Մեկ միլիոն դոլար՝ բարության ու մարդասիրության համար․ հայտնի է «Ավրորա» մրցանակի նոր հերոսը

Գայանե Մկրտչյան

Երևան

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունն այս տարի վեցերորդ անգամ ընտրեց իր հերոսին՝ մարդու, որն իր գործունեությամբ, խիզախությամբ և բարությամբ մարդկային կյանքեր է փրկել, փոխել իր կողքին ապրող ու ծանր կացության մեջ հայտնված մարդկանց ճակատագրերը։ «Ավրորա» մրցանակի նոր հերոսն է դարձել մարդու իրավունքների պաշտպան, 63-ամյա Ջուլիեն Լուսենգեն Կոնգոյից։

Համաշխարհային մարդասիրական ամենամյա մրցանակի շնորհման արարողությունն այս անգամ անցկացվեց Իտալիայի Սուրբ Ղազար կղզում։ Կորոնավիրուսի համավարակի բռնկումից հետո սա «Ավրորա» մրցանակի շնորհման առաջին ոչ առցանց արարողությունն էր։

«Ավրորա» մրցանակի դափնեկիր Ջուլիեն Լուսենգեն կստանա մեկ միլիոն դոլար պարգև և նվիրատվության շղթան շարունակելու հնարավորություն։ Այսինքն, նա կկարողանա աջակցել կազմակերպությունների և անհատների, որոնք օգնում են կարիքի մեջ գտնվող մարդկանց և, իր կարծիքով, արժանի են նման աջակցության:

Այս տարի «Ավրորայի» համահիմնադիրները, հաշվի առնելով 2020 թ. պատերազմից տուժած արցախցիների խիստ կարիքները, կառաջարկեն դափնեկրին մրցանակի 25 տոկոսն ուղղել Արցախի մարդասիրական հրատապ խնդիրների հաղթահարմանը։ Ավելին, նրանք կրկնապատկելու են այդ նվիրատվությունը՝ գումարի չափը հասցնելով 500.000 դոլարի:

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության հիմնադիրներն են հայազգի բարերարներ Ռուբեն Վարդանյանը, Վարդան Գրեգորյանը և Նուբար Աֆեյանը։

Ո՞վ է «Ավրորայի» նոր հերոսը

Ջուլիեն Լուսենգեն տարիներ շարունակ բարձրաձայնել է Կոնգոյում քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում սեռական բռնության ենթարկված հազարավոր կանանց մասին և գործել՝ հանցագործներին բացահայտելու և պատասխանատվության ենթարկելու ուղղությամբ։

Մասնագիտությամբ նա լրագրող է։ Ջուլիեն Լուսենգեն պատմում է, որ հենց լրագրող լինելն է իրեն հնարավորություն տվել մուտք գործել գյուղեր, մտերմանալ կանանց հետ, լսել նրանց պատմությունները։

«Ես տեսել եմ աղաղակող անհավասարության դեպքեր. կին, որը չէր համարձակվում խոսել միայն այն պատճառով, որ տղամարդու կամ ցեղապետի առջև է, կանանց, որոնք բռնության էին ենթարկվել, բայց չէին կարողանում խոսել դրա մասին՝ վախենալով հետագա բռնություններից: Ինքս ինձ մտածեցի. եթե ես հնարավորություն եմ ունեցել կրթություն ստանալու, հնարավորություն ունեմ խոսելու, ապա ինչո՞ւ չշարունակեմ օգնել, որ այլ կանայք նույնպես խոսեն իրենց մասին», — ասում է «Ավրորայի» դափնեկիրը։

Նրա հայրենիքը՝ ԿԴՀ -ն, տասնամյակներ շարունակ հակամարտության գոտի է համարվում մշտական քաղաքացիական անկարգությունների և էթնիկ բախումների հետևանքով։ Ջուլիեն Լուսենգեի խոսքով՝ այս երկրում պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցող բռնաբարությունները շարունակում են մշտական բնույթ կրել։

«Մեզ լուրեր էին հասնում այն մասին, որ զինյալները համայնքներում բռնաբարում են կանանց: Սկսեցի փաստագրել դեպքերը և կապ հաստատել զինված խմբավորումների տեղական ղեկավարների հետ: Նրանց աղաչում էի դադարեցնել կանանց նկատմամբ բռնությունները: Դրանով էինք հայտնի դարձել միջազգային հանրությանը՝ որպես «աշխարհի բռնաբարությունների մայրաքաղաք»: Ես գիտեի, որ չեմ կարող հանդարտվել, քանի դեռ իմ սիրելի երկիրն այլ կերպ հայտնի չէ», — պատմում է Ջուլիեն Լուսենգեն այն մասին, թե ինչպես սկսվեց իր պայքարը:

Ասում է, որ այսպիսով դիտորդից վերափոխվել է ակտիվ գործչի։ 2000 թվականին 7 այլ լրագրողների հետ հիմնադրել է «Կանանց համերաշխություն հանուն ներառական խաղաղության և զարգացման» (SOFEPADI) կազմակերպությունը։ Դրա նպատակն էր հասնել այն բանին, որ Կոնգոյի կառավարությունը և ՄԱԿ-ը վերաբերմունք արտահայտեն իրավիճակին և աջակցեն սեռական բռնության ենթարկվածներին:

SOFEPADI հիմնադրամի գործունեության շրջանակում ամբողջական բժշկական ու հոգեբանական օգնություն է տրամադրվում սեռական բռնության զոհերին: 2010–2020 թթ. բժշկական կենտրոնն ընդունել և բուժել է 7 500 մարդու: Լուսենգեի ջանքերի շնորհիվ արդարադատության առաջ է կանգնել բռնություն և պատերազմական այլ հանցագործություններ կատարած ավելի քան 800 մարդ:

Եվ այս գործունեությունը անվտանգության խնդիրներ է առաջացրել «Ավրորայի» մրցանակակրի համար։

«Իմ կյանքի հանդեպ սպառնալիքների և մահափորձերի պատճառով ընտանիքս ստիպված է եղել մի քանի անգամ փոխել բնակության վայրը: Այդ նախկին ապստամբներից շատերն այժմ ներգրավված են ազգային ոստիկանության և զինվորականության մեջ, ինչն ինձ աներևակայելի վտանգավոր դրության մեջ է դնում, երբ գործ եմ ունենում այդ մարմինների հետ», — բացատրում է Ջուլիեն Լուսենգեն:

«Ինչ ազդեցություն կարող է ունենալ մեկ մարդը»

«Ավրորա» մրցանակի ընտրող հանձնաժողովի նախագահ և Լոնդոնի կայսերական քոլեջի Գլոբալ առողջապահական նորարարությունների ինստիտուտի տնօրեն Լորդ Արա Դարզիի կարծիքով՝ Ջուլիեն Լուսենգեի գործունեության հիման վրա կարելի է տեսնել, թե ինչ ազդեցություն կարող է ունենալ մեկ մարդը նույնիսկ անհաղթահարելի թվացող ճնշման և ռիսկերի պայմաններում․

«Ճանաչման արժանացնելով նրա խիզախությունը, նվիրումն ու անձնազոհությունը՝ մենք լիահույս ենք, որ նա կարող է նաև ոգեշնչել մեզնից յուրաքանչյուրին՝ մտածելու այն մասին, թե ինչ կարող ենք անել նրանց համար, ում իրավունքները խախտվում են, և ովքեր մեր աջակցության և համերաշխության խիստ կարիքն ունեն»։

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության համահիմնադիր, Flagship Pioneering և Moderna Therapeutics ընկերությունների հիմնադիր և գործադիր տնօրեն Նուբար Աֆեյանի խոսքով՝ կորոնավիրուսի համավարակը վերջնականապես ապացուցեց, որ այն, ինչ տեղի է ունենում աշխարհի մի անկյունում, ազդում է բոլորիս վրա․

«Մենք չենք կարող անտարբեր մնալ այլոց տառապանքների նկատմամբ, մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ անհոգ լինել: Այսօր, առավել քան երբևէ, մենք պետք է թույլ տանք, որ մեզ միավորեն և առաջնորդեն երախտագիտության և մարդկայնության համընդհանուր արժեքները, ինչպես դրանք առաջնորդում են 2021 թ. «Ավրորա» մրցանակի դափնեկիր Ջուլիեն Լուսենգեին»։

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության և Noôdome հարթակի համահիմնադիր, սոցիալական ձեռներեց Ռուբեն Վարդանյանն էլ ասում է, որ «Ավրորան» համաշխարհային շարժում է, որի հիմքում «Երախտագիտությունն՝ ի գործ» գաղափարն է․

«Շնորհիվ հարյուրավոր մարդկանց, որոնք արդեն միացել են մեզ, այն ազդեցությունը, որին կարողացել է հասնել «Ավրորան», բառացիորեն փոխում է աշխարհը: Մեզ համար պատիվ է ճանաչման արժանացնել Ջուլիեն Լուսենգեի նման հերոսների և կարողանալ ներկայացնել և խթանել նրանց աշխատանքը՝ ամբողջ աշխարհից մեր աջակիցների և նվիրատուների օգնությամբ»։

Արշալույս Մարտիկյանի հիշատակին

«Ավրորա մարդասիրական նախաձեռնություն» հիմնադրամը ձգտում է լուծել մարդասիրական խնդիրներն աշխարհի տարբեր անկյուններում՝ օգնելով ամենակարիքավորներին:

Նախաձեռնությունը ստեղծվել է Հայոց ցեղասպանությունը վերապրողների անունից՝ որպես երախտագիտություն նրանց փրկողների։

Այն կրում է Ցեղասպանությունը վերապրած Ավրորա Մարդիգանյանի անունը, որին անվանում են Հայաստանի Ժաննա դ’Արկ։

Ավրորայի իրական անունն Արշալույս Մարտիկյան է։ Նա ծնվել էր 1901թ. Դերսիմ գավառի Չմկածագ քաղաքում (այժմյան Թուրքիայի Թունջելիի գավառ)։ Մեծ եղեռնի ժամանակ նրա աչքի առաջ սպանել են հորն ու եղբորը, իրեն՝ մոր և քույրերի հետ կցել են Սիրիայի անապատները տեղահանվող քարավաններին։

85 ցենտին համարժեք գնով Արշալույսին վաճառել են մի ցեղապետի հարեմին, բայց նա հրաշքով կարողացել է փախչել և հասնել Էրզրում քաղաք։ Այստեղ արդեն հայտնվել է ամերիկյան միսիոներների հոգածության ներքո։

Հետագայում, արդեն ԱՄՆ-ում ապրելու ժամանակ ցեղասպանության մասին Արշալույսի հուշերն ու վկայությունները տպագրվել են Նյու Յորքի և Լոս Անջելեսի թերթերում՝ 1918 թ.։ Ապա լույս է տեսել «Հոշոտված Հայաստան» խորագրով նրա հեղինակած գիրքը։ Մեկ տարի անց այն էկրանավորվել է, և նույնանուն (Ravished Armenia) համր ֆիլմի ռեժիսոր Օսկար Ափֆելը հենց Արշալույսին է նկարահանել գլխավոր դերում։

«Ավրորայի» գործունեությունը

«Ավրորա» մրցանակի պաշտոնական կայքի տվյալներով՝ նախաձեռնության մեկնարկից ի վեր այն փոխել է պատերազմից, հակամարտություններից և մարդասիրական այլ ճգնաժամերից տուժած ավելի քան 1 միլիոն մարդու կյանք:

Այս բարեգործական շարժման համահիմադիրները հայտարարում են, որ դրա նպատակն է հասնել գործնական և շոշափելի մարդասիրական արդյունքների։ Եվ դա հնարավոր է դառնում իրենց աջակիցների նվիրատվությունների շնորհիվ։