Հայաստանը հրաժարվել է ատոմակայանի վերանորոգման համար տրամադրվող ռուսական վարկից

Հայաստանը հրաժարվել է երկրի համար  ծայրահեղ կարևոր Մեծամորի ատոմակայանի վերանորոգման համար ռուսական վարկից։

Հայկական ատոմակայանի արդիականացման աշխատանքների մնացած մասը կառավարությունը կֆինանսավորի սեփական միջոցներից։ ԱԷԿ–ը վերանորոգման աշխատանքների համար բյուջետային 63,2 մլրդ դրամ վարկ կստանա։

Հայաստանը վարկ է ստացել ատոմակայանի շահագործման ժամկետի երկարաձգման աշխատանքների իրականացման համար մինչև 2026 թվականը։ Վարկի ընդհանուր գումարը կազմում է 270 մլն դոլար։ Եվս 30 մլն դոլար է տրամադրվել որպես դրամաշնորհ։ 

Վարկից հրաժարումը հնչեց ռուս–հայկական հարբերություններում առաջացած բարդությունների ֆոնին։

Մասնավորապես, խոսքը երկու քրեական գործերի մասին է, որոնք հարուցվել են «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ընկերության դեմ։ Այն «Ռուսական երկաթուղիներ» ընկերության 100% դուստր ձեռնարկությունն է։ 2018 թ–ի օգոստոսին ընկերության գրասենյակում խուզարկություն էր անցկացվել․ առգրավվել էին փաստաթղթեր, ստուգվել աշխատակիցների անձնական իրերը։ Ընդ որում, այդ գործողություններում ներգարվվել էին հատուկջոկատայինները։

Վերջերս Երևանը Ռուսաստանի հետ բանակցություններ էր նախաձեռնել Հայաստանին մատակարարվող գազի գնի իջեցման շուրջ։ Եվ Ռուսաստանի ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովն իր պատասխանում հիշեցրել էր Հայաստանում ռուսական ընկերությունների, այդ թվում՝ «Հարավկովկասյան երկաթուղու» դեմ ձեռնարկված դատական գործընթացների մասին։

Բոլոր մանրամասները․ ինչո՞ւ է Հայաստանը որոշել հրաժարվել ռուսական փողերից։ 

• Հայաստանի ատոմակայանն ու բնակիչները
• Արդյո՞ք պետք է փակել Հայաստանի ատոմակայանը։ Եվ արդո՞ք պետք է նորը կառուցել

Հրաժարման պատճառների մասին

Հայաստանի տարածքային կառավարման և ենթկառուցվածքների նախարար Սուրեն Պապիկյանը օրերս հայտարարել էր, որ վերջին մեկ տարվա ընթացքում քննարկվել է վարկի մարումների ժամկետների երկարաձգման, ինչպես նաև արտոնյալ պայմաններով միջոցների տրամադրման հարցը։

Ռուսական կառավարության հետ պայմանավորվածության գալ չի հաջողվել, այդ պատճառով էլ, ըստ նախարարի, «վարկային միջոցների չօգտագործված մնացորդից ստիպված ենք հրաժարվել»․

«Արդեն բավականին մեծ ծավալի աշխատանք է տարվել, սակայն օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ մի շարք հարցերի պատճառով արդիականացման ծրագրի ժամկետներն ուշացել են․․․ Աշխատանքների մնացած մասը Հայաստանի կառավարությունը կֆինանսավորի սեփական միջոցներից»։

Միաժամանակ նախարարն ընդգծել է, որ այս իրավիճակը ոչ մի կապ չունի հայ–ռուսական հարաբերությունների հետ․

«Հայ-ռուսական հարաբերությունները կայուն, ռազմավարական և գործընկերային են: Բայց միևնույն ժամանակ մեր երկրում վարկերի արդյունավետ օգտագործման խնդիր կա»:

Ինչ վերաբերում է ատոմակայանի արդիականացման աշխատանքների շարունակմանն, ապա Սուրեն Պապիկյանը հաստատել է, որ «Ռոսատոմ» ընկերությունը «Հայաստանի հիմնական գործընկերն է»։ Կապիտալ վերանորոգման գլխավոր կապալառուն ռուսական «Ռուսատոմ սերվիս» ընկերությունն է, որը ռուսական «Ռոսատոմ»  պետկորպորացիայի մասն է կազմում․

«Գործընկերների հետ պայմանագրերն առկա են, և ֆինանսական միջոցների տրամադրման արդյունքում շինարարական աշխատանքները շարունակվելու են պատշաճ կարգով»:

Իր հերթին, Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ մինչև այժմ գոյություն ունեցած վարկը իր չափերով և պայմաններով այնքան էլ հարմար չէ ատոմակայանի հետագա գործունեությունը կազմակերպելու համար։

Ըստ Նիկոլ Փաշինյանի՝ սեփական միջոցներով վերանորոգումը թույլ կտա սեփական հայեցողությամբ շուկայից ձեռք բերել ապրանքներ մրցակցային սկզբունքով․

«Նախկինում որոշակի սահմանափակումներ ունեինք, այդ թվում գնումների մասով, թե ումից է պետք գնումներ իրականացնել, ինչպես է պետք իրականացնել: Այս պարագայում մենք կարողանում ենք գնումների գործընթացն ամբողջությամբ դնել շուկայական տրամաբանության մեջ և շուկայից ձեռք բերել ապրանքներ մրցակցային սկզբունքով:

Այս պարագայում ապրանքների գները կլինեն ավելի ցածր, հույս ունենք, որ որակով առնվազն չեն զիջի նախկին պայմաններով ձեռք բերածին։ Երկար տարիներ ԱԷԿ-ը եղել է մի օբյեկտ, որից ավելի շատ վերցրել են, քան տվել են։ Մենք կոնկրետ խնդիր ունենք ատոմակայանի արդյունավետությունը բարձրացնելու, որը ոչ միայն կառավարման, այլև էներգետիկ անվտանգության խնդիր է»։

Փորձագիտական կարծիք

Էներգետկայի ոլորտի փորձագետ Վահե Դավթյանը պնդում է, որ մինչև 2021 թ–ը Հայաստանը պետք է ավարտի ԱԷԿ արդիականացումը։ Այլապես կարող են լուրջ խնդիրներ առաջանալ, քանի որ Երևանն իր վրա միջոզգային պարտավորություններ է վերցրել․

«Ցանկալի կլիներ, որ Հայաստանի իշխանությունները, երբ հայտարարություններ են անում ռուսական վարկերից հրաժարվելու մասին, այնուամենայնիվ, բացեն փակագծերն ու ասեն, թե որտեղից են նրանք պատրաստվում միջոցներ ներգրավել, և ինչ նկատի ունեն «սեփական միջոցներ» ասելիս»։

Փորձագետը պնդում է նաև, որ, հրաժարվելով ռուսական վարկից՝ Հայաստանը չի հրաժարվում «Ռոսատոմ» պետական կորպորացիայի հետ պայմանագրից։ Հենց այն պետք է ավարտի ԱԷԿ արդիականացումը․

«Այստեղ Ռուսաստանի հետ համագործակցությանը հայկական կողմն այլընտրանք չունի»։