Անհապաղ խզե՞լ ՌԴ հետ կապերը, թե՞ սպասել․ քննարկումներ Երևանում
ՀՀ արտաքին քաղաքական կուրսի փոփոխություն
Լեռնային Ղարաբաղում վերջին ռազմական գործողությունների ֆոնին Հայաստանի փորձագիտական շրջանակաները խոսում են տարածաշրջանում ռուսական ներկայության անարդյունավետության մասին։ Ակտիվ քննարկումներ են ընթանում արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխության շուրջ։
Վերլուծաբանները շեշտադրում են ռուս խաղաղապահների անգործությունը ԼՂ-ում։ Անընդմեջ հայտարարություններ են հնչում այն մասին, որ «խաղաղապահ առաքելությունը չի ապահովել բնակչության խաղաղ գոյությունը Լեռնային Ղարաբաղում», ինչի արդյունքում էլ այժմ մարդիկ տարհանվում են։
Մոսկվան տեղի ունեցողի մեջ Հայաստանին է մեղադրում՝ հիշեցնելով Պրահայում ստորագրված հայտարարությունը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու մասին։ Նաև տարբեր սպառնալիքներ են հնչում Հայաստանի հասցեին։ Պետդումայի պատգամավորներից մեկը նույնիսկ սպառնացել է, որ «Հայաստանը կդադարի որպես պետություն գոյություն ունենալ»՝ դառնալով ՌԴ ծայրամաս։
Այդ թեմային անուղղակի անդրադարձ է արել նաև վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ հրապարակելով անկախության մասին ուղերձ և հայտարարելով՝ «ամեն քաղաքացի պետք է ընտրություն կատարի՝ ինքն անկախությա՞ն պաշտպանության շարժման մասնակից է, թե՞ ծայրագավառային հնազանդության»։
Հայ վերլուծաբանների մի մասը կարծում է՝ պետք է անհապաղ խզել Ռուսաստանի հետ անվտանգային և ռազմական կապերը։ Մյուս մասն այդտեղ ռիսկեր է տեսնում և պնդում, որ Արևմուտքը Հայաստանի հանդեպ պատասխանատվություն չի ստանձնի, նրան պարզապես պետք է Ռուսաստանի պատասխանատվության «արյունոտ տապալում»։
Երևանից և Մոսկվայից հնչող փոխադարձ մեղադրանքները, մեկնաբանություններ
«Հայաստանը կդադարի որպես պետություն գոյություն ունենալ»
Սեպտեմբերի 23-ին հայտարարել է Ռուսաստանի Պետդումայի պատգամավոր, իշխող «Միացյալ Ռուսաստան» կուսակցության անդամ Եվգենի Ֆյոդորովը։
«Սկզբում այնտեղ կլինի մարիոնետային ռեժիմ, իսկ հետո կվերականգնենք նաև այս տարածքի [Հայաստանի] նկատմամբ մեր վերահսկողությունը»,- հայտարարել է նա։
Ռուս պատգամավորն ասել է, որ Ռուսաստանը կվերադառնա երկրորդ աշխարհամարտից հետո ունեցած սահմաններին։ Հայաստանում, ըստ նրա, կնշանակվի «նահանգապետ կամ նման ինչ-որ բան»։
ՌԴ ԱԳՆ ղեկավար Սերգեյ Լավրովի և ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովայի մակարդակով հնչում են նաև հայտարարություններ այն մասին, որ Հայաստանը շեղվել է ճանապարհից, և դա երկրին տարատեսակ աղետներ կբերի:
Վերջին նախազգուշացումը հրապարակվել է ժամեր առաջ. Դրանում ասվում է, որ Հայաստանը «մեծ սխալ է թույլ տալիս՝ գիտակցաբար փորձելով քանդել Հայաստանի բազմակողմ և դարավոր կապերը Ռուսաստանի հետ և երկիրը դարձնելով Արևմուտքի աշխարհաքաղաքական խաղերի գերի»։
ՌԴ ԱԳՆ հայտարարության մեջ մանրամասնորեն մեկնաբանվում են Նիկոլ Փաշինյանի ուղերձի թեզերը, որը պարունակում է «անընդունելի հարձակումներ Ռուսաստանի դեմ»։
«Կառավարության ղեկավարը, ըստ էության, խոստովանեց, որ այս ամբողջ ընթացքում հանրապետությանը միտումնավոր պատրաստում էր Ռուսաստանից շրջադարձ կատարելուն։ Նրանց քայլերը, որոնք կոչված են ստեղծելու Հայաստանի զարգացման նոր՝ արևմտյան վեկտոր, անհամոզիչ կերպով արդարացվում են Ռուսաստանի Դաշնության և ՀԱՊԿ-ի ենթադրյալ սխալներով»,- ասված է հաղորդագրությունում։
Ռուս դիվանագետները հայտարարում են, որ «Փաշինյանի թիմի անպատասխանատու մոտեցումն առաջացրել է հայ հասարակության մի մասի հասկանալի դժգոհությունը, որն արտահայտվել է ժողովրդական բողոքի ակցիաներով»։ Պնդում են` Ռուսաստանը դրանց հետ որևէ կապ չունի.
«Հայաստանի կառավարության ղեկավարը պետք է քաջ գիտակցի, որ Մոսկվան նման բաներով չի զբաղվում, ի տարբերություն Արևմուտքի, որը բավականին հմուտ է «գունավոր հեղափոխություններ» կազմակերպելու գործում, բայց տարօրինակ զուգադիպությամբ նախընտրում է չնկատել Երևանում իշխանությունների կողմից ցուցարարների հետապնդման բազմաթիվ փաստերը»։
«Պետությո՞ւն, թե՞ ծայրագավառ»․ Փաշինյանի ուղերձը
«Վերջին տարիների Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի ձեռնարկած հարձակումներն ակնհայտ եզրակացության են բերում, որ արտաքին անվտանգության այն համակարգերը, որոնցում ներգրավված ենք, արդյունավետ չեն ՀՀ պետական շահերի և անվտանգության տեսակետից»,- նախօրեին հրապարակած ուղերձում նշել է Հայաստանի վարչապետը։
Ասում է՝ դա երևացել է ինչպես 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, այնպես էլ դրան հաջորդող ժամանակահատվածում, այդ թվում՝ ԼՂ-ում վերջին ռազմական գործողությունների ժամանակ։
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ դաշնակիցները, որոնց հետ Հայաստանը երկար տարիներ հույս է կապել, երկրի «խոցելիություններն ի ցույց դնելու և հայ ժողովրդի անկախ պետություն ունենալու անհնարինությունը հիմնավորելու» խնդիր են դրել իրենց առաջ։
Այդ ուղղությամբ, ըստ նրա, ավելի ու ավելի մեծ ջանքեր են գործադրում՝ հարվածի տակ դնելով երկրի ոչ միայն մեր արտաքին, այլև ներքին անվտանգությունն ու կայունությունը։
Վարչապետը վստահեցրել է՝ երկրի անկախությունը պաշտպանելու համար ձեռնարկվելու են բոլոր միջոցները, այդ թվում՝
- փոխշահավետ քայլերի պատրաստ բոլոր գործընկերների հետ համագործակցությամբ Հայաստանի արտաքին և ներքին անվտանգության գործիքների վերափոխում, հարստացում,
- բանակի և անվտանգության ուժերի խորը և համապարփակ բարեփոխումներ,
- 2022 թ․-ի հոկտեմբերի 6-ի Պրահայի և 2023 թ․-ի մայիսի 14-ի Բրյուսելի պայմանավորվածությունների դե յուրե արձանագրում,
- Հռոմի ստատուտի վավերացում։
Փաշինյանի համոզմամբ՝ վերջին տարիներին և այսօր Հայաստանի հետ տեղի ունեցող իրադարձությունների խորքային իմաստը հետևյալն է՝ «Հայաստանը լինելու է ինքնիշխան, ազատ, ժողովրդավարական պետությո՞ւն, թե՞ վախվորած ծայրագավառ»։ Հավաստիացրել է՝ «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին չի կորցրել և չի կորցնի իր հպարտությունը ու հաստատակամությունը և կհաղթի անկախության, ինքնիշխանության, ժողովրդավարության, երջանկության և ազատության համար մղվող այս պայքարում»:
Մեկնաբանություններ
Ռազմական և անվտանգային հարցերի փորձագետ Հրաչյա Արզումանյանը կտրուկ քայլերի անհրաժեշտություն է տեսնում։ Ասում է՝ եթե Հայաստանն իր բոլոր կապերը չկտրի ՌԴ հետ, Երևանում տեղի կունենա այն, ինչ եղավ Ստեփանակերտում։
Հանրային հեռուստաընկերության եթերում Արզումանյանն ասել է՝ պետք է ոչ թե խոսել, հայտարարել այդ մասին, այլ ձեռնարկել կոնկրետ քայլեր՝ վավերացնել Հռոմի ստատուտը, դուրս գալ ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքից։ Այդ ժամանակ, ըստ նրա, ուժային կենտրոնները կտեսնեն՝ Հայաստանն արել է իր ընտրությունը․
«Եթե Ռուսաստանի տեռորիստական շանտաժի տակից դուրս չես գալիս, վերջանում ես այնպես, ինչպես Արցախը, կորցնում ես ինքնիշխանությունը։ Պետք է պայթեցնես այդ շանտաժը, որ ստանաս հնարավորություն՝ փրկելու, պաշտպանելու քո ինքնիշխանությունը»։
Փորձագետի գնահատմամբ՝ Ռուսաստանն է Հայաստանը թշնամի հռչակել, քանի որ այն՝ որպես ժողովրդավարական երկիր «էքզիստենցիալ սպառնալիք» է Մոսկվայի համար։
Կարծում է՝ Մոսկվան է նաև այս օրերին Երևանի փողոցներում ընթացքող իշխանափոխության պայքարի կազմակերպիչը։ Այն, ըստ Արզումանյանի, միտված է Հայաստանում քաոս ստեղծելուն, պետության տապալմանը։
Ռուս-թուրքական դաշինքի նախաձեռնած գործողությունների շարքում փորձագետը հիշատակում է 44-օրյա պատերազմն ու 2023 թ․-ի սեպտեմբերի 19-20-ի ռազմական գործողություններն Արցախում․
«Այդ օպերացիան Արցախով չի վերջանալու։ Հաջորդ քայլը լինելու է Հայաստանի տարածքը՝ Սյունիքը»,- ահազանգում է նա։
Այդ պատճառով էլ անհրաժեշտ է համարում ՌԴ հետ անվտանգային և ռազմական կապերի խզումը” Կարծում է՝ դա պետք է անել հստակ և հաշվարկված։ Նրա համոզմամբ՝ Հայաստանը պետք է դաշնակցային հարաբերություններ կառուցի այն երկրների հետ, որոնց հետ իր ազգային շահերը համընկնում են։ Հավաքական Արևմուտքից բացի մատնանշում է նաև Իրանն ու Հնդկաստանը։
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը կարծում է՝ այսօրվա աշխարհում արտաքին քաղաքական վեկտոր փոխելու մասին «խրոխտ ու ինքնավստահ» հայտարարություններ անելուց բացի պետք է նաև լրջորեն մտածել դրա «արյունոտ գինը վճարելու» մասին։ Եվ նույնիսկ այդ գինը վճարելու պարագայում, ըստ նրա, պետք է կասկածել նման «փոփոխության հաջողությանը»։
«Վեկտորի փոփոխությունը նշանակելու է գլխավոր պատասխանատուի փոփոխություն, ինչը նշանակում է, որ Ռուսաստանի փոխարեն այդ պատասխանատուն պետք է դառնա Արևմուտքը: Իսկ Արևմուտքին պետք է ոչ թե սեփական պատասխանատվության շեշտադրում, այլ հակառակը՝ ՌԴ պատասխանատվության շարունակվող, այն էլ արյունոտ տապալում»,- գրել է Բադալյանը։
Ասում է՝ Արևմուտքի առաջարկած «այլընտրանքը» սա է․ ուզում եք անվտանգություն, ուրեմն պետք է պայմանավորվեք Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, մենք ձեզ կտանք «սենյակ», որ նստեք ու պայմանավորվեք:
Հիշեցնում է՝ Ռուսաստանը Հայաստանից անհամեմատ ավելի մեծ հնարավորություններ ունի Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ ավելի շահավետ պայմանավորվելու համար։ Մյուս կողմից նկատում՝ այդ պայմանավորվածությունները կայանում են Հայաստանի հաշվին։ Վստահ է՝ վեկտոր փոխելով չէ, որ պետք է դուրս գալ «թակարդից»։
«Եթե մենք չունենք այլ մեխանիզմների և տարբերակների մշակման բավարար ուղեղային ինստիտուցիոնալ կարողություն, դա դեռ չի նշանակում, որ մնում է վեկտոր փոխելը, առավել ևս համաշխարհային պատերազմի իրավիճակում»։
Քաղաքական մեկնաբանի գնահատմամբ՝ վեկտոր չփոխելու պարագայում ևս Հայաստանն ապահովագրված չէ «արյունալի նոր փուլերից»։
Բադալյանի խոսքով՝ դիմադրողունակության բարձրացման համար պետք է փոփոխություններ իրականացնել երկրի ներսում՝ «սկսած ներհասարակական հարաբերություններից մինչև հասարակական-քաղաքական, ռազմական ինստիտուտների որակներ, բովանդակություն»։
«Ներքին որակների և հասարակական-քաղաքական օրգանիզմի ինստիտուցիոնալ առողջացման ծանր աշխատանքը արդյունավետ անելու համար արտաքին դաշտում մեզանից պահանջվելու է սուր ռեակցիաների շարժառիթների և պատճառների առավելագույնս նվազեցում, որ կողմից էլ, որ լինի այդ ռեակցիայի ռիսկը»,- ամփոփել է վերլուծաբանը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ՀՀ արտաքին քաղաքական կուրսի փոփոխություն
