«Ստվերային» նավթի հոսք Ռուսաստանից Եվրոպա՝ Ադրբեջանով. բրիտանական նոր պատժամիջոցներ
Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցները Ադրբեջանի դեմ
Ադրբեջանական «Զանգեզուր» լցանավը, երկու ընկերություն և հինգ գործարարներ ներառվել են Մեծ Բրիտանիայի կողմից մայիսին Ռուսաստանի դեմ հայտարարված նոր պատժամիջոցների ցանկում։ Բոլորը մեղադրվում են եվրոպական շուկաներ ռուսական պատժամիջոցների տակ գտնվող նավթի «ստվերային» մատակարարմանը մասնակցելու մեջ։
Ադրբեջանի իշխանությունները դեռևս չեն մեկնաբանել այս որոշումը։
Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցները թիրախավորում են Ռուսաստանի «ստվերային նավատորմի» մոտ 100 նավթատար նավ։ Դրանց թվում են «Coral Energy Group» ադրբեջանական նավթային առևտրային ընկերության տնօրենների ակտիվները։ Այն հայտնի է նաև 2Rivers Group անունով։
Փաստաթղթերում նշվում է, որ Coral Energy Group-ը գործում է Ռուսաստանի կառավարության համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող էներգետիկ ոլորտում։
Սա Մեծ Բրիտանիայի կողմից 2Rivers Group-ի դեմ պատժամիջոցների երկրորդ փաթեթն է, առաջինը սահմանվել է 2024 թվականի դեկտեմբերին։
Բրիտանական կառավարության ծանուցման մեջ նշվում են Ահմեդ Քարիմովի, Թահիր Գարաևի, Անար Մադաթլիի, Թալաթ Սաֆարովի և Էթիբար Էյուբի անունները։ Ասվում է, որ նրանք «զբաղվել են Ռուսաստանի կառավարությունից օգուտներ ստանալու կամ նրան աջակցություն ցուցաբերելու գործով»։
Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը ներկայացրել է պատժամիջոցների նոր փաթեթ՝ որպես Ուկրաինայում Ռուսաստանի պատերազմը ֆինանսավորող «ստվերային նավատորմի» դեմ ուղղված կարևոր քայլ։ Վարչապետ Քեյր Սթարմերի գրասենյակի հայտարարության մեջ ասվում է.
«Սա հարված է Պուտինի մերձավոր շրջապատի կողմից վերահսկվող ստվերային նավթային ցանցին։ Այս նավթի վաճառքը Կրեմլին հնարավորություն է տալիս շարունակել իր անօրինական պատերազմը»։
- «Չվճարեք, կկալանավորեմ». «Meydan TV»-ի գործով քննիչը մեղադրվում է կաշառք վերցնելու մեջ
- Լրագրող Ուլվիա Ալին ձերբակալվել է. «Այժմ ավելի քան 20 լրագրող բանտում է, և ես նրանցից մեկն եմ»
- «Բաքվին անհանգստացնում են ՀՀ դատական հայցերը, սլաքներն ուղղվում են Ալիևի վրա»․ կարծիք
«Զանգեզուր» լցանավը առանձնակի տեղ է գրավել Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցների ցանկում
«Կասպյան նավագնացության ընկերության» կայքում նշված է, որ լցանավի սեփականատեր ASCO ընկերության բաժնետոմսերի 100 տոկոսը պատկանում է Ադրբեջանի կառավարությանը։
Հայտնի է, որ վերջին մեկ տարվա ընթացքում նավը 11 անգամ այցելել է Ռուսաստանի Պրիմորսկ նավահանգիստ և վեց անգամ՝ թուրքական Նեմրութ նավահանգիստ, որտեղ գտնվում է STAR նավթավերամշակման գործարանը։
Ռուսական ծագում ունեցող վառելիքի ներմուծում ԵՄ ադրբեջանական STAR գործարանից
Պատժամիջոցների ցանկում ընդգրկված հիմնական թիրախներից մեկը STAR նավթավերամշակման գործարանն է, որը գտնվում է Թուրքիայի արևմուտքում և պատկանում է Ադրբեջանին։
2024 թվականի հուլիսին Global Witness իրավապաշտպան կազմակերպությունը հայտնեց, որ Ադրբեջանի պետական STAR նավթավերամշակման գործարանը մեծ քանակությամբ ռուսական նավթ է ստանում։
Եվ հետո այս նավթը գնում է Եվրամիության երկրներ։
Global Witness-ի տվյալներով՝ Ադրբեջանի STAR գործարանից ռուսական ծագում ունեցող վառելիքի ներմուծումը ԵՄ 2024 թվականի առաջին եռամսյակում կտրուկ աճել է։ 2024 թվականի առաջին երեք ամիսներին աճը կազմել է 40 տոկոս՝ համեմատած 2022 թվականի նույն ժամանակահատվածի հետ, երբ Ռուսաստանը ներխուժեց Ուկրաինա։
2024 թվականի առաջին եռամսյակում Ադրբեջանը Եվրամիություն է արտահանել 1.2 միլիոն տոննա նավթամթերք։ Այս արտադրանքի 90%-ը վերամշակվել է ռուսական ծագում ունեցող հում նավթից։
«Ակնկալվում էր, որ Ադրբեջանը կփոխարինի Ռուսաստանին արևմտյան երկրներին նավթամթերք մատակարարելու հարցում։ Սակայն փոխարենը Պուտինի հում նավթի համար դարձել է Եվրոպա տանող բաց դուռ։ Այս առևտուրը շրջանցում է ԵՄ պատժամիջոցները, և ադրբեջանական ռեժիմը դրանից միլիարդներ է վաստակում», — ասում է Global Witness-ի ներկայացուցիչ Ջոնաթան Նորոնհա-Գանտը։
«Այս փաստերը կասկածի տակ են դնում Ադրբեջանի էներգետիկ դիվանագիտությունը։ Երկիրը վերածվում է Արևմուտքի կողմից ռուսական նավթի դեմ սահմանված պատժամիջոցները շրջանցելու համար նախատեսված սողանցքի»։
Ստեղծված իրավիճակը նաև լուրջ էթիկական հակասություններ է առաջացնում արևմտյան երկրների համար։
Օրինակ՝ STAR-ի արտադրանքի մոտ 10%-ը ԵՄ է տեղափոխվել BP-ի վարձակալած լցանավերով։ Սակայն, 2022 թվականին BP-ն հայտարարեց, որ «չի գնի ամբողջությամբ կամ մասամբ Ռուսաստանում արտադրված ավիացիոն վառելիք»։
Պատժամիջոցների տակ հայտնված BX Energy և Nord Axis LTD ընկերությունների մասին
Բրիտանական պատժամիջոցների ցանկում են նաև երկու ադրբեջանական ընկերություններ՝ BX Energy-ն և Nord Axis LTD-ն։
OCCRP հետաքննական խմբի տվյալներով՝ այս ընկերությունները գրանցված են Հոնկոնգում և վերահսկվում են Դուբայում գտնվող այլ ընկերությունների կողմից։ Ադրբեջանցի գործարար Էթիբար Էյուբը, որը ներառված է պատժամիջոցների ցանկում, առնչություն ունի երկու ընկերությունների հետ։
«Նախազգուշացում է Ադրբեջանին. Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները շրջանցելու փորձերը սպառնում են լուրջ հետևանքներով»
Անկախ վերլուծաբան Մաքսիմիլիան Հեսը այս քայլը անվանում է «զգուշացնող հարված»՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի և Արևմուտքի միջև էներգետիկ սերտ կապերը.
«Սա հստակ ազդանշան է, որ եթե Ադրբեջանը շարունակի փորձել շրջանցել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները, նրա դիվանագիտական դիրքը և տնտեսությունն ամբողջությամբ կարող են լուրջ վտանգի տակ հայտնվել»։
Պաշտոնական Բաքվից արձագանք չկա. լռությունը համաձայնության նշա՞ն է
Պատժամիջոցների հայտարարումից անցել է մեկ շաբաթից ավելի, սակայն Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը, Պետական նավթային ընկերությունը, Կասպիական նավագնացության ընկերությունն ու պետական լրատվական AzerTAc գործակալությունը որևէ հայտարարություն կամ հաղորդագրություն չեն արել այս հարցի վերաբերյալ։
Որոշ վերլուծաբաններ սա համարում են Բաքվի փորձ՝ «կրքերը հանդարտեցնելու»՝ ո՛չ բողոքելով պատժամիջոցների դեմ, ո՛չ էլ արձագանքելով դրանց։
Մյուսները սա մեկնաբանում են որպես «պարզունակացման ռազմավարություն»՝ այս պատժամիջոցները որպես աննշան իրադարձություն ներկայացնելու փորձ։
Երկու դեպքում էլ արդյունքն այն է, որ հասարակությունն ու միջազգային հանրությունը թափանցիկ տեղեկատվություն չեն ստանում տեղի ունեցողի մասին։
Ադրբեջանի էներգետիկ համագործակցությունը Եվրոպայի հետ վտանգվա՞ծ է
2022 թվականին ԵՄ-ն և Ադրբեջանը ստորագրեցին «գազային համաձայնագիր», որի նպատակն էր նվազեցնել եվրոպական երկրների էներգետիկ կախվածությունը Ռուսաստանից։ Սակայն 2024 թվականի տվյալները ցույց են տալիս, որ ԵՄ հոսող ադրբեջանական գազից բացի նույն երթուղիներով Եվրոպա է հոսում նաև Բաքվում մշակվող ռուսական նավթը։
Այս պարադոքսալ իրավիճակը նաև եվրոպացի քաղաքական գործիչներին է կանգնեցնում դժվար ընտրության առաջ։ 2025 թվականի ապրիլին Բաքու կատարած այցի ժամանակ Եվրահանձնաժողովի փոխնախագահ Կայա Կալլասը նախագահ Իլհամ Ալիևին ասաց.
«Դուք օգնել եք ԵՄ-ին ամրապնդել իր էներգետիկ անվտանգությունը»։
Ստացվում է, որ այս անվտանգությունը մեծ մասամբ ապահովվում է Պուտինի «արյունոտ նավթի» շնորհիվ։
Վերլուծաբանները մեկնաբանում են, որ Ռուսաստանի դեմ Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցները, որոնք լրջորեն տարածվել են Ադրբեջանի վրա, ուղղված են ոչ միայն մեկ լցանավի, երկու ընկերությունների և հինգ գործարարների դեմ։ Սա Բաքվին ուղղված աշխարհաքաղաքական նախազգուշացում է՝ կամ ընտրեք թափանցիկության և դիվանագիտական հավասարակշռության ուղին, կամ պատրաստ եղեք միջազգային ճնշման կտրուկ աճի։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցները Ադրբեջանի դեմ
