«Հնարավոր է՝ Թուրքիայի հետ սահմանը բացվի այս տարի»․ Նիկոլ Փաշինյան
Հնարավոր է, որ այս տարի Թուրքիայի հետ սահմանը բացվի, դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվեն։ Այս մասին հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հունվարի 24-ին կազմակերպված առցանց ասուլիսի ժամանակ։
Փաշինյանն անդրադարձել է Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի հետ Հայաստանի հարաբերություններին, խոսել սահմանազատման, կոմունիկացիաների բացման մասին և ոչ միայն։
JAMnews-ը ներկայացնում է վարչապետի ասուլիսի կարևոր թեզերը։
Թուրքիայի հետ սահմանը բացելու մասին
ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը վերջերս Թուրքիայից Անթալիայի դիվանագիտական ֆորումին մասնակցելու պաշտոնական հրավեր է ստացել։ Վարչապետի խոսքով՝ շատ մեծ է հավանականությունը, որ նախարարն այն կընդունի։
«Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման ֆորմատ է ձևավորվել, և արդեն տեղի է ունեցել ներկայացուցիչների առաջին հանդիպումը, մթնոլորտ է ձևավորվել։ Ես կարծում եմ, որ եթե այս դինամիկան պահպանվի, շատ մեծ է հավանականությունը, որ Հայաստանը կընդունի այդ հրավերը։ Իհարկե, ամեն ինչ կախված է այդ պահին առկա իրավիճակից, բայց եթե մենք խոսում ենք երկխոսության մասին, անտրամաբանական է հրավերը չընդունելը», — նշել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Փաշինյանի փոխանցմամբ՝ հնարավոր է, որ Հայաստանը և Թուրքիան 2022թ․-ին հաստատեն դիվանագիտական հարաբերություններ և բացեն սահմանները։
Ալիևի հնչեցրած սպառնալիքների մասին
Բոլորովին վերջերս Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ասել է, թե՝ եթե Հայաստանը չընդունի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունն ու սպառնա դրան, պատրաստ են նոր պատերազմի գնալ և «ոչնչացնել այդ սպառնալիքները»։
Անդրադառնալով Ալիևի հնչեցրած հերթական սպառնալիքներին՝ Փաշինյանն ասել է, որ պետք է տարբերակել հայտարարությունների «ռացիոնալ և էմոցիոնալ կողմերը»։
«Վերջերս մի վերլուծաբան իմ ուշադրությունը գրավեց իր նկատառումներով․ նա ասում էր, որ այսօր Ադրբեջանից հնչած արտահայտությունները հայելային են Հայաստանից 1994 թ․-ից հնչած արտահայտություններին», — նշել է Փաշինյանն ու մեջբերել «Արցախի հարցը լուծված է», «Բաքուն հայկական քաղաք» է արտահայտությունները։
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչմանը, վարչապետի խոսքով՝ Հայաստանի խորհրդարանն այն ճանաչել է դեռևս 1992 թ․-ին։
Սահմանազատման հանձնաժողովի ստեղծման մասին
Խոսելով Ռուսաստանին և Ադրբեջանին ներկայացված առաջարկների մասին՝ Փաշինյանն ասել է, որ դրանք վերաբերում են ոչ թե բուն սահմանազատմանը, այլ անվտանգության միջոցառումներին, որոնք անհրաժեշտ է իրականացնել նախքան գործընթացի մեկնարկը։
Վարչապետի խոսքով՝ առաջարկի մեջ «գլոբալ առումով ոչ մի գաղտնիք չկա»։ Հիշեցնում է՝ 2021 թ․–ի մայիսին էլ հրապարակավ հանդես է եկել սահմանից ԶՈւ հայելային հետքաշման առաջարկով։
Դեռևս անհայտ է՝ երբ կձևավորվի սահմանազատման հանձնաժողովը։ Հայաստանի վարչապետն ասում է՝ որքան շուտ, այնքան լավ։
Ըստ Փաշինյանի՝ առանց նախապայմանների գործընթացն սկսելուն կողմ է նաև պաշտոնական Բաքուն։ Վարչապետը հիշեցնում է վերջերս Վիեննայում Ադրբեջանի արտգործնախարարի արած հայտարարությունը։
«Ադրբեջանն աջակցում է Հայաստանի հետ սահմանների սահմանազատման գործընթացի մեկնարկին առանց որևէ նախապայմանի», — ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարի հետ հանդիպման ժամանակ ասել էր Բայրամովը։
Երասխից մինչև Հորադիզ ձգվող երկաթգծի կառուցման մասին
Հարցին, թե ինչու Հայաստան-Իրան երկաթգծի կառուցումը փոխարինվեց Երասխից Հորադիզ ձգվող երկաթգծով, վարչապետը պատասխանել է, թե ՀՀ-Իրան երկաթգիծն իրական ծրագրի տպավորություն չէր թողնում։
«Դա մի քանի միլիարդ դոլարի ծրագիր է։ Այդպիսի ծրագրերն առանց տնտեսական հիմնավորվածության տեղի չեն ունենում։ Ես դեռ հեղափոխությունից առաջ այդ թեմայի շուրջ հետաքննություն էի սկսել։ Այդտեղ ինչ-որ գործողություններ էին արվել, ու տպավորություն կար, որ դա ավելի շատ մեքենայություն էր, քան իրական ծրագիր։ Պետք է հասկանանք, որ ամեն ինչ չէ, որ ասվում է, դա իրագործելի է»,- նշել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Վարչապետի դիտարկմամբ՝ Երասխ-Ջուլֆա-Օրդուբադ-Մեղրի-Հորադիզ երկաթգծի կառուցումն այնքան էլ ծախսատար չէ՝ շուրջ 225 մլն դոլար։
Հայաստանի ղեկավարը տեղեկացրել է, որ նախապատրաստական աշխատանքներն սկսված են ու կարծիք է հայտնել, թե նախագծի իրականացման համար Հայաստանի պետական բյուջեից ներդրում անելու անհրաժեշտություն կարող է և չլինել։ Վարչապետի խոսքով՝ երկաթգծի կառուցմամբ հետաքրքրված են նաև եվրոպական ընկերությունները, Հարավկովկասյան երկաթուղին։
Փաշինյանն ընդգծել է, որ կոմունիկացիաների բացում ասելիս հիմնականում շեշտ է դրվում Ադրբեջան-Նախիջևան կապի վերականգնման վրա, այնինչ դա հարցի ամենակարևոր կողմը չէ․
«Խոսքը Հայաստանի ու Ադրբեջանի համար տրանզիտային հսկայական հոսքերի մասին է՝ Պարսից ծոցից դեպի Սև ծով, Եվրոպայից, Թուրքիայից ու Միջին Արևելքից դեպի Ռուսաստան»։
Հայ-ռուսական հարաբերությունների մասին
Հայաստանի վարչապետն ասել է, որ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները դինամիկ են զարգանում և էլ ավելի արդյունավետ են դառնալու։
«Այդ հարաբերությունները կրում են ռազմավարական և դաշնակցային բնույթ։ Դրանցում առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում տնտեսությունը․ երկու երկրներն էլ Եվրասիական տնտեսական միության անդամ են։ Վստահ եմ, որ այդ դինամիկան ոչ միայն կպահպանվի, այլև էլ ավելի արդյունավետ կդառնա», — ընդգծել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Նա շեշտել է, որ երկու երկրների համագործակցության կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը ռուսական խաղաղապահ առաքելությունն է Լեռնային Ղարաբաղում։
ՀՀ նախագահի հրաժարականի ու նոր նախագահի մասին
Վարչապետ Փաշինյանը ուղիղ եթերում հայտարարել է, որ նախագահ Արմեն Սարգսյանի հրաժարականի մասին տեղեկացել է հայտարարության հանրայնացումից ժամեր առաջ․
«Նա հրապարակումից մոտավորապես 3.5 ժամ առաջ զանգահարել է ինձ, ու մենք խոսել ենք այդ մասին։ Ես հարցրել եմ` ինքը ինձ հետ քննարկո՞ւմ է հարցը, թե՞ ինձ տեղեկացնում է, որ կայացրել է որոշումը։ Ուզում էի հասկանալ` որոշումը քննարկման ենթակա՞ է, թե՞ ենթակա չէ, որից հետո ինքն ասել է, որ կայացրել է որոշումը»։
Վարչապետը շեշտել է, որ Արմեն Սարգսյանի՝ նախագահի պաշտոնը ստանձնելուց ի վեր Հայաստանի Սահմանադրության ոչ մի դրույթ չի փոխվել։
Կարելի է ասել՝ սա սահմանափակ լիազորությունների վերաբերյալ Արմեն Սարգսյանի դիտարկումների պատասխանն էր։
Փաշինյանի տեղեկացմամբ՝ քաղաքական մեծամասնությունը երկրի նոր նախագահի թեկնածուի հարցը դեռևս չի քննարկել։ Կարծում է՝ նոր նախագահի ու քաղաքական մեծամասնության միջև պետք է «քաղաքական ներդաշնակություն» լինի։
Սահմանադրության հնարավոր փոփոխության մասին
Առցանց ասուլիսի ընթացքում վարչապետն անդրադարձել է նաև սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի աշխատանքներին․
«Փաստ չէ, որ ՀՀ-ում սահմանադրական փոփոխություններ տեղի կունենան։ Այն, որ մենք սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողով ենք ձևավորում, չի նշանակում, որ դա անպայման կպսակվի Սահմանադրության փոփոխություններով»։
Վարչապետն ընդգծել է, որ սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի խնդիրը Սահմանադրությունն «աուդիտի» ենթարկելն է։
«Խնդիր ունենք հասկանալու՝ ինչպիսի փոփոխության տեղեր կան Սահմանադրության մեջ։ Օրինակ՝ Սահմանադրության մեջ գրված է՝ նախագահի հրաժարականը ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, բայց ԱԺ-ի կանոնակարգում գրված է, որ նա 7-օրյա ժամկետում կարող է հետ վերցնել դիմումը։ Այստեղ շատ լուրջ հակասություն կա։ Մենք փորձում ենք պարզել՝ նման ինչ խնդիրներ կան Մայր օրենքում», — ասել է Փաշինյանը։
Վարչապետի համոզմամբ՝ Հայաստանը պետք է մնա խորհրդարանական երկիր․ կառավարման այլ համակարգի անցնելու կարիք չկա։
Կառավարման համակարգի փոփոխության մասին մտածել է Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից, մասնավորապես՝ 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ից հետո։
Ընտրությունների միջոցով ներքաղաքական ճգնաժամի հաղթահարումից հետո, սակայն, հասկացել է` եթե կառավարման համակարգը խորհրդարանական չլիներ, երկրում լուրջ ցնցումների ու ճգնաժամի խորացման մեծ հավանականություն կլիներ։
«Մարտի 1»-ի գործով արդարացման հասնելու մասին
Վերջերս Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հրապարակել էր «Փաշինյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով վճիռը` 2008 թ․–ի նախագահական ընտրություններին հաջորդած մարտիմեկյան իրադարձությունների վերաբերյալ։
Դատարանն արձանագրել էր, որ խախտվել են Փաշինյանի՝ խաղաղ հավաքների ազատության, խոսքի ազատության, ինչպես նաև անձնական անձեռնմխելիության իրավունքները։
Վարչապետը ՄԻԵԴ-ի վճիռը դիտարկում է որպես իրավական հիմք ու հայտարարում՝ «Մարտի 1»-ի գործով արդարացման հասնելու հարցում հետևողական է լինելու․
«ՄԻԵԴ–ն, ըստ էության, արձանագրել է, որ իմ նկատմամբ հետապնդումները եղել են քաղաքական, որ ես եղել եմ քաղբանտարկյալ, որ այն մեղադրանքները, որոնք մեղսագրվել են ինձ, հիմնավորված չեն եղել, ապացուցված չեն եղել, իսկ դա նշանակում է, որ այդ մեղադրանքներն անհիմն են»։
Փաշինյանը չի պարզաբանել, թե ինչ կարգով է բողոքարկելու տարիներ առաջ կայացված վճիռը, պարզապես ասել է, որ հնարավոր է՝ դա արվի դատախազության կամ իր փաստաբանների միջոցով։
