա ՀՀ իշխանություններին ստիպեց այլընտրանքային ճանապարհներ մշակել և ցույց տալ Իրանին, Հնդկաստանին, որ մենք կարող ենք դա ապահովել»։
Հայաստանն, ըստ նրա, Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի իր հատվածը պետք է ամբողջությամբ ավարտած լիներ դեռևս 2018-19 թթ․-ին, ծախսվել են բավականին մեծ գումարներ, սակայն աշխատանքի կեսն էլ չի արվել։
«Իշխանությունները փորձեցին լրացնել այդ բացը, հայթայթել գումարներ, այլընտրանքային ճանապարհ կառուցել, որոշակի հատվածներում Սիսիանի ճանապարհը լայնացնել և որոշակի վերանորոգման աշխատանքներ իրականացնել»,- նկատել է նա։
Իսկանդարյանի դիտարկմամբ՝ Չաբահար նավահանգիստը Երևանի ուշադրության կենտրոնում է։ Հայկական կողմի մասնակցությունը Հյուսիս-Հարավ միջանցքի այս և մյուս հատվածներում կարևոր է նաև Իրանի համար։ Թեհրանն, ըստ նրա, Հարավային Կովկասը «խոշորացույցի տակ» է պահում, մասնավորապես՝ 44-օրյա պատերազմից հետո։
Ասում է՝ իրանական ապրանքների 90 տոկոսը Եվրոպա է հասնում Թուրքիայի տարածքով, ուստի Թեհրանին պետք են այլընտրանքային ճանապարհներ։
«Ադրբեջանի տարածքով անցնելու դեպքում, եթե Իրանը Թուրքիայի հետ ունենա խնդիրներ, դրանք նաև Ադրբեջանի հետ են լինելու։ Հայաստանով անցնող ճանապարհը շատ կարևոր է, Իրանի շահերի կիզակետում է»,- շեշտել է նա և հավելել՝ դա է պատճառը, որ պարբերաբար հնչում են հայտարարություններ այն մասին, թե «հայ-իրանական սահմանը կարմիր գիծ է» իրենց համար։
Իրանագետի փոխանցմամբ՝ Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի կառուցումը Մետաքսի ճանապարհի զարգացումը կանխարգելելու փորձ է։ Մետաքսի կամ Արևելք-Արևմուտք ճանապարհն, ըստ նրա, ձեռնտու չէ Միացյալ Նահանգներին։ Կարծում է՝ դա է պատճառը, որ Վաշինգտոնը պատժամիջոցներ է կիրառել Իրանի նկատմամբ, սակայն Չաբահարում ապրանքաշրջանառության համար նույն միջոցները չի ձեռնարկել Հնդկաստանի նկատմամբ։ Հնդիկ վերլուծաբաններն Իսկանդարյանին ասել են՝ նավահանգստում գործունեություն իրականացնելու թույլտվություն ունեն ԱՄՆ-ից։
«Իրանի որոշակի օգուտների վրա ԱՄՆ այսօրվա իշխանությունը աչք կփակի՝ դրանով փորձելով կանգնեցնել Չինաստանի՝ մեծ թափ հավաքելու ծրագրերը»,- արձանագրել է փորձագետը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Չաբահար նավահանգիստը՝
