«Շուշին հանձնել են»․ «նորերին» մեղադրանքների շարունակություն՝ ՀՀ նախկին նախագահի հարցազրույցում
Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցի շարունակությունը երկրում ոչ պակաս աղմուկ է առաջացրել, քան դրա առաջին մասը։ Երկու օր շարունակ նախկին նախագահի հարցազրույցը հեռարձակել է հայկական ընդդիմադիր հեռուստաալիքներից մեկը։
Հարցազրույցի առաջին մասում նախկին նախագահը կենտրոնացել էր Ղարաբաղյան բանակցային գործընթացի մանրամասների և Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների քննադատության վրա, այն բանի համար, որ նրանք 2020 թ․ աշնանը՝ պատերազմի օրերին, չեն ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը։
Իր հարցազրույցի ավարտական մասում Սարգսյանն իշխանություններին մեղադրել է Արցախում հայերի համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող Շուշի քաղաքը հանձնելու, սեփական երկրի շահերը պաշտպանելու անկարողության, նաև՝ ոչ միայն ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանի, այլև բոլոր հարևանների հետ հարաբերությունների վատթարացման մեջ։
Նախագահի պաշտոնում երկու տարի պաշտոնավարելուց հետո Սերժ Սարգսյանը Հայաստանի խորհրդարանի կողմից վարչապետ էր ընտրվել, սակայն այդ պաշտոնում մոտ մեկ շաբաթ է անցկացրել։ Սարգսյանը հրաժարական է տվել 2018 թ․ ապրիլի 23-ին, հազարավոր մարդկանց պահանջով, որոնք փողոց էին դուրս եկել «թավշյա» հեղափոխության ժամանակ։ Արդեն մայիսի 8-ին բողոքի շարժման առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը նրան փոխարինեց այդ պաշտոնում։
«Շուշին հանձնել են»
«Չեմ ասում՝ միտումնավոր, բայց Շուշին հանձնել են։ [Պատերազմի] ձախողման հիմքերն այդտեղ է պետք փնտրել», — հայտարարել է նախկին նախագահը։
Նրա կարծիքով՝ քաղաքի գրավումն Ադրբեջանի սկզբնական նպատակն էր՝ ելնելով նախագահ Իլհամ Ալիևի հայտարարություններից և հակառակորդի բանակի գործողություններից։
Սերժ Սարգսյանն ասում է, որ Շուշիի պաշտպանությունը փոխանցվել է Հայաստանի նախկին նախարար Սեյրան Օհանյանի վերահսկողությանը միայն պատերազմի վերջում, իսկ Ստեփանակերտի պաշտպանությունը՝ Արցախի Պաշտպանության բանակի նախկին ղեկավար Լևոն Մնացականյանին։
Դա մարտավարական քայլ էր, կարծում է նախկին նախագահը, որի նպատակն էր կորուստների դեպքում պատասխանատվությունը նախկինների վրա գցել։
Սարգսյանի խոսքով՝ չնայած զինվորականների շրջանում իր բազմաթիվ կապերին՝ ինքը չի կարող մի քանի կարևոր հարց պարզել․
«Ո՞վ է գլխավորել Հադրութի պաշտպանությունը։ Եվ, ընդհանրապես, ո՞վ էր այդ ճակատի հրամանատարը։ Լավ, այն ժամանակ դա գաղտնիք էր։ Բայց ինչո՞ւ այսօր չգիտենք, թե դա ով է»։
Շուշի անառիկ քաղաք-ամրոցի անկման մասին պատմություններն ամենաքննարկվող թեման են հայ հասարակությունում։ Եվ պատերազմի ժամանակ՝ ընդհուպ մինչև նոյեմբերի 9-ի երեկոն, Ֆեյսբուքի և Տելեգրամի հայկական տիրույթում տեղեկություններ էին շրջանառվում, որ Շուշիի համար մարտերը շարունակվում են։
Ավելին, նույն օրը երեկոյան Հայաստանի վարչապետն ինքն էր ֆեյսբուքում գրառում կատարել այն մասին, որ հայկական բանակը շարունակում է մարտեր մղել քաղաքի համար։ Իսկ ժամեր անց հայտնի դարձավ, որ Նիկոլ Փաշինյանը հրադադարի մասին եռակողմ հայտարարություն է ստորագրել։ Ըստ այդ փաստաթղթի՝ Շուշին անցել էր ադրբեջանական կողմին։
«Իսկանդերները պետք էր կիրառել պատերազմի չորրորդ օրը»
Սարգսյանը Հայաստանի իշխանություններին մեղադրել է այն բանի համար, որ նրանք չեն կիրառել «Իսկանդեր» համալիրներն Արցախյան պատերազմի հիմնական փուլում։
Դրանք կիրառվել են միայն պատերազմի վերջում՝ Շուշիի ուղղությամբ, իր «արժանահավատ աղբյուրների» տեղեկություններով է կիսվել նախկին նախագահը։
«Սակայն ինչո՞ւ Ադրբեջանի տարածքին հարվածներ չեն հասցվել։ Ենթադրում եմ, որ վախեցել են պատասխան հարվածից։ Հնարավոր է՝ ոչ նույնքան ճշգրիտ կամ հեռահար միջոցներով։ Սակայն «Իսկանդերները» պետք էր կիրառել պատերազմի չորրորդ-հինգերորդ օրը, երբ Ադրբեջանը հսկայական քանակությամբ կենդանի ուժ էր կուտակել Հորադիզում և այլ հատվածներում»։
Նախկին նախագահը նաև այն հարցն է բարձրացնում, թե ինչու նավթագազային ենթակառուցվածքներին հարվածներ չեն հասցվել հեռահար հարվածային միջոցներով․
«Չեմ ասում, որ առաջին թիրախ էր պետք դարձնել խողովակաշարը։ Սակայն, ի վերջո, ինչո՞ւ էինք մենք գնել այդ հրթիռները։ «Իսկանդերները» մերն են, և մենք միակն ենք, ում նման զենք է տվել դաշնակիցը։ Եվ մենք դրանք չօգտագործեցինք»։
«Պատերազմին չի մասնակցել Հայաստանի բանակի նույնիսկ կեսը»
Արցախի Պաշտպանության բանակին փաստացի միայնակ էին թողել թշնամու դեմ, Հայաստանի Զինված ուժերը լիարժեք չեն մասնակցել պատերազմին, հայտարարել է Սերժ Սարգսյանը․
«Մեզ անընդհատ ասում են, որ ադրբեջանցիներն ավելի շատ էին, ուժերը չափազանց անհավասար էին։ Լավ, իսկ ինչո՞ւ այդ դեպքում հայկական բանակը գործարկված չէր։ Ես գիտեմ, որ հայկական բանակի նույնիսկ կեսը չի տեղափոխվել ռազմական գործողությունների գոտի»։
Խոսակցություններն այն մասին, որ Հայաստանի բանակը պաշտպանում էր իր սահմանները, Սարգսյանը «հեքիաթներ» է անվանել։ Նրա կարծիքով՝ դրանք կարելի էր պաշտպանել դաշնակից Ռուսաստանի օգնությամբ։ Նախկին նախագահը կարծում է, որ Հայաստանը պետք է Ռուսաստանին խնդրեր իր վրա վերցնել այդ գործառույթը՝ բացատրելով, որ իր բանակն ուղարկում է Արցախ, քանի որ ԼՂ անվտանգության երաշխավորն է։
«Ալիևը հաղթել է ոչ թե հայկական բանակին, այլ՝ Փաշինյանին»
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հունվարին հայտարարել էր, որ ինքը «հաղթել է Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի բանակին»։
Մեկնաբանելով այս հայտարարությունը՝ Սարգսյանը նշել է, որ Ալիևի մոտ բարդույթ է առաջացել այն բանի հետևանքով, որ վերջին տասը տարվա ընթացքում նա միշտ պարտվել է հայկական կողմին ինչպես բանակցություններում, այնպես էլ Արցախում 2016 -ին տեղի ունեցած «քառօրյա» պատերազմի ժամանակ․
«Իրականում Ալիևը հաղթել է Հայաստանի անգործունակ իշխանություններին։ Կապիտուլյացիայի է ենթարկվել ո՛չ հայկական բանակն ու ո՛չ հայ ժողովուրդը։ Կապիտուլյացիայի է ենթարկվել Հայաստանի վարչապետն ու նրա թիմը․․․ Կապիտուլյանտը մեկ օր անգամ չի ծառայել բանակում»։
«Հարևանների հետ հարաբերությունները փչացել են»
Արցախում ռազմական գործողություններ սկսելու համար Ադրբեջանի հասցեին մեղադրանքներ չեն հնչել։ Ավելին, Վրաստանն ու Իրանը փակել էին օդային տարածքը, քանի որ, ըստ Սարգսյանի, Հայաստանը երկուսուկես տարում կարողացել է փչացնել հարաբերությունները ոչ միայն իր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի, այլ նաև հարևան երկրների հետ․
«Երբ դու, խախտելով սեփական երկրի օրենքները, օդանավակայանում չես դիմավորում ՄԱԿ անդամ պետության ղեկավարին [խոսում է Ռուսաստանի նախագահի մասին], որը նաև քո դաշնակիցն է, այնուհետև ֆեյքերին և անհասկանալի ծագման կայքերին առիթ ես տալիս նշելու, թե իբր դրանով բարձրացրել ես երկրի ինքնիշխանությունը, պետք է հասկանաս, որ վաղը պատժվելու ես։
Երբ ուրիշների մեջքի հետևում գաղտնի բանակցություններ ես վարում, պետք է հասկանաս, որ վաղն այդ ուրիշները փոխելու են քո նկատմամբ վերաբերմունքը։ Երբ խախտում ես բոլոր դիվանագիտական նորմերը, փորձում ես միանձնյա որոշում կայացնել և սպառնալիքի տակ դնել ՀԱՊԿ հեղինակությունը, պետք է հասկանաս, որ վաղը կամ մյուս օրը խնդիրներ ես ունենալու»։
Սարգսյանն այլևս չի պատրաստվում ղեկավար պաշտոններ զբաղեցնել
«Պետական համակարգում բարձր պաշտոններում իմ ծառայությունն ավարտված եմ համարում։ Շատերը կասեն, թե 2015 թ-ին էլ էի նույն բանն ասում, բայց հետո վարչապետ դարձա [2018-ին], սակայն դա առանձին հարցազրույցի թեմա է», — հայտարարել է Սարգսյանը։
Սակայն ակտիվ քաղաքականությունից նա չի պատրաստվում հեռանալ։
